Terug naar Brandpunt+
Een kortere werkweek: yay or nay?
- Onderzoek
- 24 mei 2016
- 7 minuten leestijd
Na een succesvolle proef wordt de werkdag in Zweden bij veel bedrijven verkort van acht tot zes uur, terwijl iedereen evenveel blijft verdienen. Mogen wij dat ook plz, of moeten we er juist ver vandaan blijven?
Vaak gehoorde klacht: zodra je eenmaal je eerste baan hebt, wordt je compleet geleefd en raast alles voorbij. Na je werk ben je dusdanig bekaf dat je eigenlijk niets anders te doen staat dan, nu ja, uitrusten. Om het hele riedeltje de volgende dag weer opnieuw te doen.
Daar zijn ze in Zweden klaar mee. Want, zo redeneren onze Scandinavische vrinden, er zijn dingen belangrijk dan werk en winst, en bovendien zijn de meeste mensen toch niet acht uur achter elkaar productief. Sterker nog: dikke kans dat je dit op je werk zit te lezen.
John Maynard Keynes voorspelde in de jaren dertig van de vorige eeuw al dat we spoedig nog maar 15 uur per week zouden werken. Machines nemen onze taken over, en op een gegeven moment hebben we dusdanig veel rijkdom opgebouwd dat we liever op onze lauweren willen rusten en gewoon op maandagmiddag in het park willen hangen, dacht de legendarische econoom.
Waarom doen we dat dan niet in Nederland anno 2016? Zou onze economie het Zweedse model overleven, en moet die economie überhaupt leidend zijn in deze discussie? Kortom: is het een goed idee als jij morgen twee uur langer in bed blijft liggen?
Steven Brakman – hoogleraar internationale economie aan de RUG
“Of een kortere werkweek in economisch opzicht nadelig is, valt nog te bezien. Het zal het buitenland een worst wezen in hoeveel uur jij iets produceert, als je het maar produceert en ze er niet meer voor hoeven te betalen. Het enige dat internationaal telt, is de kosten eenheid per product.”
“Het Zweedse model zou die kosten per product kunnen verhogen, maar ook best kunnen verlagen. Daarbij zijn twee factoren het belangrijkst: één, ga je ook daadwerkelijk minder werken en twee, wordt het gecompenseerd door technologische vooruitgang?”
“Op Amerikaanse universiteiten wordt je jaarsalaris uitgekeerd in tien maanden. Maar wat blijkt: die overige twee ben je gewoon aan het werk. Hier op de faculteit in Groningen is het aantal uren per week jaren geleden verminderd. Dat heeft geen enkel effect gehad op het aantal uren dat mensen daadwerkelijk werken.”
“Als de technologie kan opvangen dat jij vrij bent, hoeven de kosten eenheid per product niet te stijgen. Dat zie je bijvoorbeeld in de Albert Heijn. Daar werken minder mensen, maar de zelf-scan kassa’s lossen dat op. Alleen voor bijvoorbeeld een tuinman wordt het lastig. Met een iets betere hark kom je dan in de problemen met kortere werkweek.”
Joke J. Hermsen – filosofe
Joke Hermsen pleit al jaren voor een 25-urige werkweek. “Eerst kreeg ik daar nog spottende reacties op, maar het tij is aan het keren. Steeds meer mensen willen het dwangmatige rendementsdenken, dat tirannieke trekjes vertoont, achter ons laten. Een kortere werkweek zorgt voor een betere verdeling van zorg en werktaken, ook tussen man en vrouw. Bovendien zit 50plus nu op het pluche. Zij moeten plaatsmaken voor twintigers. Ook daarin voorziet een kortere werkweek: een betere verdeling werk tussen de generaties.”
“Iedereen moet maar presteren en produceren. Ondertussen is stress uitgegroeid tot volksziekte nummer één. Van elke drie kinderen heeft er één last van stressverschijnselen. Eén op de tien Nederlanders onder de 25 heeft al een burnout achter de rug. Ruim een miljoen Nederlanders slikt middelen tegen depressie, nog een miljoen tegen slapeloosheid, en dan ook nog eens een miljoen tegen stress- en concentratiestoornissen. Het totale kostenplaatje van een jaar lang stressproblematiek bestrijden: 6 miljard. Dat zijn toch krankzinnige aantallen in een land als Nederland? En hoe lossen we dat op? Juist ja, om te beginnen door minder te werken.”
Dat we mogelijk minder geld op onze bankrekeningen krijgen door een kortere werkweek, ziet Hermsen niet als een probleem. Sterker nog: “Dat hoop ik juist. Dat betekent namelijk ook: minder consumptie, minder vervuiling, minder problemen met CO2-uitstoot. Er komen een aantal problemen op ons af. Door de robotisering verdwijnen arbeidsplaatsen, terwijl de werkeloosheid al hoog is; de klimaat- en energieproblematiek is nu al bijna niet meer te overzien. We moeten naar een ander idee van werk, zorg en vrije tijd. Niet elke twee maanden per vliegtuig naar een exotisch oord, maar één keer per jaar. Niet twintig cadeaus met Sinterklaas, maar één. Het is hoog tijd voor een fikse versobering.”
Olivier Pentilon – onderzoeker bij de Belgische denktank Poliargus
Olivier Pentilon onderzocht de loonkloof voor Poliargus, een Belgische denktank die “die ijvert voor vrijheid, democratie en solidariteit.” Daartoe vergeleek hij de loonkloven in Europa. En wat blijkt: hoe langer de werkweek, hoe groter het verschil in beloning tussen man en vrouw.
“Er is in Europese landen een verband tussen de norm van arbeidsuren en de loonkloof. Hoe langer men werkt, des te groter de loonkloof wordt. Landen met lange conventionele arbeidstijden, zoals bijvoorbeeld die in Zuid-Europa, hebben hierdoor een relatief grote loonkloof. En dat geldt niet alleen voor het jaarloon, maar ook voor het uurloon.”
“Ook blijkt dat deeltijdwerkers lagere promotiekansen hebben en ook bij andere carrièremogelijkheden vaker de boot missen. Werkgevers associëren deeltijd impliciet met een lage motivatie en verlies van menselijk kapitaal. Maar als iedereen in deeltijd werkt, bestaat dat probleem niet langer.”
Naomi Birker – chief Happiness Officer bij Guidion
Je kunt natuurlijk korter gaan werken, maar werken kan ook gewoon leuker worden. Bijvoorbeeld door een collega die als enige doel heeft jou zo gelukkig mogelijk te maken. Dat klinkt wellicht utopisch, maar het is de realiteit bij Guidion, een bedrijf dat apparatuur installeert en onderhoudt. Daar is Naomi Birker Chief Happiness Officer. Die functie bestaat bij steeds meer bedrijven, met name in de tech-branche. Maar wat doet zo iemand eigenlijk de hele dag?
Birker: “Ik ben eindverantwoordelijk voor HR en cultuur. Dat wil zeggen: de positieve HR, formelere dingen als verzuim liggen bij een andere afdeling. En ik ben dus verantwoordelijk voor de cultuur op kantoor. Ik organiseer allerlei dingen om de werkdag een beetje leuker te maken, zoals evenementen. Anderzijds ben ik er verantwoordelijk voor dat we elkaar hier constructieve feedback durven te geven en iedereen op elkaar af durft te stappen. Mijn collega’s vullen iedere maand een geluksbarometer in. Iedereen hoort zich verbonden met elkaar te voelen.”
Is het dan nog wel nodig, zo’n kortere werkdag? “Nou, als elk bedrijf een Chief Happiness Officer aanneemt, kom je al een heel eind. Die kan er dan ook op toezien dat iedereen op een voor hem of haar prettige manier werkt. Uiteindelijk heeft iedereen andere voorkeuren. Je kunt collega’s niet verplichten minder te werken. Wij hebben bijvoorbeeld een directielid dat meer dan 8 uur wil werken. Ieder z’n meug. Maar het lijkt me wel goed om dit soort thema’s bespreekbaar te maken. Voor iedereen werkt wat anders.”
