Stap uit de werkelijkheid, een bunker in
Wanneer kunstenaar Kees van Leeuwen ’s nachts wakker wordt, weet hij niet meteen waar hij is. Nog half in slaap loopt hij naar de keuken, waar een klein lichtje brandt. In de reflectie van het raam ziet hij zichzelf en schrikt. Is hij overleden? En die deur achter hem, is dat de uitgang, de poort naar het hiernamaals? Geïnspireerd door deze morbide ervaring maakt hij het werk Reflectie, nu te zien in de tentoonstelling Emerging Exits.
Emerging Exits; een kunsttentoonstelling die een tijdelijke “exit” biedt uit ons dagelijks leven met uitdagingen als bijvoorbeeld klimaatverandering en oorlogsdreiging. Niet in een “gewoon” museum, maar in een oude bunker midden in het bos. Ik mag er als eerste bezoeker heen om de curatoren Jacco Ouwerkerk en Marijn Bril te interviewen.
Een tentoonstelling in een museum maken is natuurlijk al een uitdaging, maar een bunker omtoveren tot museum is tien keer zo veel werk. “Hier moet je alles opnieuw uitvinden”, vertelt Jacco me wanneer we langs een bordje ‘betreden op eigen risico’ door de ingang lopen. “Noodverlichting, rookmelders, een alarminstallatie...” Waarom hebben ze dan voor deze plek gekozen? Marijn: “Door hierbinnen te stappen, stap je uit de wereld zoals je die kent. De bunker ligt best afgelegen en je hebt er geen bereik. Daardoor is er minder afstand tussen jou en de kunst. Je zit midden in een bunker, waar we tijdelijk een nieuwe realiteit laten ontstaan.”
De tentoonstelling bestaat uit verschillende hoofdstukken. Door de kleur van het licht kun je zien waar je bent. Het eerste hoofdstuk gaat over het aanvoelen van dreiging en wordt aangegeven met een rood licht. We lopen langs een installatie met onheilspellende geluiden. “Hier hoor je een door AI gegeneerd ‘liefdeslied’ getraind op 564 Joegoslavische nummers van drie jaar voor de Bosnische Oorlog”, vertelt Marijn. “Kunstenaar Miloš Trakilović wilde onderzoeken of de oorlogsdreiging die in de lucht hing, terug te vinden was in populaire cultuur.”
Er komen allerlei kunstvormen voorbij, sommigen fysiek en sommigen digitaal. Op een groot scherm rent kunstenaar Jeroen Jongeleen door de bunker opzoek naar een uitgang. Eigenlijk zoekt hij geen echte uitgang, maar een “exit” uit de maatschappij, zijn hoofd en problemen. Verderop in de zaal staan antitank barricades. Er worden door middel van LED-schermen getuigenissen op geprojecteerd van oorlogsslachtoffers. Normaal worden deze barricades gebruikt om mensen ten onderdrukken, maar hier zet kunstenaar Irakli Sabekia ze in om onderdrukte mensen een stem te geven.
We lopen door en het licht verandert in blauw en wordt uiteindelijk geel. “Hoe verder je in de tentoonstelling bent, hoe hoopvoller de sfeer”, vertelt Jacco. “Met deze tentoonstelling willen we bezoekers stimuleren om hun verbeeldingskracht te gebruiken. Dat wanneer ze de bunker verlaten, mensen denken: Er zijn uitdagingen in de wereld, maar wij zijn in staat daar oplossingen voor te bedenken.”
Uiteindelijk staan we voor een groot speelveld, waar allerlei bordspellen zich voortbewegen. Ik herken elementen van Risk, Stratego en schaken, maar alles bij elkaar roept vervreemding op. Het heeft iets vrolijks en Jacco vindt het fijn om hier te eindigen. Na een lange dag werken is hij soms moe, maar dit werk van Kévin Bray geeft hem nieuwe energie. “Tot welke inzichten zijn jullie gekomen bij het maken van deze tentoonstelling?”, vraag ik ter afsluiting. Jacco antwoordt: “Ons volgende project krijgt het formaat van een tuinhuisje.”
De tentoonstelling Emerging Exits is t/m 2 november 2025 op vrijdag, zaterdag, zondag te bezoeken in de Diogenes Bunker in Arnhem.
Eva Metselaar
Bezoekt graag musea maar kan zich ook helemaal verliezen in de online wereld van kunst en cultuur. Doorkruist alle uithoeken van TikTok om er vervolgens met een zelfgemaakte video weer vandaan te komen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!