'Mijn vader noemt mij een aangeklede breinaald': deze jongeren strijden tegen ondergewicht

Het graatmagere schoonheidsideaal uit de jaren ‘90 maakt een comeback op de catwalks en op social media. Maar het hebben van een dun lijf is lang niet altijd een pretje, weten Aldwin, Rebecca en Fleur. We vroegen de jongeren hoe het is om onbedoeld ondergewicht te hebben.

Trigger warning: in dit artikel wordt een eetstoornis besproken.

Ingevallen wangen, knokige schouders en een bleke huid: heroin chic lijkt als ‘trend’ een comeback gemaakt te hebben in de wereld van mode en influencers. Geïnspireerd door modellen als Kate Moss die doorbraken in de jaren ‘90, zijn het nu TikTokkers en celebrities als Kim Kardashian die het graatmagere schoonheidsideaal omarmen. Ook op de catwalks van Parijs en Milaan waren tijdens de laatste fashionweeks meer extreem dunne vrouwen te zien dan anders.

Een zorgelijke ontwikkeling, vindt het Nederlandse Voedingscentrum. Positieve aandacht voor de heroin chic look kan volgens Iris Groenenberg, die als expert voeding en gezondheid bij het instituut werkt, het streven naar ondergewicht stimuleren en zo leiden tot een eetstoornis.

Vooral jongeren zijn vatbaar voor het verschuivende schoonheidsideaal dat hen online en door populaire media wordt gepresenteerd. Maar terwijl een deel van hen zijn kilo’s liever kwijt is dan rijk, zijn er ook jongeren die juist een strijd moeten leveren om níet af te vallen. We vroegen Aldwin (19), Rebecca* (28) en Fleur (18) hoe het is om onbedoeld ondergewicht te hebben en wat zij vinden van de verheerlijking van een dun lichaam.

"Als ik niet genoeg heb gegeten, merk ik het meteen. Dan voel ik me snel vermoeid"

Shakes met pindakaas

Aldwin van Pareren weet niet beter dan dat hij heel dun is: zijn BMI-score valt sinds hij zich kan herinneren in de categorie ‘ondergewicht’. “Ik ben nu 1.95 meter lang, weeg 65 kilo en heb een BMI van 17.1. Terwijl ik mijn groeispurt doormaakte in de pubertijd, bleef mijn gewicht achter. Ik kwam maar niet aan. Ik kan letterlijk alles eten wat ik wil, toch komt er geen gram bij.” Dat maakt Aldwin weleens onzeker. “Ik vind het mij niet zo mooi staan, dat slungelige. Als ik ‘s ochtends uit de douche kom en mezelf in de spiegel zie, denk ik: daar kunnen wel wat kilo’s bij.”

Er is bij Aldwin nooit vastgesteld waarom hij ondergewicht heeft. “Ik heb geaccepteerd dat het mijn bouw is en let erop dat ik in ieder geval niet afval.” Iedere dag ziet hij erop toe dat hij voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. “Als ik niet genoeg heb gegeten, merk ik het meteen. Dan voel ik me snel vermoeid.” Toen Aldwin op zijn zeventiende op zichzelf ging wonen, at hij vaak ongezond. “Ik at vooral bij de McDonalds en eten van de snackbar. En toch viel ik af. Ik denk omdat er voor mij niet de juiste voedingsstoffen in al die snacks zitten, zoals gezonde vetten.” Een half jaar besloot hij daarom dat het roer om moest. “Ik eet nu drie maaltijden per dag met verschillende voedingsstoffen, zoals noten en shakes met pindakaas en havermout.”

"Op werk geven mijn collega’s me bewust het grootste stuk taart als iemand jarig is, ‘want dat kan ik wel gebruiken"

Niet altijd alarmerend

Uit de laatste gezondheidsenquête van het CBS blijkt dat 2,1 procent van de Nederlanders ondergewicht heeft. Ondergewicht kan gezondheidsrisico’s opleveren, zoals lusteloosheid, een verminderde afweer, de afbraak van spierweefsel en een verhoogde kans op botbreuken. Maar volgens Iris Groenenberg van het Voedingscentrum hoeft het niet altijd alarmerend te zijn. “Er is sprake van ondergewicht als iemands BMI-score lager dan 18.5 heeft, die score wordt berekend op basis van je gewicht in verhouding tot je lengte. Maar heb je al vanaf je kindertijd ondergewicht, ben je sindsdien goed gegroeid en ontwikkeld, heb je genoeg energie en ben je niet vaak ziek, dan kan je met die score toch een ‘gezond’ gewicht hebben. Dan past het bij je lichaam.” 

Skinny shaming

Rebecca, die liever niet met haar echte naam in dit artikel verschijnt, heeft ook van jongs af aan al ondergewicht. Ze is 1.75 meter lang, weegt 53 kilo en heeft een BMI van 17.3. “Daar ben ik oké mee, maar ik moet echt mijn best doen om op gewicht te blijven en niet af te vallen. Veel en regelmatig eten, dus.” Toen Rebecca haar keelamandelen moest laten verwijderen in het ziekenhuis, gaf dat een extra reden voor stress. “Ik was bang om kilo’s kwijt te raken, doordat ik een paar dagen alleen maar vloeibaar mocht eten. Toen heb ik mijn amandelen op een andere manier laten verwijderen waardoor ik diezelfde dag een broodje knakworst kon eten.” 

Ook Rebecca merkt dat dun zijn nog altijd als schoonheidsideaal wordt gezien in onze maatschappij. “Soms merk ik dat mensen jaloers zijn, vooral tijdens de lunch op werk. Ze zeggen dan dat zij ook onbeperkt willen eten zonder dik te worden.” Maar naast complimenten of jaloerse opmerkingen, wordt er soms ook de spot gedreven met haar lichaam. “Mijn vader noemt mij een aangeklede breinaald, of mensen zeggen ‘kijk uit, waai niet weg in de wind’. En op werk geven mijn collega’s me bewust het grootste stuk taart als iemand jarig is, ‘want dat kan ik wel gebruiken.”

Rebecca weet dat het grappig bedoelde opmerkingen zijn, maar volgens haar zijn die ‘grapjes’ ook een vorm van skinny shaming. Net als bij fat shaming gaat skinny shaming om het bekritiseren en stigmatiseren van personen met een lichaamsbouw die afwijkt van de norm. Rebecca merkt dat mensen zich hier vaak niet van bewust zijn. “Als iemand dik is, weten mensen meestal wel dat het niet leuk is om bepaalde opmerkingen te geven. Maar als dun persoon hoef ik ook niet continu met grapjes en opmerkingen op mijn postuur te worden gewezen. Het is nooit een goed idee om iemand te beoordelen op basis van zijn of haar lichaam, ook niet als iemand opvallend dun is.”

"Energie om een rondje te lopen of met vriendinnen naar de stad gaan, had ik niet meer"

Geen energie om te lopen 

Als iemands ondergewicht het resultaat is van een eetstoornis, is er volgens voedingsexpert Iris altijd reden tot zorg. De kans is groot dat iemand dan gewicht blijft verliezen en structureel ondervoed raakt. “Het tekort aan voedingsstoffen, kan dan gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.”

Toen Fleur Zoer zestien jaar was, kreeg ze de diagnose anorexia. “Ik sliep heel weinig, kon niet meer naar school en had het continu koud. Energie om een rondje te lopen of met vriendinnen naar de stad gaan, had ik niet.” Het ondergewicht van Fleur was zo ernstig dat haar huisarts haar op een zeker moment met spoed wilde doorverwijzen naar een kliniek voor een opname. Omdat ze door haar ondergewicht een verhoogde kans had op ernstige coronaklachten, werd echter besloten om Fleur vanuit huis een behandeling te laten volgen. Ze belde twee keer per week met een specialist. “Met mijn behandelaar maakte ik een eetlijst waarop staat wat en wanneer je moet eten om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Langzaam sterkte ik aan.”

Tijdens die gesprekken daalde bij Fleur het besef in hoe ongezond het is om extreem dun te zijn. Toch blijft het voor haar een strijd om op een gezond gewicht te blijven. “Structuur in mijn dag aanbrengen met vaste eetmomenten heeft me geholpen, maar vooral in het begin was het lastig me daaraan te houden. Ik heb lang verborgen gehouden dat ik een eetstoornis had. Toen mijn vrienden en familieleden het eenmaal wisten, vond ik het moeilijk om weer te beginnen met eten. Ze hielden in de gaten of ik niet te veel sportte en mijn eten niet uitbraakte, daar raakte ik gespannen van.”

“Je kan een lichaam niet zien als een trend. Een trend kun je vervangen, maar je lichaam niet”

Online inspiratie 

Twee maanden na de start van haar hersteltraject maakte Fleur een Instagram-account aan, daarop deelt ze haar proces met volgers. “Het is fijn om complimenten te krijgen over hoe het me lukt om te herstellen, ik voel me erdoor gesteund.” Fleur merkt dat ze met haar posts ook anderen kan helpen, ze krijgt dagelijks berichtjes van jongeren die in hetzelfde proces zitten. “Ik wil mensen met een eetstoornis laten zien dat ze niet alleen zijn”. 

Ook Aldwin is zijn voortgang om aan te komen gaan delen op TikTok. “Op social media zag ik veel video’s voorbij komen van mensen die proberen af te vallen. Daar herkende ik mezelf in, alleen doe ik precies het omgekeerde.” Accounts van mensen die hun pogingen om aan te komen online delen, zag Aldwin echter nauwelijks. “Dus toen ben ik het zelf gaan doen, ik hoopte dat het jongeren in dezelfde situatie zou motiveren en inspireren.” Dat werd een succes. “Het is helemaal ontploft, mijn eerste video over mijn ondergewicht heeft inmiddels meer dan een miljoen weergaven.”

De influencer vindt het zorgwekkend dat een extreem dun lichaam in bepaalde kringen opnieuw wordt verheerlijkt. Wat betreft Aldwin zou een lichaamsvorm nooit tot modeverschijnsel mogen worden gebombardeerd. “Je kan een lichaam niet zien als een trend. Een trend kun je vervangen, maar je lichaam niet.”

Vermoed je dat je een eetstoornis hebt? Neem dan contact op met je huisarts of met WEET, de Nederlandse patiëntenvereniging voor mensen met een eetstoornis.

• Deel