Mijn vader en opa hadden open relaties – moet ik dat ook doen?

Journalist Roanne dook in haar familiegeschiedenis om te achterhalen of het een goed idee is om haar eigen relatie open te gooien. Roanne's vader: “Een open relatie is goed in bepaalde periodes.”

Ik heb nu drie-en-een-half jaar een relatie met mijn vriend en het is nog steeds erg gezellig. Het liefst blijf ik voor altijd samen met hem en sterven we op late leeftijd in elkaars armen. Maar nu zijn we nog jong en soms speelt de gedachte: ‘Willen we niet allebei nog even wat andere dingen met andere mensen proberen?’ 

Een open relatie zou dan een optie zijn. Mensen om mij heen hebben dat en zeggen dat zij, waar relaties normaal gesproken eindigen, dat juist voorkomen door de relatie open te gooien. Is dat dé manier? Ik vind het ingewikkeld. Jaloezie, ongelijkheid en verlatingsangst, dat lijken me allemaal moeilijke dingen. 

Gelukkig zijn twee generaties boven mij me voorgegaan en kan ik putten uit de kennis van mijn pa en opa. Mijn vader sloot zich op zijn twintigste aan bij de beweging van Bhagwan Sri Rajneesh (die gozer van de Netflix-film Wild Wild Country) en leefde de vrije liefde uit met zijn mede-sannyasins. Die behoefte had hij niet van een vreemde: mijn opa en oma gingen het huwelijk in, mét de voorwaarde te mogen scharrelen. Misschien dat de ervaringen van eerdere generaties mij wat meer wijsheid kunnen bieden op dit gebied. 

Ik belde daarom mijn pa, Pratika Postma (62), om te vragen: moet mijn relatie eigenlijk geopend worden? Aan de andere kant van de lijn hoorde ik tussen de antwoorden door vogeltjes en een blaffende hond. Het was weekend dus bivakkeerde hij bij zijn tuinhuis. Daar blaast hij stoom af van zijn doordeweekse baan als zelfstandige timmerman. In een ver verleden studeerde mijn vader wiskunde, maar de vrijheid riep en dat vond hij bij Bhagwan. Daar lag naast vrije liefde, mediteren en spirituele therapie ook de nadruk op praktische arbeid. Die westerlingen zitten te veel in hun kop, wist Bhagwan, dus moeten ze maar is fysiek aan de slag. 

Hai pa, hoe kwam jij in je eerste open relatie terecht?

“Ik ontmoette een vrouw. Zij was nog met een andere jongen, maar die was elders op de wereld. De eerste nacht dat ik bij haar was, had ze een heel lang telefoongesprek met hem. Maar ik accepteerde dat vanaf dag één. En het grappige was dat hij mij ook gelijk accepteerde. Daarna was zij vooral met mij en soms met hem. Ik was jong en wou gewoon ervaren hoe het was om met een vrouw te zijn. Als je jong bent, wil je je aantrekkelijkheid doorleven. Dat was sterker dan dat ik haar voor mij alleen wou. Zij nam die vrijheid en ik nam dat ook.” 

En hoe was dat om die vrijheid in een relatie te ervaren? 

“Meestal wordt een open relatie gezien als iets banaals: ‘Je wilt rondneuken’. Maar dat was het helemaal niet. Ik wilde mensen ontmoeten waar ik me heel fijn bij voelde. Als ik dat vond, wilde ik er achteraan en een echte connectie maken.” 

“Verschillende relaties aangaan is eigenlijk een universiteit voor liefde, dat is mijn opleiding geweest. Ik heb leren koken, ik heb leren ontspannen, mijn eigen verkrampingen leren loslaten, alles. Omdat wij toen ook met anderen mensen samen waren, leerde ik mijn verlangen om haar voor mij alleen te willen, los te laten. Ik vond dat niet makkelijk, maar ik zie ook die behoefte van de ander om te experimenteren als iets menselijks. Ik leerde dat het niet het einde van de wereld was wanneer mijn vriendin niet meer alleen van mij is.” 

Maar die open relatie eindigde uiteindelijk. Waarom? 

“Ik tolereerde meer van haar dan zij van mij. Maar dat is bound to happen. Een van de twee zal altijd op een gegeven moment meer pijn voelen dan de ander en zeggen: ‘Die pijn heb ik er niet voor over.’ Dat is een grijs gebied wat je niet kunt overbruggen door afspraken. Die relatie eindigde toen ik weer eens heel heftig verliefd werd op iemand anders. Dat was zo sterk, daar kon ik even niet om heen.” 

Opa en oma hadden ook een open relatie. Weet jij hoe dat was ontstaan?

“Die zijn eigenlijk op die voorwaarde met elkaar getrouwd. Dat gaf gelijk al problemen. Ze hadden afgesproken dat ze mochten scharrelen, maar niks mocht blijvend zijn. Voor hem was het een seksueel avontuur, voor haar niet. Zij kreeg iets met een vent en dat werd wel blijvend. Mijn vader nam de regels heel strikt, dus die verbood dat. Maar dat klopt natuurlijk niet. Je kunt niet voorspellen hoe dat in de contacten gaat. Je kan zo iets heftigs met iemand voelen dat het wel blijvend wordt. Daarna is mijn moeder in het geheim samengeweest met die andere vent.” 

“Ik kwam er zelf achter dat mijn ouders een open relatie hadden, omdat ik ze zag rotzooien. Maar dat hadden zij mij niet zelf verteld. Ik vond dat helemaal niet oké. Er kwamen andere spelers in het spel die ik helemaal niet had uitgenodigd.”

Maar ondanks dat je het niet leuk vond om bij opa en oma te zien, ben je zelf wel een open relatie ingegaan. 

“Ja, maar met een voorwaarde: onder volstrekte eerlijkheid. Uiteindelijk zijn mijn ouders uit elkaar gegaan omdat mijn moeder met haar vriend wou zijn. Dat kwam voor mijn vader als een shock terwijl die relatie al pakweg achttien jaar aan de gang was. Kan je nagaan, de mate van stiekemheid. Ik ben dus niet afgeknapt op de open relatie, maar wel op de onechtheid.” 

Denk je dat een open relatie op de lange termijn standhoudt? Want in jouw situatie en in de situatie van oma en opa hield de relatie op als iemand verliefd werd en met diegene wou zijn. 

“Ja, dat is het gevaar. Het is in elke situatie weer anders hoe mensen daarmee omgaan. Maar je hebt wel pas echt een open relatie als je accepteert dat de ander echte relaties met iemand anders heeft die mogelijk jouw relatie op het spel zet. Ik denk dat een open relatie daarom ook goed is in een bepaalde periode. Als je jong bent, wil je verkennen wat er allemaal mogelijk is. Op een gegeven moment wil je geen onrust en rollercoaster aan emoties meer. Nu, als oude lul, wil ik geen gezeik meer.”

Het lijkt me ingewikkeld om met jaloezie en de dreiging voor verlating te dealen in een open relatie. 

“Jaloezie is quite a monster. Ik werd pas echt goed jaloers in mijn tweede relatie. Bij haar voelde ik iets wat ik heel graag wilde. Ik werd bewonderd en totaal geaccepteerd, waardoor ik afhankelijk van haar werd om dat gevoel te krijgen. Zij ging wel nog met andere mensen naar bed uit een soort oude gewoonte. Ik tolereerde dat, maar wou niet dat zij diepere connecties had met andere mensen. Dat schakelde ik gelijk uit door boze energie uit te stralen. Natuurlijk ben ik dan ook die jaloerse klootzak en wil ik dan die ander afmaken. Maar het interessante is, waarom raakt dat ons mensen zo? Het was een soort exposure-therapie om die jaloerse gevoelens aan te kijken.” 

En toen na een paar jaar met je tweede vriendin te zijn geweest, werd je verliefd op mijn moeder en verliet je die vriendin. Je was een tijd met mijn moeder en kreeg vervolgens weer de behoefte om met iemand anders te zijn? 

“Met je moeder had ik een sterk fysiek ding en sterke hartconnectie. Dat is moeilijk uit te leggen, het was een bepaalde afstemming op elkaar. Maar na twee jaar merkte ik dat we niet goed met elkaar konden praten. En ik ben natuurlijk een ouwehoer. Er kwam een vrouw langs waar ik opeens goed mee kon lullen, dus er werd iets wakker in mij wat ik geweldig vond.Maar op een gegeven moment merkte ik met die andere vrouw niet een-twee-drie een hartconnectie zoals met je moeder. Het leek me geweldig om jou met z’n drieën op te voeden. Ik heb wel voorgesteld om terug te komen bij je moeder, in de woorden die ik daar toen voor had, maar zij wilde dat absoluut niet.”

Dus je kan niet alle behoeftes bij één persoon vervullen. Open relaties zijn dan aantrekkelijk, omdat je bij verschillende mensen verschillende dingen kan vinden. Maar dan denk ik: is het niet juist mooi om met één iemand te zijn en te accepteren dat iemand imperfect is; dat iemand anders jou niet kan voorzien in al je behoeftes en dat dat gewoon het leven is? 

“Ja, dat is ook mooi. Dan stel je niet je eigen narcisme voorop om wat je tekort komt in een relatie te vervullen bij anderen. Een open relatie kan ook een vorm van escapisme zijn voor een monogame relatie. Omdat het ook gewoon lastig is om het met elkaar uit te zoeken. Maar lastig is niet slecht. Als je dan vlucht in een nieuwe verliefdheid ga je dat niet aan.” 

Eigenlijk zit in beide relatievormen iets egoïstisch: mensen willen een monogame relatie omdat ze iemand voor zichzelf willen en in een open relatie wil je je behoeftes bevredigd zien bij meerdere mensen. 

“Je komt bijna dezelfde valkuilen tegen. Het is alleen een andere kermisattractie. De ene attractie heet een vaste relatie, de andere heet een open relatie, maar het is nog geen liefde. Op het moment dat je van jezelf gaat houden, dan pas komt het alchemistische proces in werking dat je liefde kunt voelen en genereren. Pas als je echt accepteert wie je bent en van jezelf gaat houden, dan pas kan liefde ontstaan.”

Ik zeg gedag tegen mijn pa, hang op, en besef: het is nog niet zo gemakkelijk, een open relatie. Dat lijkt bijna net zo moeilijk als bij elkaar blijven tot ‘de dood ons scheidt’, zo leer ik van mijn pa. 

Dan kies ik toch maar voor dat laatste: de meeste kans om nog zo lang mogelijk van mijn vriend te genieten. Familiepatronen zijn er ook om eventueel doorbroken te worden. 

• Deel