Op jonge leeftijd rouwen om een dierbare? Praten, de tijd nemen en het vooral op je eigen manier doen, adviseren jongeren die ermee te maken kregen
- Artikel
- 20 mei 2021
- 6 minuten leestijd
Je bent nog jong en er eigenlijk helemaal niet mee bezig. Maar ineens, veel te vroeg, krijg je te maken met de dood van iemand van wie je heel veel houdt. Hoe is het om een ouder, zus of vriend te verliezen? Kun je steun vinden bij leeftijdsgenoten en hoe moet dat eigenlijk, rouwen? Honderden jongeren die een dierbare verloren vertellen erover in een onderzoek van 3Vraagt.
Dat deden ze onderzoek is gedaan in aanloop naar de lancering van Een Doodnormale Podcast van 3FM, gemaakt door omroep HUMAN.
‘Het doet fysiek pijn’, ‘het ergste wat me ooit is overkomen’ of ‘nog dagelijks moeilijk mee’. Slechts een greep uit de aangrijpende ervaringen van jonge mensen die iemand uit hun omgeving kwijtraakten. De één verloor haar beste vriendin aan een eetstoornis, de ander zijn moeder aan kanker of een tweelingbroer door een ongeval.
Rouwen op jonge leeftijd
Voor de meesten (84 procent) heeft het verlies veel invloed op hun leven gehad. Ze vertellen over een plotseling nieuwe realiteit en het grote gemis: “Ik had mijn moeder nog hartstikke nodig als ouder. Ik vind het ook pijnlijk dat ik nog zoveel belangrijke momenten ga meemaken, die ik nooit met haar zal kunnen delen.”
Bijna de helft (48 procent) zegt dat het hun kijk op het leven voorgoed heeft veranderd. “Een vriend van mij is overleden en daardoor besef ik dat het ineens allemaal voorbij kan zijn”, schrijft iemand. En een ander: “Ik maak me minder druk om onbelangrijke dingen en besef dat je dingen die je wilt niet uit moet stellen.”
De jonge leeftijd waarop zij met verlies te maken kregen, speelde bij de helft (49 procent) een rol in het rouwproces. Een deelnemer legt uit: “Ik denk omdat je er nog niet op ingesteld bent en je er weinig mensen in je omgeving zijn die hetzelfde hebben meegemaakt.”
Toch zijn de meesten (64 procent) tevreden met de steun die zij van leeftijdsgenoten kregen. Vaak waren ze lotgenoot in het verlies van een gezamenlijke vriend of vriendin. Of kenden ze hun vader, moeder, broer of zus en leefden ze mee: “Mijn vrienden kenden mijn vader zelf ook allemaal goed, omdat hij onze voetbaltrainer is geweest. Zij hadden ook een band met hem en stonden altijd voor mij klaar om erover te praten als ik daar behoefte aan had. Ook op momenten dat het normaal niet logisch is, tijdens het stappen bijvoorbeeld. Maar dat zorgde wel voor mooie momenten.”
Hoe te helpen bij rouw
Maar, zeggen jonge mensen over de dood van hun naaste, de belangstelling verdwijnt langzaam en onbedoeld naar de achtergrond.“Iedereen om mij heen is lief geweest, maar soms vond ik het lastig dat er maar heel weinig naar gevraagd werd, vooral na een paar maanden”, vertelt iemand. Mede hierdoor heeft één op de drie zich eenzaam gevoeld in het rouwproces.
Hoe kan je er het beste zijn voor iemand die een naaste verliest? Wanneer we jongeren vragen wat hen helpt of heeft geholpen in het rouwproces, schreven velen hetzelfde: dat er ook weken, maanden of jaren na het verlies wordt gevraagd hoe het gaat of een arm om je heen wordt geslagen.
Ook vonden veel jongeren het fijn om afleiding te krijgen: “Dat je er over mag praten, maar ook iemand die iets met je gaat doen om af te leiden of lekker voor je kookt. Dat de persoon niet wordt doodgezwegen, maar je wel wordt geholpen met doorleven”, zegt iemand over de balans tussen stilstaan en doorleven na verlies.
Misplaatste vergelijkingen en geen ruimte krijgen
Alleen kort na de begrafenis gevraagd worden hoe het gaat, helpt duidelijk niet. Maar jongeren die er ervaring mee hebben, noemen meer voorbeelden van reacties uit hun omgeving die niet behulpzaam zijn.
Iemand schrijft: “Wanneer mensen in mijn omgeving mij probeerden te troosten waren hun bedoelingen erg lief, maar hun opmerkingen waren vaak pijnlijk voor mij. Zo werd het verlies van mijn moeder aan kanker vergeleken met een vriendin die een keer een goedaardige tumor had, ‘dus ze begreep precies hoe ik me voelde’. Dit zorgde ervoor dat ik het onderwerp vrijwel altijd vermeed.”
Ook weinig ruimte bieden aan iemand die aan het rouwen is, helpt de ander niet vooruit. Iemand zegt in het onderzoek: “Ik wist niet hoe ik moest rouwen en in mijn omgeving leek er geen plaats voor het verdriet om het verlies van een vriend. Ik had een begripvolle omgeving nodig gehad, waar mijn gevoel er mocht zijn. Gewoon een arm om me heen en het gevoel gesteund te worden.”
Eerste hulp bij rouwen
En wat als je zelf te maken krijgt met het verlies van iemand van wie je veel houdt? Wat adviseren jongeren die dat meemaakten? Bovenal geven ze mee dat ‘goed’ of ‘fout’ rouwen niet bestaat. “Doe vooral waar jij jezelf fijn bij voelt! Voel je je ziek? Meld je dan ook af bij werk/school. Wil je praten? Praat erover! Wil je niet praten? Dan ook gewoon niet doen. Wil je iets op de uitvaart vertellen? Doen! You do you, voel je nergens schuldig over en laat je niet overhalen om dingen te doen waar je je, ook al is het maar een klein beetje, niet prettig bij voelt”, vat een deelnemer krachtig samen.
Ook het nemen van de tijd die je nodig hebt om het te verwerken, hoort daar volgens ondervraagden bij. “Iedereen rouwt op zijn eigen manier en tempo, neem vooral ook die tijd om het goed te verwerken. Dat helpt veel meer dan het onderdrukken en het weigeren te verwerken.” Anderen benadrukken het belang van praten, met iemand die je kent, een hulpverlener of juist een onbekend lotgenoot. “Ik zit in een rouwgroep voor jongeren die hun ouders of andere familieleden hebben verloren. Dat helpt me”, schrijft een deelnemer.
De quotes in dit stuk zijn slechts een greep uit de honderden verhalen die deelnemers ons toevertrouwden. De redactie van 3Vraagt wil alle deelnemers danken voor hun openhartigheid en benadrukken dat alle reacties in het onderzoek zijn gelezen. Alle toelichtingen hebben geholpen om de uitslagen van dit onderzoek te duiden.
Over dit onderzoek
3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel, stuurt circa eens per maand een vragenlijst aan leden tussen de 16 en 34 jaar. Aan dit onderzoek, gehouden van 14 tot en met 18 mei 2021, deden 2.006 deelnemers mee. Waaronder honderden jonge mensen die te maken kregen met het verlies van iemand die heel belangrijk voor ze was. De resultaten zijn na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk leeftijd, geslacht, opleiding, stemgedrag en spreiding over het land.