“Mijn zoon vroeg: worden opa en oma nu het land uitgezet?”
Het is de dag van de verkiezingen. Buiten hangt de lucht vol politiek, binnen in Theater De Landing in Amstelveen wordt gewerkt aan iets dat niet minder politiek is. Theatermaker en acteur Sadettin Kırmızıyüz speelt een doorloop van zijn nieuwe voorstelling FIRST MAN. De concentratie spat van het podium, maar van zenuwen is bij Kırmızıyüzniets te merken. “Ik ben nooit zenuwachtig. Dat heeft geen zin. Er is nog nooit in de geschiedenis van het theater iemand opgekomen om te zeggen: dames en heren, Sadettin is te zenuwachtig, het gaat niet door.”
Toch voel je de spanning van de verkiezingsdag. “Ja,” zegt hij, “daar ben ik wél zenuwachtig voor. Voor de uitslag. Ik heb al gestemd dus ik heb gedaan wat ik kan, maar het is spannend.” Het maakt FIRST MAN onontkoombaar actueel. Terwijl het stuk eigenlijk over iets tijdloos gaat: hoe je als ouder probeert uit te leggen wat ongelijkheid, angst of uitsluiting is, zonder het kind zijn vertrouwen in de wereld te ontnemen.
Van geschiedenis naar toekomst
Wie het werk van Sadettin K kent, weet dat zijn voorstellingen altijd beginnen bij iets persoonlijks. En dat opent zich gaandeweg naar het maatschappelijke. “Ik vertrek altijd vanuit mijn eigen leven, mijn eigen omgeving,” zegt hij. “Om iets te zeggen over sociale en maatschappelijke kwesties die spelen: migratie, identiteit, discriminatie, emancipatie.” In eerdere stukken dook de theatermaker in de migratiegeschiedenis van zijn familie. “Maar ik dacht: nu wil ik mij op de toekomst richten.”
Zo gezegd, zo gedaan. FIRST MAN begint simpelweg bij een gesprek tussen vader en zoon. Een gesprek dat onverwacht pijnlijk actueel blijkt. Na de verkiezingsuitslag van 2023 vroeg Sadettins zoon bezorgd of zijn opa en oma het land uitgezet zouden worden. Uit dat moment groeide de voorstelling.
“Wat ik echt belangrijk vind,” zegt Sadettin, “is het besef dat we er met z’n allen in zitten. Een kind denkt: ben ik anders, ben ik een vreemdeling? Dat gaat niet alleen over dat kind. Dat gaat over ons allemaal. We zitten in een gedeeld verhaal. En we kunnen er ook met z’n allen uitkomen. Dat geloof ik echt honderd procent." Dat geloof voel je ook tijdens FIRST MAN. In de doorloop wordt de spanning voortdurend onderbroken door warmte, humor en herkenning.
Een gezamenlijk kunstwerk
Het decor - ontworpen door Emin Batman van Studio Batman - is een lichtkunstwerk op zichzelf en een actief onderdeel van de voorstelling. “Emin is interdisciplinair kunstenaar,” legt Kırmızıyüz uit. “Hij maakt installaties, beelden, lichtkunst. En hij heeft nu dit waanzinnige decor gemaakt: simpel, maar ook overweldigend. Het doet denken aan een ruimteschip, een orakel, een klok. In combinatie met de spiegelende vloer ontstaat een spel van reflecties dat je letterlijk jezelf laat zien in het verhaal. “Less is more,” zegt Sadettin, “maar dit is ook lekker more.” En hij heeft gelijk. Het beeld is krachtig, strak en poëtisch.
Ook in de rest van het artistieke team zoekt Sadettin de verbinding tussen werelden. “De regie is van Nicole Beutler,” vertelt hij. “Zij komt uit de dans en spreekt een totaal andere taal. maar we hebben een manier gevonden om elkaar te ontmoeten.” Beutler introduceerde ook een nieuwe speeltechniek. “Ze heeft iets uit de dans meegenomen, dat met energie en precisie te maken heeft. Het is bijna muzikaal. Iets wat ik zelf nooit had bedacht, maar het werkt.”
“De voorstelling is echt een gesamtkunstwerk,” zegt Sadettin over het maakproces. “Alles is in samenspraak. Van het kostuum van Sacha Zwiers en het lichtontwerp van Gé Wegman tot het geluid door Gary Shepherd, met wie Sadettin een gezamenlijke liefde voor sciencefiction deelt. “Gary is net zo’n sciencefiction- en fantasy-nerd als ik,” zegt hij trots.
De sciencefiction-nerd in Sadettin
Als het gesprek richting zijn fascinatie met sciencefiction gaat, lichten de ogen van Sadettin helemaal op op. “Ik ben een ongelooflijke fan van sciencefiction en fantasy. Star Wars, The Lord of the Rings - allemaal fantastisch. Maar wat ik vooral mooi vind, is dat die makers commentaar geven op onze wereld. Star Trek bijvoorbeeld gaat over een ideale samenleving waarin iedereen in harmonie leeft. Terwijl wij dat hier op aarde nog steeds niet voor elkaar krijgen.” Hij leunt even achterover. “Door toekomstbeelden te maken, laten die makers eigenlijk zien wat er nu misgaat. En dat vind ik krachtig. Bovendien: ik wilde als kind Luke Skywalker worden. Toen even Darth Vader. En nu ben ik meer een Obi-Wan Kenobi. Dus ja,” lacht hij, “ik ben een enorme sciencefiction geek. En ik schaam me daar niet voor.”
In FIRST MAN sijpelt die sciencefictionliefde duidelijk door. De monolith in het decor, de kostuums, de muziek. De voorstelling voelt als een intergalactische zoektocht naar menselijkheid. Toch blijft het verankerd in het hier en nu. “Ik zou het heel graag over andere dingen willen hebben,” zegt Sadettin. “Over Minecraft, over Ronaldo, dingen waar mijn zoon gek op is. Maar ik kan niet anders. Ik moet het hierover hebben. Over deze wereld, dit gesprek. Omdat het niet vanzelf goed komt.”
Zin om te spelen
“Ik heb heel veel zin om te spelen,” zegt Sadettin. “Het is nu nog hard werken, maar straks, straks gaat het leven. En we kunnen er met z’n allen uitkomen” herhaalt hij aan het eind van het gesprek. “Het is een gedeeld verhaal. En dat is precies waarom ik theater maak.”
FIRST MAN vanSadettin K gaat zaterdag 7 november 2025 in première in Frascati, Amsterdam. Daarna reist de voorstelling nog tot en met 15 maart 2026 door het hele land.
Rachel Pouwer
Presentator en cultuurverslinderRachel Pouwer begon haar carrière op de covers van grote modebladen, terwijl ze notarieel ondernemingsrecht studeerde aan de Universiteit Utrecht en haar eerste stappen zette op de Zuidas. Maar haar hart voor ateliers en theaterzalen klopte harder dan dat voor aktes en aandeelhouders. Inmiddels is Rachel vijf jaar de culturele speurneus van de NTR. Voor NPO Cultuur neemt ze je - op tv en socials - mee naar repetitiezalen, premières en culturele experimenten, en presenteerde ze de podcast 'Tussen Kunst en Katers.'
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!