Bij de verkiezingen woensdag is bijna de helft van de jonge mensen (47 procent) niet van plan om op de lijsttrekker van hun voorkeurspartij te gaan stemmen. Ze kiezen voor mensen lager op de lijst, vooral omdat ze meer vrouwen in de Tweede Kamer willen zien.

Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt onder bijna 2000 mensen tussen de 18 en 35 jaar. Jongeren brengen vaker een voorkeurstem uit dan oudere mensen: bij 35-plussers stemt 25 procent niet op de lijsttrekker. 

Wat is een voorkeurstem?

First things first: een voorkeurstem? Dat werkt zo. Bij de verkiezingen stem je natuurlijk op een partij, maar je moet van die partij een persoon kiezen. Dit kan de lijsttrekker zijn, die staat bovenaan de lijst, maar het kan ook iemand lager op de lijst zijn: dat is een voorkeurstem. 

Bij het verdelen van de zetels worden alle stemmen op alle personen op de lijst opgeteld. Haalt een partij bijvoorbeeld 10 zetels bij de verkiezingen, dan komen de eerste 10 kandidaten in de kamer. Maar als de nummer 11 op de lijst veel meer individuele stemmen heeft gekregen dan de nummer 10, krijgt nummer 11 een zetel in plaats van de nummer 10. Het kan dus uitmaken op wie jij je stem uitbrengt. 

Liever een vrouw?

Er zijn verschillende redenen waarom je op iemand anders zou stemmen dan degene die bovenaan de lijst staat. Bijvoorbeeld omdat je liever stemt op iemand van jouw leeftijd, iemand die uit de buurt komt, of misschien wel omdat je die persoon kent. Maar het vaakst brengen mensen een voorkeurstem uit op een vrouw: onder jongeren zijn dit de helft (50 procent) van de voorkeurstemmen, maar bij 35-plussers ook ruim vier op tien.

“Er zitten al genoeg mannen in de politiek, daarom stem ik altijd op een vrouw”, zegt een van de panelleden. Wie meer vrouwen in de politiek wil krijgen, kan zich het beste houden aan het initiatief ‘Stem op een Vrouw’. Je stemt dan op een vrouwelijke kandidaat die op een plek staat die volgens de peilingen nét te laag is voor een zetel. Als zij voldoende voorkeurstemmen krijgt, komt ze dan toch in de Tweede Kamer.

Meer diversiteit

En dat geldt niet alléén voor vrouwen: er wordt op meer dingen gelet om meer diversiteit in het parlement te brengen. “Ik vind het belangrijk dat de kamer diverser wordt als het gaat om leeftijd, gender, oriëntatie, en afkomst, kleur of roots”, zegt een jongere uit het panel.

Daarin verschillen jongeren wel van de oudere generaties. Want waar onder jongeren vier op de tien (40 procent) voorkeurstemmen worden uitgebracht voor meer diversiteit in de Tweede Kamer, zijn dat er bij mensen van boven de 35 minder dan twee op de tien.

Of gewoon wie jij het beste vindt

Maar niet iedereen brengt een voorkeurstem uit op basis van iemands identiteit. Ruim een derde (37 procent) van de jongeren die niet op de lijsttrekker stemt, doen dat omdat ze iemand lager op de lijst gewoon een geschikte kandidaat vinden. En een kwart (25 procent) kiest daarvoor, omdat die persoon veel afweet van een onderwerp dat zij belangrijk vinden. Bijvoorbeeld de zorg, landbouw, of een technische opleiding.

Dat is bijvoorbeeld zo bij de PVV: “Fleur Agema heeft een goede visie op de zorg, daarom stem ik op haar.” En een andere jongere uit het panel geeft de voorkeur aan de nummer 2 van GroenLinks-PvdA: “Zij overtuigt mij met haar visie op armoedebestrijding”, vertelt diegene. “En ze heeft het goed gedaan als wethouder in Tilburg.”

Over dit onderzoek

3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, stuurt circa eens per maand een vragenlijst aan leden tussen de 16 en 34 jaar. Je kunt hier lid worden van 3Vraagt. Aan dit onderzoek, gehouden van 9 tot en met 14 november 2023, deden 1.973 deelnemers mee. De resultaten zijn na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, stemgedrag en spreiding over het land.

• Deel