“Fotograferen was mijn manier om de queer wereld te ontdekken.”
In een licht appartement in Arnhem, tussen stapels foto’s en een zorgvuldig opgebouwd archief, spreek ik fotograaf Marian Bakker. Samen met haar vrouw Ditte – ook fotograaf – woont en werkt ze hier. “Ik ben Marian Bakker, fotograaf,” zegt ze eenvoudig. Het klinkt bescheiden, maar achter die woorden schuilt een rijk leven vol beelden die de Nederlandse queer gemeenschap zichtbaarheid gaven.
“Vanaf mijn drieëndertigste ben ik begonnen met documentaire fotografie. Later ben ik ook vrij werk gaan maken, meer abstract en zonder mensen. Maar de mensen, dat blijft mijn grootste liefde.” Die liefde ontstond toen ze in de jaren zeventig ontdekte dat je als vrouw een relatie kon hebben met een vrouw. “Dat was voor mij een openbaring,” vertelt ze. “Binnen een jaar had ik een relatie met een vrouw die amateurfotograaf was. Van haar leerde ik de techniek, en al snel was ik bezeten van fotografie. Het was ook mijn manier om de lesbische en homo-gemeenschap te ontdekken. Ik was nieuwsgierig: wie zijn die mensen, wil ik daarbij horen?”
Door haar lens ving Bakker de stoere vrouwen waar ze zelf zo door gefascineerd was: sporters, motorrijders, dansleraren, organisatoren van feesten. “Ik viel enorm op butch lesbiennes,” lacht ze. “Hele stoere vrouwen die vol zelfvertrouwen hun plek innamen. Het was geweldig om dat te zien en vast te leggen.”
Fotografie werd al snel meer dan alleen een persoonlijke ontdekkingstocht. Het was ook een manier om zichtbaarheid te creëren. “Toen ik jong was, zag je nergens lesbische vrouwen. En áls ze er waren, op tv of in films, liep het altijd slecht met ze af. Ik wilde juist positieve beelden maken, voorbeelden scheppen. Voor mezelf, maar ook voor andere vrouwen die houvast zochten.”
Die missie liep parallel met de maatschappelijke ontwikkelingen van die tijd. “Ik begon in 1977 en fotografeerde intensief tot 2001. In die periode veranderde er ontzettend veel. Zichtbaarheid nam toe, er kwamen rolmodellen, en uiteindelijk zelfs het homohuwelijk. Er hing een gevoel van hoop in de lucht. Het idee dat het allemaal beter zou worden. Dat heb ik vastgelegd.”
Bakkers manier van werken was altijd intuïtief en onopgesmukt. “Ik ben niet goed in geposeerde foto’s,” zegt ze eerlijk. “Ik verstijf zelf al als iemand gaat poseren. Ik beweeg me liever midden in de groep, vanuit de situatie. Dan vang je mensen zoals ze echt zijn. Vaak merkten ze pas achteraf dat ik een foto had gemaakt.”
Tegenwoordig fotografeert Marian Bakker nauwelijks meer; haar aandacht ligt bij haar archief. Dit jaar krijgen haar beelden een nieuw leven in haar het fotoboek A Queer Gaze (Velvet Publishers), dat met een crowdfunding eind dit jaar verschijnt. “Het is een enorm proces,” legt ze uit. “Maandenlang heeft de tafel hier vol gelegen met foto’s die erin konden. Ik moest zoveel keuzes maken. Maar het wordt een boek waarin de sport, cultuur, parades en de vele gezichten van de queer community samenkomen.”
Wat begon als een zoektocht naar zichzelf, groeide uit tot een oeuvre dat nu als voorbeeld fungeert voor nieuwe generaties queer mensen. “Ik ontdekte pas op mijn drieëndertigste de vrouwenliefde, maar inmiddels zijn er talloze vrouwen die mijn werk kennen en zich erin herkennen. Met de crowdfunding voor het boek merkte ik hoe groot die community is. Er zijn zoveel vrouwen die willen bijdragen, dat is echt ontroerend. En dat geeft me het gevoel dat ik iets blijvends heb toegevoegd.”
Rachel Pouwer
Presentator en cultuurverslinderRachel Pouwer begon haar carrière op de covers van grote modebladen, terwijl ze notarieel ondernemingsrecht studeerde aan de Universiteit Utrecht en haar eerste stappen zette op de Zuidas. Maar haar hart voor ateliers en theaterzalen klopte harder dan dat voor aktes en aandeelhouders. Inmiddels is Rachel vijf jaar de culturele speurneus van de NTR. Voor NPO Cultuur neemt ze je - op tv en socials - mee naar repetitiezalen, premières en culturele experimenten, en presenteerde ze de podcast 'Tussen Kunst en Katers.'
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!