“Wat doe je als je kunt breken uit je sociale klasse? Blijf je of ga je?”
Regisseur Gavin-Viano over A Plastic State of Mind bij Het Nationale Theater en HNTjong. Een ode aan zwarte vrouwen, veerkracht en de wereld die we achterlaten.
In Studio 1 van Het Nationale Theater in Den Haag hangt de geur van plastic. “We zijn de voorstelling nu aan het monteren,” zegt regisseur Gavin als we beginnen. “Alles komt samen: decor, spel, licht, de wereld van het stuk.” Hij zegt het kalm, met een vanzelfsprekendheid die vertrouwen uitstraalt. Tijdens de doorloop van A plastic state of mind valt mij de kracht van de acteurs op. “Ik vertrouw de spelers volledig,” zegt hij later. “Anders hoef ik dit niet te doen. Theater is geen solo-ambacht. Je maakt het samen, in energie, in adem.”
Van zwembad naar toneelzaal
Het begon voor Gavin allemaal in een zwembad. “Ik heb van mijn negende tot mijn veertiende wedstrijden gezwommen,” zegt hij. “Maar dat was een racistisch wereldje.” Uiteindelijk vond hij een nieuwe taal: dans. “Ik zag de Missy Elliott Pass That Dutch clip en dacht: dat wil ik ook.” Gavin studeerde vervolgens dans aan Codarts, ging naar New York en belandde - dankzij een terloops gesprek met zijn moeder - op de regieopleiding in Maastricht. “Ze had toevallig over de school gelezen in de krant,” lacht hij. “We konden toen nog niet plaatsen hoe groot en bijzonder de Toneelacademie Maastricht was. Nu lachen we daarom. Maar dat gesprek was het begin van alles.”
Een ode aan de zwarte vrouw
In A Plastic State of Mind komen die werelden samen: zijn liefde voor beweging, zijn engagement, zijn geloof in gemeenschap. “Het is allereerst een ode aan de zwarte vrouw,” zegt hij. “De verschillende smaken, geuren, variaties van de zwarte vrouw. Ik ben opgevoed door twee warme, lieve, zwarte vrouwen. Alles wat ik maak, refereert daaraan, aan het matriarchaat. Ik wil dat mijn tantes, mijn oma’s, mijn moeders mee kunnen naar mijn werk. Dat vind ik belangrijk. Theater is vaak een elitaire plek met een hoge drempel waar mensen zich niet welkom voelen. Maar het is en blijft een publieke ruimte. Iedereen hoort zich hier thuis te voelen. Dat is waarom ik theater maak.”
Plastic als spiegel van de wereld
De voorstelling speelt zich af tijdens de Tweede Burgeroorlog in Liberia (2003) en volgt vier jonge meiden die proberen te overleven in een oorlogssituatie. “Er wordt zo weinig gepraat over de geschiedenis van Liberia,” legt Gavin uit. “Er komt ook bijna geen Afrikaanse politiek in het nieuws hier. Terwijl wat er daar gebeurt, óók onze verantwoordelijkheid is. Denk bijvoorbeeld aan het plastic dat Nederland verkoopt en dat uiteindelijk belandt in landen in Afrika. Vandaar ook het decor van de voorstelling: een wereld van plastic afval. Het is een statement, maar ook een spiegel.”
De voorstelling ontstond tijdens zijn studietijd. “Ik zat in Maastricht en was bijna de enige student van kleur op de academie,” vertelt hij. “En ik dacht: als ik afstudeer, wil ik niet met Shakespeare of Tjechov komen. Ik wil werk tonen dat geschreven is door mensen van kleur, door vrouwen.” Zo stuitte hij op ECLIPSED van Danai Gurira. “Ik werd verliefd op het verhaal. Ik ben het zelf gaan vertalen, in mijn kamertje. Drie maanden lang. En toen wist ik: dit is mijn stem.” De voorstelling werd zijn afstudeerwerk, vlak voor de wereld op slot ging. “Ik heb het maar drie keer kunnen spelen door de coronamaatregelen. Dus ik heb vijf jaar lang gewacht om het weer te kunnen laten leven. En nu is het moment daar.”
De mensen die zijn wereld mee vormgeven
Het team rond Gavin is zorgvuldig gekozen. “Ik werk met Wes Broersen, een licht- en videokunstenaar. Zijn stijl is VJ-vibes, gecombineerd met theater. En met scenograaf Wael Qadriyeh, die heel zintuiglijk werkt. Elk materiaal, elke kleur heeft betekenis. En dan hebben we de zinderende soundscape van Donna Lugassy, een van de weinige vrouwelijke producers in Nederland, en van Jan Baars. Ze maken waanzinnige muziek: van hiphop tot afro, van gospel tot folklore. Het zijn allemaal mensen met wie ik echt kan bouwen.” Gavin neemt ook uitgebreid de tijd voor op het toneel: Kimberley Agyarko Obeng, Nyassa Alberta, Shanaya Dap, Femi van Elshuis, Alix Konadu en Awa Ndiaye. “Allemaal unieke stemmen,” zegt hij. “Ik wilde de verschillende smaken van de zwarte jonge vrouw laten zien. Daar konden acteurs uit België niet in ontbreken. Het is een verhaal dat grenzen overstijgt.”
Blijf je of ga je?
“A Plastic State of Mind gaat over vier meisjes die proberen te overleven. En over een vrouw die plots hun wereld binnenstapt, waardoor alles op scherp komt te staan. De vraag is: wat doe je als je kunt breken uit je sociale klasse? Blijf je of ga je?” Hij kijkt me recht aan. “En dat gaat niet alleen over oorlog. Dat gaat over iedereen die een nieuw begin probeert te maken.” Hij pauzeert. “Asielzoekers zijn niet alleen gelukszoekers. Het zijn mensen die een betere toekomst willen. Dit verhaal maakt ze menselijk.”
In de stilte na de eindscène hoor je nog het zachte geritsel van plastic in de ruimte. Breekbaar, vol leven en net als de acteurs in het stuk: onmogelijk te negeren.
A plastic state of mind (Het Nationale Theater - HNTjong) reist tot en met 16 januari 2026 door het hele land.
Rachel Pouwer
Presentator en cultuurverslinderRachel Pouwer begon haar carrière op de covers van grote modebladen, terwijl ze notarieel ondernemingsrecht studeerde aan de Universiteit Utrecht en haar eerste stappen zette op de Zuidas. Maar haar hart voor ateliers en theaterzalen klopte harder dan dat voor aktes en aandeelhouders. Inmiddels is Rachel vijf jaar de culturele speurneus van de NTR. Voor NPO Cultuur neemt ze je - op tv en socials - mee naar repetitiezalen, premières en culturele experimenten, en presenteerde ze de podcast 'Tussen Kunst en Katers.'
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!