Duizenden vluchtelingenkinderen zijn ‘kwijt’. Hoe kan dat?

Het plein voor het station Brussel Centraal ligt bezaaid met goudgespoten kinderkleding: schoentjes, een rugzakje, broeken, hemdjes. Het is aandoenlijk, het is grimmig, het valt niet iedereen op – mensen lopen er soms zelfs overheen zonder iets op te merken, verzonken als ze zijn in hun smartphones. Maar vele anderen kijken geïnteresseerd naar die kledingstukken en maken vervolgens praatjes met de vrijwilligers die met Power of Art House naar Brussel zijn afgereisd, waaronder activist en schrijver Oscar Bergamin.

Oscar Bergamin

Bergamin werkt al decennia met vluchtelingen, zowel als journalist, als beleidsmaker en als activist. In die rollen heeft hij kinderen praktisch onder zijn neus zien verdwijnen. “Er zijn in Europa in totaal zo’n 86.000 onbegeleide kinderen: kinderen die zonder ooms, of tantes of ouders op weg zijn naar een ander land”, zegt Oscar. “Dat is een ongelofelijk aantal. Van zulke kinderen verdwijnen er veel. Ik heb een tijdlang in Griekenland met vluchtelingen gewerkt en daar gezien hoe kinderen daar uit vluchtelingenkampen werden opgehaald door mensen die je in Nederland kinderlokkers zou noemen. Er zijn voor die kinderen weinig bezigheden, ze gaan vaak niet naar school en om aan de verveling te ontsnappen gaan ze al gauw mee met mensen die slechte bedoelingen hebben. We weten bijvoorbeeld van Nigeriaanse kinderen die in handen van mensenhandelaren vallen.”

Een van de grote problemen met deze verdwijnende kinderen is dat het juridisch onduidelijk is onder wie ze vallen. “De politie kan vaak niet veel doen”, zegt Oscar. “Als een kind verdwijnt en niemand gaat het zoeken, dan heeft de politie weinig om mee te beginnen. Vaak hebben de autoriteiten ook alleen maar vage foto’s van die kinderen. Ook wordt vaak aangenomen dat een kind gewoon is doorgetrokken naar een ander kamp, of ander land in Europa. Dat komt ook doordat die kampen meestal geen kindvriendelijke omgevingen hebben, waardoor de drempel om er weer weg te trekken lager is. Maar natuurlijk zijn er veel kinderen die niet uit eigen wil vertrekken, maar juist slachtoffer van criminaliteit worden. Die krijgen te maken met georganiseerde misdaad, kinderhandel, orgaanhandel, prostitutie, enzovoorts."

Op de vraag waarom de ophef over deze groep vermiste kinderen grotendeels ontbreekt draagt Oscar meerdere antwoorden aan: “Ten eerste is er antipathie tegenover vluchtelingen. Er zou nog wat sympathie kunnen zijn tegenover de kinderen, maar als die zijn verdwenen komt het niet in de media, niet op tv. Daarom is het goed om hier aandacht voor te vragen en daarom sta ik hier vandaag ook. Het zijn 10.000 kinderen of meer, en kinderen zijn kinderen, kinderen hebben een toekomst nodig, kinderen zijn de toekomst. Ze zijn onze toekomst.”

Chloë Carlens

Journalist Chloë Carlens is aangesloten bij het journalistieke collectief Lost in Europe. Deze groep, die is opgericht door de Nederlandse journalisten Sanne Terlingen en Geesje van Haren, en waar ook organisaties als de VPRO, The Guardian en de BBC bij zijn betrokken, doet in heel Europa onderzoek naar deze verdwenen kinderen. Chloë heeft onlangs in het Belgische tijdschrift Knack met Kristof Klerix een groot overzichtsartikel gepubliceerd over het lot van in België verdwenen vluchtelingenkinderen. 

Volgens Chloë is het gebrek aan ophef deels te wijten aan veronderstellingen die er bij het publiek heersen: “Mensen weten niet hoeveel kinderen precies verdwijnen, maar daarnaast hebben ze zoiets van ‘goh, die kinderen, het zijn kinderen, jonger dan 18, maar ze hebben er al zo’n lange reis op zitten - die zullen hun plan wel kunnen trekken. Als die van de radar verdwijnen is dat niet zo’n ramp, we moeten ons niet zo’n zorgen maken over wat er met ze gebeurt.’ Als er een Nederlands of Belgisch kind verdwijnt, gaan alle alarmbellen direct rinkelen. Bij vluchtelingenkinderen zie je dat dan weer niet. Dat heeft ook te maken met een zekere onverschilligheid die er heerst, die weer te maken heeft met een verharding van de politiek.” Voor Chloë zit de oplossing in meer aandacht voor het thema: “Uiteindelijk denk ik dat we zowel de publieke opinie moeten zien te veranderen als de politieke interesse zien op te wekken.”

Als er een Nederlands of Belgisch kind verdwijnt, alle alarmbellen direct gaan rinkelen. Bij vluchtelingenkinderen zie je dat dan weer niet

Oscar vindt dat er om deze kinderen te helpen vanuit internationale overheden actie moet worden ondernomen: “Er moet een Europese databank komen waar hulpverleners en politie toegang toe hebben, en die verdwenen kinderen beter registreert, met gegevens en foto’s. Als een kind dan in een ander land opduikt, dan weten mensen waar het over gaat. Als een kind echt verdwenen lijkt, dan kan er actief gezocht worden. Met foto’s bij politiestations, enzovoorts. En er moeten opvangmogelijkheden zijn, niet alleen in kampen. Vaak zitten kinderen in asielzoekerscentra, in kampen, waar de opvang heel slecht is geregeld.”

Beeld van de actie in Brussel

Kunstenares Saskia Stolz heeft de acties dusdanig voorbereid dat ze hopelijk politiek effect hebben. Stolz heeft verschillende gouden kleertjes aan politici aangeboden, waaronder Bas Eickhout van Groenlinks en Paul Tang van de PvdA. Saskia ziet ook dat mensen op straat reageren: “Mensen die langslopen vragen naar die kinderkleertjes. Ik leg uit: ze zijn goud geschilderd om het contrast te schetsen tussen het leven van die kinderen en onze consumptiemaatschappij. Het stelt ook de vraag: wat was er gebeurd als die kinderen rijk waren geweest?”

Bekijk ook de video die we van de actie in Brussel maakten: