Terug naar Brandpunt+
Deze Palestijnse activiste stond aan de wieg van de Arabische #metoo-beweging
- Even bellen met
- 04 maa 2018
- 6 minuten leestijd
"Als een vrouw in de Arabische wereld seksueel wordt aangevallen, is de dominante reactie: dat komt omdat jíj een oneerbiedige vrouw bent. Je hebt het vast zelf uitgelokt, de maatschappij treft geen blaam.” Maar dát pikt de 21-jarige Yasmeen niet.
Als de 21-jarige Yasmeen Mjalli over straat loopt in Ramallah, Palestina, klampen voorbijgangers haar om de haverklap aan. Of ze niet wat beters te doen heeft, of ze zich misschien voor urgentere doelen in kan zetten. Het doet de Palestijns-Amerikaanse feminist weinig tot niets. Yasmeen strijdt stug door tegen het patriarchaat.
Met haar blog en website, en de slogan Not Your Habibti (“Niet jouw schatje”) afgedrukt op spijkerjackjes en t-shirts stookt Yasmeen al een tijd het vuur op. Haar vraag: waarom blijft seksuele intimidatie zo onbesproken in de Arabische wereld – en wat zegt dat over de man-vrouwverhouding in bredere zin?
De antwoorden op deze vragen hebben een andere aanpak nodig dan de nu-welbekende #metoo-discussie, beweert Yasmeen via Skype.
Yasmeen, je komt oorspronkelijk uit de Verenigde Staten. Wat was je motivatie om een carrière te beginnen als activist - in Palestina?
“Ik kwam hier een jaar geleden en kreeg bijna onmiddellijk te maken met meer seksuele intimidatie dan ooit tevoren. Dat raakte me. Ik werd depressief en verbitterd, wilde niet meer naar buiten. Maar ik voelde ook sterk: het verzwijgen staat gelijk aan zeggen dat je het oké vindt, en dat moet veranderen. Waarom is de Arabische maatschappij zo gebouwd en hoe kunnen we dat veranderen? Vandaar mijn campagne.”
“De Not Your Habibti-campagne heeft twee doelen. Het eerste is: een debat starten over gender-gerelateerde problemen in de Palestijnse samenleving en de Arabische wereld, het tweede is een safe space creëren voor jonge vrouwen waar ze eindelijk open over seksuele intimidatie kunnen praten.”
Hoe verschillen de gender-gerelateerde problemen in Palestina van soortgelijke zaken in het westen?
“Stammen en families in de Arabische samenleving zijn geconstrueerd rondom de notie van eer, en om de een of andere reden ligt het zwaartepunt van die eer compleet bij de moeders en de dochters van de families. Daarom zijn er strikte regels en normen. Daarom ligt minutieus vast hoe zij horen te handelen. En daarom overheerst het idee dat als je seksueel wordt aangevallen, dat komt omdat jíj een oneerbiedige vrouw bent. De maatschappij treft geen blaam; het hoort jou niet te overkomen, dus jij zal het zelf wel hebben uitgelokt.”
Het patriarchaat ís de reden dat Palestina nog bezet is.
Je zei ergens in een interview dat het Arabische patriarchaat anders moet worden aangepakt dan wat de #metoo-beweging voorstaat. Hoe benader je het dan anders met Not Your Habibti?
“De #metoo-beweging is begonnen vanuit het idee van een wit en seculier feminisme. In de Arabische wereld kun je religie en samenleving niet los zien van elkaar. Dat is een groot verschil. Er is Arabisch feminisme en er is islamitisch feminisme. Dat betekent ook dat je het anders moet aanvliegen. Ik wil religie niet doen verdwijnen, maar ervoor zorgen dat vrouwen én mannen hun geloof herinterpreteren. Zodat vrouwen meer keuzevrijheid krijgen dan nu het geval is.”
Hoe zien we dat verschil in benadering terug in jouw campagne?
“Ik ben een seculiere feminist, maar mijn campagne is er voor iedereen. Sterker nog: die is juist bedacht om ruimte te creëren voor iedereen, ongeacht achtergrond. Ik heb het met mijn slogans bijvoorbeeld niet over mijn eigen soort feminisme, bepleit niet dat iedereen mijn standaarden moet volgen.”
Een beetje flauw om te zeggen, maar: het gaat eigenlijk over het verspreiden van de waarden die je uit Amerika meeneemt, toch? Meer specifiek: die van gelijke rechten.
“Nou, ik hoor dat veel Arabisch-Amerikaanse vrouwen zich beter kunnen identificeren met deze campagne dan met de #metoo-beweging. Ik krijg berichten en mailtjes van vrouwen over de hele wereld die zeggen dat ze nu voor het eerst de moed vinden om er openlijk over te praten met hun ouders en familie. Not Your Habibti is misschien kleiner in bereik dan #metoo, maar dat zegt niets over de kracht.”
Je hebt het over eer. Het is een ding om voornamelijk witte mannen in posities van macht aan te pakken met #metoo, maar tegen de mindset van een hele maatschappij strijden is weer een ander verhaal, denk ik.
“Ja, dat klopt – de kritiek die ik op straat krijg komt van zowel mannen als vrouwen. Toen werd me duidelijk dat de vijand een grotere ideologie – eentje die ze allemaal verdedigen. Vrouwen komen naar me toe en zeggen dat vrouwen die worden aangerand het verdienen. Of ze zeggen dat het hier in Palestina niet gebeurt, dat slachtoffers het verzinnen.”
“Nog erger vind ik het als Palestijnse vrouwen me vertellen dat ik me niet mag richten op dergelijke sociale problemen omdat we nog te maken hebben met de bezetting.”
Alsof je moet kiezen?
“Ja, alsof we ons moeten richten op één probleem, terwijl we een regenboogpalet aan problemen hebben.”
Hoe ga je daarmee om?
“Ik reageer nooit negatief of vijandig, ga juist in gesprek. Wat ik dan duidelijk probeer te maken is: drie generaties aan vrouwen zijn nu onderdrukt geweest tijdens die bezetting. Het zou jammer zijn om die bezetting dan als excuus te blijven gebruiken om niet aan onszelf te werken.”
“Ik probeer met critici in gesprek te gaan, en op mijn website schrijf ik blogs over deze discussie in de hoop dat in de comments hetzelfde gebeurt. Ik geloof niet dat controverse veroorzaken werkt, daar gaan zij waarmee ik in gesprek wil zich slecht van voelen. En dat werkt sociale verandering niet in de hand.”
Ik lees ook op je website dat je je allieert met een Palestijnse organisatie die gelooft dat het ‘bevrijden’ van vrouwen gelinkt is aan het beëindigen van de bezetting en het creëren van een eigen democratisch land. Dat is nogal een statement. Leg eens uit?
“In een niet door mannen gedomineerde wereld zouden wij Palestijnen sterker zijn, en dat geldt zowel voor de economie als voor de rest van de maatschappij. Het empoweren van vrouwen betekent hopelijk dat iedereen ons als gelijk gaat zien. Waarop dan weer gelijke kansen in bijvoorbeeld de regering, de economie en in het rechterlijke systeem moeten volgen. Het patriarchaat houdt vast aan tradities die mooi kunnen zijn, maar ook een middel om vrouwen te beperken. In een gelijkwaardige Palestijnse samenleving kunnen we effectiever opereren als het op de bezetting aankomt, want we hebben alle hulp nodig.”
Wat je zegt is: in een wereld met meer gelijke rechten hebben we meer focus op het idee om de bezetting te beëindigen.
“Ja, natuurlijk! Want gelijke rechten betekent gelijkwaardige kansen in het onderwijs, de regering en de zakenwereld, en dat betekent weer dat vrouwen kunnen bijdragen. Dát is hoe we horen te vechten tegen de bezetting; niet vanuit de schaduwen van traditie.”
Illustratie: Isabelle Veltman
