'Het contact doet meer pijn dan het missen': Nina (26) verbrak de relatie met diens moeder

In dit artikel wordt zelfmoord besproken. Denk je aan zelfmoord? Zoek hulp. 0900-0113 of www.113.nl

Jarenlang behield Noor* (28) contact met haar drugsverslaafde moeder via een tweedehands klaptelefoon en een Lebara-simkaart. Op die manier hoefde ze haar echte nummer niet te geven, maar kon ze toch paraat staan als haar moeder zichzelf iets aan wilde doen. Maar na het zoveelste explosieve telefoongesprek en haar moeders weigering om professionele hulp te zoeken, schreef Noor anderhalf jaar geleden met trillende handen een afscheidsbrief. “Ik hoopte heel lang dat ze zou veranderen, maar ik zou mezelf ziek maken als ik zo doorging.”

Breken met je ouders: dat dóe je toch niet? Maar de laatste jaren vertellen steeds meer ‘vervreemde’ kinderen op social media waarom het nodig is om een harde grens te trekken bij toxische familieleden. De subreddit EstrangedAdultKids telt nu 33.000 leden, terwijl de hashtag #ToxicFamily op TikTok al 1,9 miljard keer is bekeken. Volgens een grootschalige studie uit 2020 heeft 27 procent van de volwassenen in Amerika bewust geen contact met familieleden, al denken experts dat dit aantal in werkelijkheid veel hoger ligt. Ook in het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië ziet men de laatste jaren een estrangement trend. 

Generatieverschil

Volgens gezins- en relatietherapeut Jacomijn Jacobs kwamen familiebreuken altijd al voor – vooral als er sprake is van misbruik en verslavingsproblemen. Of het nu vaker gebeurt dan vroeger is lastig te zeggen, omdat vergelijkende cijfers ontbreken. Wel is het duidelijk dat millennials en Gen Z’ers het onderwerp minder taboe maken door er openlijk over te praten.

Als gezinstherapeut focust Jacobs vooral op het herstellen van familiebanden. Maar soms is de situatie zo ongezond, dat een (tijdelijke) contactbreuk een effectieve noodgreep is. “Kinderen blijven heel lang loyaal aan hun ouders. Als er een breuk is, kun je ervan uitgaan dat ze al alles uit de kast hebben gehaald om de relatie te redden.” Ze is verbonden aan Stichting EFT, een instituut voor emotionally focused therapy, dat zich richt op hechtingsbehoeften. Ook na een familiebreuk zullen deze behoeften bestaan en voelt iemand dus niet alleen opluchting, maar ook schuldgevoelens en schaamte. Tenzij er sprake is van direct gevaar, raadt Jacobs daarom af om het contact zomaar te stoppen. “Het kan juist helend zijn om je ouders mee te nemen in jouw gevoelens, bijvoorbeeld in briefvorm. Welke pijn heb je opgelopen? Wat heb je nodig? Zo kun je ook liefdevoller naar jezelf kijken.” Deze manier van ‘liefdevol uit elkaar gaan’ verlaagt ook de drempel als het kind jaren later besluit om wel weer contact op te nemen, wat regelmatig gebeurt.

Jacobs raadt jongeren, die al in een kwetsbare overgangsfase zitten, om de breuk te verwerken met een therapeut. “Het is een rouwproces waar zowel jij als je ouders doorheen zullen gaan,” zegt ze. 

Culturele verschillen

Er is een reden waarom er vooral in westerse landen gesproken wordt van een estrangement trend. In niet-westerse landen met een sterke collectivistische cultuur kan breken met je ouders betekenen dat je breekt met de hele familie. Volgens Amerikaans onderzoek zijn het daarom vooral witte mensen zonder migratieachtergrond die hun ouders niet meer spreken.

De eerder genoemde Noor kwam op 5-jarige leeftijd met haar moeder vanuit Indonesië naar Nederland. Mede door de sterke nadruk op familiewaardes in de Indonesische cultuur, zag Noor contactbreuk nooit als een optie. Haar moeder, die volgens Noor verslaafd was aan xtc, speed en cocaïne, bleef soms nachtenlang weg, deed zelfmoordpogingen in haar bijzijn en viel vaak haar eigen partners fysiek aan. De politie stond regelmatig op de stoep vanwege geluidsoverlast, maar weinig mensen wisten wat er echt gebeurde. “Ze is de enige familie die ik had. Als we vroeger een nacht in een vrouwenopvang doorbrachten, was ik blij dat ik tenminste met haar kon zijn.” 

Als Noor op haar 24ste voor het eerst in therapie gaat vanwege heftige paniekaanvallen, beseft ze voor het eerst dat ze niet meer met haar moeder kan leven. Als ze na tweeënhalf jaar twijfelen eindelijk het contact verbreekt, krijgt ze boze telefoontjes van familie in Indonesië. Noor voelt zich zo schuldig dat ze haar moeder meteen belt. “Die schold me de huid vol, dus sindsdien heb ik de hele familie geblokkeerd.”

Als ze in Indonesië was gebleven, zou het moeilijker zijn geweest om afstand te houden. Noor wil in de toekomst weer contact met de familieleden die haar wél steunen, maar voor nu moet ze tijd voor zichzelf nemen. De angst dat haar moeder zichzelf iets aan zal doen, heeft ze zoveel mogelijk losgelaten. “Sinds mijn vijfde probeerde ik mijn moeder te redden. Maar hierdoor kon ik nooit voor mezelf leven.” 

Hoewel ze nu tijdelijk thuiszit vanwege haar posttraumatische stressklachten, kan Noor nu voor het eerst wakker worden zonder meteen in paniek te raken.

Kritiek

De meeste mensen die Noors verhaal lezen, zullen haar keuze begrijpen. Maar wat als het gaat om situaties waarbij geen sprake is van extreme gezinsproblemen? Oudere generaties op TikTok vinden dat jongeren tegenwoordig te snel en zonder goede reden met hun ouders breken. Want, zeggen ze, het lijkt wel alsof ouders niets goed kunnen doen en altijd schuldig zijn.

“Ik vind schuld een lastig woord, want in dat soort gevallen doen alle partijen vaak hun best,” zegt Jacobs. Ze legt uit dat ouders soms de vaardigheden missen om te zien wat hun kind nodig heeft, vanwege hun eigen onverwerkte trauma’s. Ouders met torenhoge verwachtingen omdat ze hun kinderen een betere toekomst gunnen, bijvoorbeeld, of ouders die emotioneel onvoldoende beschikbaar waren vanwege een echtscheiding of problemen op het werk.

Jacobs ontvangt soms ouders in haar praktijk van wie de kinderen geen contact meer willen. Vaak hebben zij  “alles geprobeerd” en willen ze haar hulp om de band te herstellen. Jacobs kijkt in die gevallen eerst met hen waar het mis is gegaan. “Dit kan erg confronterend zijn, omdat ze opeens beseffen dat hun goede bedoelingen mogelijk veel schade hebben veroorzaakt. Het is belangrijk om ook de ouders bij te staan in hun emotionele pijn.”

Schaamte

Nina (26) heeft tijdens het interview met Brandpunt+ de neiging om diens moeder, met wie die twee jaar geleden brak, te beschermen. Nina groeide op met een moeder die veel dronk en zelf ook geen contact meer had met familie. “Ze is psychisch heel kwetsbaar en tijdens de coronapandemie zocht ze iets om zich aan vast te houden. Dit werd de anti-vaccinatiebeweging.”

In coronatijd werden veel families verscheurd door onenigheid over vaccinaties. Zo ook bij Nina, die een auto-immuunziekte en myalgische encefalomyelitis (een postvirale ziekte, red.) heeft, maar wiens moeder weigerde om een zelftest te doen voordat ze op bezoek kwam. “Het deed me ongelooflijk veel pijn dat ze mijn gezondheid niet serieus nam. Ik wist niet hoe diep ze in de complotwereld zat, totdat ik de grote hoeveelheid anti-vaccinatieposts zag op haar Twitter-account.”

Extra pijnlijk is wanneer Nina’s moeder steeds meer wordt beïnvloed door racistische en anti-LHBTIQ haatposts online. Het wordt voor Nina, die zelf queer is, steeds moeilijker om tot diens moeder door te dringen. “Ik heb twee jaar lang geprobeerd het gesprek aan te gaan. Haar haat is geworteld in angst en gebrek aan kennis. Ik wilde mijn queer en trans vrienden aan haar voorstellen, zodat ze zou inzien dat het ‘gewone’ mensen zijn. Ik vond het heel pijnlijk toen ze nee zei.”

Uiteindelijk schreef Nina, net als Noor, een brief aan diens moeder. Op vakantie met vrienden, zodat Nina emotionele steun om zich heen had. “Het is afschuwelijk om dit te moeten doen. Maar in contact zijn met haar doet meer pijn dan haar te moeten missen.”

Moederdag

Noor en Nina blijven allebei openstaan voor een hereniging in de toekomst, mits hun moeders verantwoordelijkheid nemen en openstaan voor verandering – maar die kans schatten ze klein in. Door de hoop op een betere relatie los te laten en het contact met hun ouder te stoppen, hebben zij – en vele anderen –  voorkomen dat ze eraan onderdoor gaan. 

Inmiddels vinden Noor en Nina bij hun vrienden (hun “chosen family”) de liefde en steun die ze eerder moesten missen. Ondanks alles zeggen beide jongeren altijd van hun moeders te zullen blijven houden. Noor huilt meerdere keren tijdens het interview om de noodgedwongen breuk, en Nina zegt dat verjaardagen en Moederdag extra moeilijk zijn. “Soms heb ik een rotdag en ik denk: kon ik maar mijn moeder bellen. Maar soms vraag ik me af of ik haar mis, of het concept van een moeder.”

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

* De naam van Noor is gefingeerd en bekend bij de redactie. Ook de achternaam van Nina is bekend bij de redactie.