Terug naar Brandpunt+
Ik filosofeerde met pornoster Stoya over de gevolgen van haar werk
- Interview
- 10 okt 2018
- 13 minuten leestijd
Ze schrijft voor The New York Times en is dusdanig populair dat hele volksstammen 's avonds haar fleshlight gebruiken. Ik vroeg Stoya wat de maatschappelijke impact is van porno die altijd, overal en voor iedereen beschikbaar is.
"Jongens, ik heb gefaald." Ik schrik me rot als ik dit bericht in een Whatsappgroep met vrienden zie. "Ik heb het gedaan", typt Vriend A. "Na vijf dagen al."
Mijn zorgen blijken overtrokken: Vriend A had met Vriend B tot en met Vriend E afgesproken om mee te doen aan een NoFap Challenge. Maar tot zijn eigen teleurstelling heeft hij zijn missie niet volbracht. Wat die missie was? Een maand niet rukken. Het uiteindelijke doel? Hogere seksuele activiteit in het echte leven en dus – zo beweert de online NoFap-community ten minste – meer kans op echte seks.
Diezelfde groep niet-trekkers sprak eerder in een speciale porno-editie van Time Magazine over de maatschappelijke gevaren van porno. Massale blootstelling aan online erotiek zou hele generaties seksueel verdoven. En dat is niet de enige kritiek op porno. In een eerder Brandpunt+ interview uitte schrijfster en journaliste Maartje Laterveer haar zorgen over het vrouwbeeld dat tieners krijgen van 'gewone' porno. Zij sprak talloze jonge vrouwen die het gevoel hebben dat hun bedpartners – overduidelijk geen NoFappers – steeds vaker pornofilms naspeelden tijdens de seks, compleet met slaan en wurgen.
Maar hoe schadelijk is porno nou echt? De wetenschap helpt niet bepaald bij deze vraag; de schamele onderzoeken die ernaar gedaan zijn, spreken elkaar meer dan eens tegen. Zo zou porno steeds harder worden, terwijl volgens dit onderzoek het tegendeel geldt. En dat mannen een vertekend vrouwbeeld zouden krijgen? Ander onderzoek prijst juist het leerzame effect dat porno kan hebben op jongens.
Daarom spreek ik via Skype af met Stoya (32). Want wie beter te vragen naar de maatschappelijke impact van seksvideo’s dan een wereldberoemde pornoster die ook nog eens filosoof is?
Stoya is dus geen gemiddelde pornoster. Ja, voor haar laatste reeks 80 Ways around the World bezocht ze tachtig bijzondere plekken waar zij en haar collega’s vervolgens vrij onartistieke seks hadden. Ja, de Stoya Destroya – een siliconen replica van haar vagina – is een van de bestverkochte fleshlights ter wereld en zorgt voor het grootste deel van haar inkomen.
Maar ze doet meer dan dat. Zo schrijft Stoya sporadisch over porno voor de New York Times, acteerde ze in theaterstukken van Emmy-winnaar Dean Haspiel en werd een video waarin ze literatuur voorleest terwijl ze op een vibrator zit meer dan 23 miljoen keer bekeken op YouTube. En als kers op de taart kwam de zelfbenoemde filosoof-pornoster eerdit dit jaar met haar eerste boek: Philosophy, Porn and Pussycats.
Stoya, je schrijft in je boek dat het nooit je bedoeling was om pornoster te worden. Hoe komt het dat je dat nu toch bent?
“Het was nooit mijn bedoeling omdat niemand het als carrièreoptie presenteert aan tieners. Ik begon in mijn studententijd met Go-go dansen – wiggelen op kleine podia in mijn ondergoed. Toen kwamen de naaktfoto’s – mijn huisgenoot, een fotografe, kreeg de kans om plaatjes te schieten voor een website. Daarna werden het seksscènes met andere vrouwen, en toen met mannen. Het past bij me. Ik dacht altijd: sommige mensen zijn heel erg geïnteresseerd in eten, anderen juist heel erg in seks.”
En mensen in de eerste categorie worden kok, terwijl mensen in de tweede categorie pornosterren worden.
“Ik denk het.”
Moet ik jou door je nieuwe boek zien als een pornoster-turned-filosoof?
“In Servië noemen ze me een sex artist. Dat vind ik wel een goeie. Mijn baan gaat in zijn geheel over seks. Ik beeld seks expliciet uit, ik schrijf over seks, ik denk over seks. Al die dingen voelen voor mij als verschillende manifestaties van hetzelfde ding.”
Veel aspecten van je leven lijken me ook zeker het filosoferen waard lijken. Neem de Stoya Destroya. Op dit moment bevredigen waarschijnlijk tientallen mannen zich met een siliconen replica van jouw vagina.
“Ik weet het. Dat is geweldig!”
Maar wat denk je erover?
“Ik vind het fantastisch. Het is een hilarisch moment in globalisering. En het is erg vleiend – het voelt alsof mijn kutje een schoonheidswedstrijd heeft gewonnen. Het is van alles. Het is ook een oprecht interessant commentaar op onze samenleving. Dat we replica’s van vrouwelijke geslachtsdelen verkopen, net zoals we replica’s van mannelijke geslachtsdelen verkopen. Het is hilarisch kapitalisme.”
Wat zegt het over ons?
“Phew. Oh mijn god: wat zegt het over de mensheid. Het laat een zekere determinatie zien om onze eigen wensen en verlangens te bevredigen. Wat interessant is – want we zijn sociale wezens maar ook perfect gelukkig om te masturberen.”
Wie verwacht dat Philosophy, Porn and Pussycats Nietzsche is maar dan met een overdaad aan latex, komt bedrogen uit. Vooral de hoofdstukken die eerder in de New York Times verschenen zijn interessant. Tegelijkertijd verschenen veel van de ‘essays’ eerder als blogposts op haar website en beschrijft ze in ongeveer de helft ervan hoe, waar en met wie ze op een zeker moment in haar leven seks heeft. Het 179-tellende bindwerk leest meer als een erotisch dagboek dan als afgewogen denkvoer.
Op zich natuurlijk niet erg. Een hoofdstuk waarin Stoya stiekem seks heeft in de ruïne van een oud Servisch hotel is even vermakelijk als hoe je het nu voor je ziet. Lastig is alleen dat Stoya’s opvattingen over porno nergens echt duidelijk worden. Soms werpt ze een interessant idee op – over de verantwoordelijkheid van pornosterren, bijvoorbeeld. Maar voordat ze een onderbouwde mening geeft of een consequente houding aanneemt, is ze meestal al afgedwaald naar de gelijkenissen in smaak tussen whisky en sperma.
Snap jij dat sommige mensen zich zorgen maken over het beeld van seks dat kinderen en tieners van porno krijgen?
“Het doel van porno – entertainment – is volgens mij goed. Tegelijkertijd zijn er zaken die niet het eerste zouden moeten zijn dat een kind leert over seks. Neem BDSM. Op betaalde websites wordt van tevoren nog uitgelegd dat het betaalde performers zijn en dat ze afspreken wat er gaat gebeuren. Op de gratis websites waar iedereen zomaar toegang toe heeft, wordt die context eruit geknipt. Jongeren weten niet wat ze zien.”
“Daarnaast: als de inhoud achter een paywall zit, moet je best een slimme 15-jarige zijn om aan een creditcard te komen. Geloof me: die gratis sites zijn een groot probleem.”
Die gratis sites zullen ook niet goed zijn voor jouw inkomen.
“Ik geloof van niet, nee.”
Maar het komt er dus wel op neer dat als je een pornoscène opneemt, je weet dat er 12-jarigen naar zullen kijken. Voel je je daar verantwoordelijk door?
“Nou, ik ben er bijvoorbeeld mee begonnen om soms condooms te gebruiken, terwijl ik het liever niet doe op camera. In mijn persoonlijke leven gebruik ik ze en ik begon het gevoel te krijgen dat ze in pornovideo’s op zijn minst als optie getoond moeten worden.”
In je nieuwe boek schrijf je juist dat je ze niet wil gebruiken, omdat ze je performance verslechteren. Is je opvatting daarover ineens veranderd?
“Het optreden is inderdaad minder goed – je hebt langer seks dus het is ook zwaarder. Maar als je de vergelijking trekt tussen 13-jarigen met slechte levenskeuzes of het zwaarder hebben op het werk, dan moet je soms voor dat tweede kiezen.”
Maar is dat een keuze die je nu hebt gemaakt en zal naleven? Of blijft het afhangen van de situatie?
“Het zal van de situatie afhangen.”
Waar hangt het dan vanaf? Ik ben gewoon benieuwd naar hoe de industrie werkt.
“Even tussendoor: neem de manier waarop ik werk is niet per se de maatstaf voor hoe de mainstream-pornoindustrie werkt. Dat is niet het geval. Maar of we condooms gebruiken hangt af van mijn medeperformer, waar ik zelf ben in mijn menstruatiecyclus, hoe ik me voel die dag. Talloze dingen.”
Nog nooit is porno zo breed beschikbaar geweest als nu. Dat verandert de manier waarop we naar seks kijken. Los van het condoom-aspect; gewoon wat jonge mensen leren dat seks is. Zie jij dat als een goede of een slechte ontwikkeling?
“Het is gewoon zo. Het is waarmee we moeten werken, of je het nu goed of slecht vindt. Porno kent maatschappelijk ook positieve kanten. Misschien zien mensen meerdere opties over hoe ze seks kunnen hebben, waardoor ze comfortabeler kunnen zijn met hun seksuele verlangens. Misschien is porno goed omdat het ons een reden geeft om over onze verlangens te praten.”
Toch maak jij je ook zorgen over jonge mensen en porno – je zegt niet voor niets dat je vindt dat er meer context nodig is.
“Ja, maar ik vind dat het niet de verantwoordelijkheid van porno is om kinderen te leren wat seks is. Het is gewoon een entertainment-industrie. Meer context kan behulpzaam zijn, ja. Maar als jongeren geen goed beeld van seks hebben, betekent dat volgens mij dat onze seksuele voorlichting niet functioneert. In ieder geval in de Verenigde Staten. Dat is het echte probleem.”
Het mag gezegd worden dat het interview met Stoya niet helemaal soepel verloopt. Een kijkje achter de schermen ter illustratie: dit verhaal is samengesteld uit drie losse korte Skype-interviews, omdat ze twee keer plotseling ophing. Ze was ongesteld, vertelde ze later, en voelde ze zich niet lekker. In haar boek beschrijft ze haar menstruaties als 'atypically vicious', dus mijn reactie was vooral begripvol. Maar toen ik daarna vroeg of haar menstruaties de achilleshiel van Stoya’s carrière waren, was ze kenbaar not amused. “Ik suggereer dat je dit onderwerp laat vallen en doorgaat met je vragen.”
Die ietwat vijandige toon trok niet weg toen ik over feminisme begon.
In een eerder interview waarschuwde schrijfster Maartje Laterveer voor het vrouwbeeld dat jongens van porno krijgen. Wat zou je tegen haar zeggen?
“Ik heb geen gesprek met haar. Ik ben niet in staat om haar vragen te stellen. Dus ik heb geen interesse om dit spelletje met jou te spelen.”
Ik speel geen spelletje. Ik zeg alleen dat zij zich zorgen maakt over de agressiviteit van sommige porno.
“Tuurlijk, want porno is de enige plek waar tienerjongens berichten over vrouwen zien?”
Dus je denkt dat Laterveer het effect van porno aandikt.
“Ja.”
Een collega vertelde dat de meisjes waarmee hij naar bed gaat onderdaniger lijken dan tien jaar geleden. Hij dacht dat het misschien door porno kwam.
“Ik denk dat het een serieuze thinking trap is om mensen in twee brede categorieën van jongens en meisjes of mannen en vrouwen te verdelen, wanneer we praten over seksueel verlangen. Ik weet daarnaast heel weinig over jonge mensen en hun neukgewoonten – ik ben 32 en daarom best wel out of touch met dat soort dingen.”
In wetenschappelijk onderzoek wordt wel onderscheid gemaakt tussen male-centric en women-centric porno.
“Dat zou wel kunnen, maar nogmaals: ik vind het compleet absurd om menselijke seksualiteit in twee categorieën onder te verdelen. Om te doen alsof enerzijds mensen met hoger testosteron en anderzijds mensen met hoger oestrogeen en hoger progesteron twee verschillende entiteiten zijn. Seksueel gezien kan je mensen beter individueel beoordelen – ik weet uit ervaring hoe verschillend menselijke verlangens zijn.”
“Daarnaast: er is onderzoek gedaan naar de fysieke reacties van mensen die porno keken, samen met hun zelfgerapporteerde niveau van opwinding. Heel vaak matchen die twee niet. Dus het is niet alleen de vraag: kijken we naar die mensen als individuen of als mannen of vrouwen. Maar ook: zijn wijzelf wel betrouwbare verslaggevers van onze seksuele verlangens en smaak.”
Dat kan wel zo zijn, maar toch laat onderzoek zien dat vrouwen die naar vrouwgecentreerde porno kijken zelfverzekerder over hun seksleven zijn dan vrouwen die naar man-gecentreerde porno kijken.
“Dit is wat ik denk dat nodig is: dat media stoppen met doen alsof er niet al heel veel pornografie gericht op de wensen van vrouwen is. Ze doen steeds alsof het een nieuw fenomeen is. Maar vrouwen maken al porno sinds op zijn minst de jaren ’80. En de porno-industrie zoals we die kennen bestaat pas sinds de jaren ’70. Het zou zinvoller zijn als de mainstream-media zou zeggen: ‘Kijk, hier zijn tien geweldige vrouwelijke pornografen die we nog niet kenden, omdat we geen aandacht hebben gegeven aan porno.’
Jij regisseerde zelf 80 Ways Around the World, waarin mensen op 80 verschillende plekken ter wereld seks hebben. Ik zal niet vragen of je een mannelijk-dominant of een vrouwelijk-dominant beeld van seks geeft. Maar wat voor soort beeld van seks wil je zelf graag overbrengen in die tachtig video’s?
“In elke video ga ik achter de emotionele en intellectuele band tussen mensen aan.”
Hoe komt de intellectuele band tussen mensen precies tot leven in die video’s?
“Ehm. Ik bedoel dat je mensen aandacht aan elkaar ziet geven.”
Vrienden van me hebben met vallen en opstaan meegedaan aan de NoFap-beweging, om zichzelf seksueel aan te wakkeren. Wat vind jij daarvan, als pornoster?
"Het is leuk voor hun. Misschien kan het goed zijn om een pauze te nemen en wat variëteit te hebben. Maar ik weet het niet – NoFap heeft inherent erg weinig met porno te maken. Dus ik snap niet waarom je me deze vraag stelt."
Oké. Ten slotte over je boek 'Philosophy, Porn and Pussycats'. Wat is jouw intentie daarmee precies?
“De intentie was om een marktvraag te bevredigen en een boek te publiceren waar consumenten al langere tijd naar vroegen.”
Dus er is niets wat je met dit boekje wil zeggen, geen boodschap die je wil overbrengen, of iets dat je mensen over porno wil leren?
Stoya kijkt me zonder iets te zeggen aan en schudt haar hoofd.
Toen ik je vroeg naar de Stoya Destroya, en het feit dat het je grootste inkomensbron is, noemde je dat hilarisch kapitalisme. Denk je dat ook over dit boekje?
“Nou, ik weet niet hoe grappig dit is.”
Maar het is kapitalisme.
“Het is kapitalisme, ja.”
Mogen we nog een filosofisch boek van jou verwachten?
“Ik heb geen idee.”
