Een kunstenaar zonder grenzen
Zwart, queer en creatief zonder grenzen: Felix de Rooy is geen kunstenaar die in een hokje past. “Een homo universalis” die zijn tijd ver vooruit was, én een van de eersten die de koloniale geschiedenis van Afro-Nederlanders open durfde te breken. In de documentaire Nomade in Niemandsland (ZWART) reis je mee vanaf zijn geboortegrond Curaçao naar Amsterdam, waar het Stedelijk Museum van Amsterdam zijn levenswerk toonde in de expositie Apocalypse.
Voor wie de kunst van Felix de Rooy nog niet kent is ‘huiveringwekkend’ misschien het beste woord om het te omschrijven. “Het is geen kunst die je boven je bank wil hangen,” zegt een goede vriendin in de documentaire. En ze heeft gelijk. De Rooy’s werk laat je niet wegkijken. Het toont de pijn van eeuwenoud, doorgegeven trauma. Van mensen die tijdens de slavernij naar Zuid- en Noord-Amerikazijn gedeporteerd en daar moesten zien te overleven onder het bewind van witte slavendrijvers. Zijn schilderijen zitten vol ogen die je terug aanstaren, alsof ze iets van je eisen. Hij deconstrueert traditionele Afrikaanse maskers en beelden, om ze daarna op eigen wijze weer op te bouwen en dit zorgt voor vreemd uitziende wezens die je niet in het donker wil tegenkomen. Daarin gebruikt hij soms ook historische objecten, zoals een ijzeren masker dat ooit werd gebruikt om tot slaaf gemaakten het zwijgen op te leggen. Maar De Rooy’s werk is méér dan een schreeuw van pijn. Het is ook een trots gebaar. “I’m black and I’m proud,” vertellen sommige details. Het duidelijkste voorbeeld daarvan is zijn schilderij van Jezus: een zwarte man, met afro, hangend aan het kruis met een indrukwekkende erectie. Geen ordinaire provocatie, maar een afrekening met het koloniale idee dat zelfs het goddelijke per se wit moest zijn
Maar voordat de tentoonstelling in het Stedelijk werkelijkheid kon worden, moet al die kunst – die De Rooy in zijn leven heeft gemaakt én verzameld – eerst zijn huis uit. Geen eenvoudige opgave, want zijn woning in Amsterdam lijkt eerder op een museum dan een woonkamer. Felix noemt het zelf “de tombe van Toetanchamon”, en daar is niets aan overdreven. Geen stukje muur is onbenut, elk oppervlak heeft beelden, schilderijen, maskers, kaarsen, kralen, relikwieën. De Rooy kijkt toe hoe zijn kunst zijn huis verlaat, klaar om ergens anders een nieuw publiek te ontmoeten. Maar de kunst zelf blijft precies wat het altijd was: confronterend, huiveringwekkend en vol verhalen die niet makkelijk verdwijnen. Het is werk dat je niet zomaar kunt en mag negeren, want ook als de geschiedenis steeds verder achter ons ligt, blijft zijn werk ons herinneren aan wat nooit vergeten mag worden.
Remi Kerkhoven
Is onmogelijk aan te treffen zonder een boek op zak, muziek op haar oren (als er maar enige vorm van groove in zit) of filosoferend over de talloze films die ze in kleine filmhuizen heeft gezien. Het liefst op de hoogte van alle nieuwtjes in het culturele landschap, zodat ze kan opscheppen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!