Filters op sociale media zorgen voor onrealistisch schoonheidsideaal vinden jongeren: ‘bij een selfie zonder denk ik ‘nah lelijk!”

Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt in samenwerking met Brandpunt+, in aanloop naar de NPO3-serie Het Goddelijke Lichaam. 

Grotere ogen, vollere lippen, een smallere neus, gavere huid en ga zo maar door. Platforms als Instagram en Snapchat hebben een scala aan filters die je gezicht aanpassen volgens heersende schoonheidsidealen. Sommige varianten geven duidelijk aan dat ze je gezicht omtoveren tot een perfecte versie, bij andere zit het subtiel ingebouwd in een ‘grappig’ element zoals een dierenmasker. Ook zijn er allerlei fotobewerking apps waarmee je foto’s mooier kan maken. 

Veel jongeren vinden dat het geen eerlijk beeld geeft over hoe mensen er in het echt uitzien: “Door een foto te bewerken bevestig je dat een onrealistisch ideaalbeeld ‘mooi’ is. Heel onnodig, laat gewoon echte mensen zien.”

Toch vinden de meesten (69 procent) dat het gebruiken van filters en andere fotobewerking wel moet kunnen. “Maar er moet duidelijk worden aangegeven dat de foto bewerkt is. Dat mensen weten dat ze een perfect plaatje zien, maar het niet echt is”, schrijft iemand. 

Meer deelnemers vinden dat er openheid moet komen over het delen van bewerkte foto’s. Insta Stories heeft bijvoorbeeld ingebouwd dat je de naam van een filter ziet, maar gebruikers kunnen dit ook gemakkelijk omzeilen. En bij foto’s die je op je tijdlijn post, hoef je ook niet aan te geven dat je de boel wat hebt opgeleukt. 

Toch denken sommige jongeren dat het anno 2021 duidelijk moet zijn dat je scrollend door je feed veel beelden tegenkomt die mooier zijn gemaakt: “daar moet je gewoon rekening mee houden. Jezelf daarmee vergelijken is dus niet realistisch.”

Van de deelnemers die op socials zitten, zegt de helft (51 procent) selfies te plaatsen. 65 procent van de jonge vrouwen en 42 procent van de jonge mannen in deze groep maakt daarbij wel eens gebruik van gezichtsfilters. 

“Daardoor lijk ik dunner en het covered m’n acne”, schrijft iemand. Een ander: “Ik gebruik bij al mijn foto’s een filter die ervoor zorgt dat het er zonniger uitziet. Dat vind ik mooier.” 

Een kleine groep gebruikt weleens fotobewerkings apps als Facetune of Photoshop. 

Over de vraag of het gebruik van filters invloed heeft op hun zelfbeeld, is de groep jongeren verdeeld. Een derde zegt dat het geen verschil maakt in hoe ze over zichzelf denken, een even grote groep zegt er zekerder van te worden en de rest juist onzekerder. 

“Op de foto die ik plaats vind ik mezelf dan mooi”, zegt iemand. “Maar als het filter wegvalt denk ik ‘he nah lelijk!”. 

In het onderzoek komt naar voren dat jongeren sociale media op verschillende manieren gebruiken. Waar de een vooral gluurt, is de ander een fanatieke poster. Daarnaast heb je jongeren die vooral connecten met mensen die ze al kennen, maar ook een groep die een waslijst aan influencers volgt. Volgens veel jongeren kan dat meewegen in hoe ze naar zichzelf en anderen kijken.

Zes op de tien jonge mannen (62 procent) en 45 procent van de jonge vrouwen, zeggen dat socials geen invloed hebben op hoe tevreden ze over hun uiterlijk zijn. “Ik gebruik het om vrienden te volgen en het nieuws bij te houden, niet om mezelf te vergelijken met anderen”, schrijft iemand. En een ander: “Ik volg de pagina's waar ik gelukkig van wordt en probeer zo min mogelijk influencers te volgen die een bepaald schoonheidsideaal nastreven en promoten.”

Evenveel jonge vrouwen (44 procent) en een kwart van de jonge mannen (27 procent) vertellen dat sociale media een negatieve invloed op hun zelfbeeld hebben. Bewust of onbewust vergelijken ze zich met de perfecte plaatjes die ze voorbij zien komen: “Ik denk vaak ‘ik wou dat ik er zo uitzag’”. 

Een gelijke groep (42 procent vrouwen en 27 procent mannen) volgt één of meer personen op wie ze wel zouden willen lijken. De meesten zeggen dat ze weten dat deze personen vast hun foto’s bewerken en dat het niet haalbaar is om hetzelfde uiterlijk te krijgen. 

“Die mensen hebben een bepaald dieet, sportschema en kunnen de hele dag aan hun lichaam werken. Maar ik heb gewoon een baan”, schrijft iemand. En een ander: “Zelfs met 1000 ingrepen kom ik nog niet in de buurt.”

3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, stuurt circa eens per maand een vragenlijst aan leden tussen de 16 en 34 jaar. Aan onderzoek, gehouden van 12 tot en met 27 februari 2021, deden 2.229 deelnemers mee. De resultaten zijn na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, stemgedrag en spreiding over het land.