Paardrijden is leuk voor mensen, maar geldt dat ook voor paarden?

“Op paardenscholen gaat het over welke shampoo het best is voor je paard en nauwelijks over dierenwelzijn." Is het niet hoog tijd dat de paardenwereld verandert? Wij checkten: hoe ethisch verantwoord is paardrijden eigenlijk?

Wie voorbij het Amsterdamse Amstelpark richting het zuiden rijdt, komt langs een manege zoals je je die algauw voorstelt: meisjes met zwepen rijden rondjes op paarden, terwijl ze aan de teugels en het bit trekken. Loop je driehonderd meter verderop paardenschool Van Stal op, dan wacht je een heel ander tafereel: er is een traditionele stal, maar de hokjes lijken al jaren ongebruikt – de tien paarden hier staan altijd buiten, met schuilmogelijkheden. Tijdens een les zie je geen bitjes of strakke teugels en is rijden maar een bijkomstigheid. Het belangrijkst hier is een goede band krijgen met het paard.

Het hart van Willeke Visser, vaste medewerker bij Van Stal, bloedt als ze denkt aan paarden op traditionele maneges. “Als je langs de kleine stalletjes loopt, voel je het verdriet. Dat is verschrikkelijk.”

"Uit dissecties is gebleken dat paarden die bereden zijn schade aan het ellebooggewricht hebben, wat niet het geval is bij wilde paarden."

Begin 2018 bracht de stichting Dier&Recht in een rapport naar buiten dat het dierenwelzijn op 85% van de maneges te wensen overlaat. De stallen zijn vaak te klein waardoor paarden niet genoeg kunnen bewegen of liggen, ze komen nauwelijks buiten, zijn vatbaar voor maagzweren en sociaal contact met soortgenoten ontbreekt. De conclusie van het onderzoek: betere wetgeving voor het houden van manegepaarden is noodzakelijk.

Met een bezem de trailer in

“Mijn paard met trailerangst sloeg ik met een bezem de trailer in. Ik wist niet anders,” vertelt Boukje van Hilst (45) me. Zij is eigenaar van Van Stal en begon drie decennia geleden op zulke eerdergenoemde maneges. Zo’n twintig jaar geleden begon ze te zoeken naar andere oplossingen om met ‘onhandelbare’ paarden om te gaan en stuitte op het zogeheten natural horsemanship. Hierbij probeer je meer samen te werken met je paard en minder te opereren vanuit dominantie of angst. Boukje: “Stap voor stap oefende ik met mijn paard, bijvoorbeeld door eerst alleen in de buurt van de trailer te staan, en dan op de klep. Door het paard meer keuzevrijheid te geven, verminderde zijn angst en ging hij er uiteindelijk zelf in.”

"Het zijn de ouders die het beeld moeten loslaten dat een les alleen geslaagd is als hun kind op een paard zit."

Sinds twee jaar is Van Stal overgestapt op nog een andere methode: intrinzen. Hierbij staat de intrinsieke motivatie tot bewegen van het paard centraal. Je biedt fysieke of mentale uitdagingen aan, met als doel het lichaamsbewustzijn van het paard te vergroten, zonder druk of dwang.

In de binnenbak bij Van Stal is een les gaande: zes kinderen van een jaar of negen spelen met elkaar en met paarden Wolkje en Captain. Degene op het paard mag iets kiezen uit een stapel speelgoed, rijdt vervolgens naar een bak om het speelgoed in te gooien en dan is een ander aan de beurt. De kinderen zijn vrolijk, aandachtig en ontspannen. Boukje: “De nadruk ligt tijdens zo’n les niet op de techniek, maar op vertrouwen krijgen in de paarden. Je kijkt, speelt en benoemt samen welke signalen je ziet bij het paard, bijvoorbeeld of de oren hangen en of de neus zacht is of opgetrokken. Zo leer je de lichaamstaal van het paard begrijpen.”

Zijn kinderen niet teleurgesteld dat ze zo weinig op een paard zitten? Willeke: “Nee, zij begrijpen instinctief dat een goede connectie met het paard het belangrijkst is. Veel vaker zijn het de ouders die het beeld moeten loslaten dat een les alleen geslaagd is als hun kind op een paard zit.”

Paddock paradise

Op de Utrechtse Heuvelrug woont shetlandpony Lucky samen met eigenaar Amber (22) (die diens achternaam liever geheimhoudt vanwege eerdere bedreigingen naar aanleiding van dierenrechtenactivisme). Amber doet ook aan intrinzen en gebruikt positieve bekrachtigingen om Lucky te verzorgen.

Vandaag is het doel om vliegenspray op hem te sprayen. “Hij vindt het doodeng, maar ik probeer het op te bouwen,” zegt Amber terwijl die een kleedje op de grond neerlegt. Met dat kleedje kan Lucky aangeven wat hij wil: als hij erop stapt met zijn voorpoten geeft hij het ja-signaal. Amber sprayt, klakt met diens tong en geeft hem wat brokjes. Stapt hij van het kleedje af, dan stopt Amber.

"Hoe zou jij het vinden als je het grootste deel van de dag in een ruimte zo groot als een wc opgesloten zou zitten?"

Lucky staat met drie andere paarden op een looppad, een zogenaamde paddock paradise, waar ook de paarden van Van Stal op staan. Paarden op een paddock paradise leven in een kudde en kunnen vrij rondlopen binnen een omheinde ruimte. Ze kunnen scharrelen, galopperen, spelen, slapen en eten wanneer ze daar zin in hebben.

Amber vindt het pijnlijk dat veel paarden slecht gehouden worden. “Iedereen binnen de paardenwereld houdt van paarden, dat geloof ik echt. Maar voor de dieren valt het vies tegen. Hoe zou jij het vinden als je het grootste deel van de dag in een ruimte zo groot als een wc opgesloten zou zitten? Het raakt me enorm, maar ik weet dat ik niet te hard moet zijn naar mensen die er nog anders in staan. Zo heb ik het ook geleerd. Als kind werd ik op een paard gezet en leerde niets over voeding of anatomie.” 

Nu leest Amber elke dag over paarden, deelt allerlei kennis op diens Instagrampagina Paard in Vrijheid en wil volgend jaar de opleiding tot clicker-instructeur volgen.

Dierenethiek

Rijden doet Amber al een paar jaar niet meer: “Je doet het dier vaak schade aan.” Uit dissecties is gebleken dat paarden die bereden zijn schade aan het ellebooggewricht hebben, wat niet het geval is bij wilde paarden. “Waarom zou je dat risico nemen? Door naast je paard te lopen kun je veel meer het gevoel hebben dat je samenwerkt, dat is voor allebei leuker.”

Dat beaamt Suzy Deurinck (34), dierwetenschapper en paardengedragsexpert. Zij mist het rijden niet en denkt ook niet dat paard Joy het mist. “Al merk ik soms, als ik met haar ga wandelen, dat ze harder zou willen rennen. Dat is echt het enige voordeel dat ik kan bedenken van een paard berijden.”

"Dat dierenwelzijn het belangrijkst is moet veel meer uitgedragen worden, anders verliest de sport zijn bestaansrecht.”

Suzy is coach en helpt mensen om een betere band te krijgen met hun paard. “Mijn cliënten zijn veelal oudere vrouwen die denken: volgens mij kan ik op een leukere manier met mijn paard omgaan dan me geleerd is.” Bij de jongere generatie merkt ze juist achteruitgang: “Op paardenscholen gaat het over welke shampoo het best is voor je paard en nauwelijks over dierenwelzijn. Tijdens mijn studies dierwetenschappen en diergeneeskunde hadden we het ook nooit over ethiek, dus bijvoorbeeld over of de bio-industrie een goed systeem is. Het ging alleen maar over welke roosters het meest geschikt zijn voor varkens om op te staan.”

Ruitersport

Niet alleen op maneges laat het dierenwelzijn te wensen over, ook vanuit de professionele ruitersport komen verhalen naar buiten over slechtbehandelde paarden die geslagen worden of onder blessures lijden. Anne Grefkens (27) sprong jarenlang op hoog niveau en ziet in die wereld veel ruimte voor verbetering: “Paarden moeten niet geïsoleerd staan en op een goede manier bereden of gehuisvest worden. Dat dat niet altijd gebeurt vind ik zo kwalijk. Dat dierenwelzijn het belangrijkst is moet veel meer uitgedragen worden, anders verliest de sport zijn bestaansrecht.”

Anne rijdt nu nauwelijks meer: de sport vergt veel discipline die ze niet meer kan opbrengen nu ze studeert. Anne: “Paarden moet je alleen houden als je er de tijd voor hebt." Het onderwerp houdt haar wel nog bezig; ze schreef onlangs haar filosofiescriptie over paardrijden en ethiek.

En Anne blijft het een mooie sport vinden, mits het onder goede omstandigheden gebeurt: “Vaak zie je het plezier bij ruiter en paard ervan afspatten. Paardrijden is volgens mij niet per definitie slecht.”

Bij Van Stal loopt de les op zijn eind. Terwijl Wolkje en Captain teruggaan naar de paddock paradise, vertellen leerlingen Lou en Quirine wat ze zoal leren op deze paardenschool: “Hoe je een paard moet verzorgen of vasthouden, bijvoorbeeld dat je niet moet trekken aan de teugels.”

Maar als je de twee meiden vraagt wat ze het allerleukst vinden aan de lessen, blijkt één ding toch echt het hoogtepunt: “Op het paard zitten en in draf gaan!”

Foto header: Amber

• Deel