Voormalige 'stropdasdakloze' Marco heeft nu een huis, maar de schuldsanering is loodzwaar

Als je door schulden een poosje op straat hebt geleefd en dan weer een huis krijgt, zijn niet perse al je sores opgelost. Dat ondervond Marco, die vindt dat de schuldsanering eerder als een straf dan als een hulpmaatregel voelt.

Onlangs herplaatsten we op Facebook het verhaal van ‘stropdasdakloze’ Marco (die nu 61 jaar oud is), een verhaal van ongeveer een jaar geleden. 

Marco vertelde toen dat hij in 2015 op straat kwam te staan, letterlijk in een tentje in een weiland moest slapen, door pech en verkeerde financiële beslissingen. Het feit dat hij piloot was geweest, altijd goede banen heeft gehad, maakte niet uit. Het was een indrukwekkend verhaal, met name door de machteloosheid en willekeur die eruit bleek: dit kan iedereen kennelijk overkomen. En dat klopt ook: wekelijks komen er nu 24 ‘economische daklozen’ bij–mensen die geen verslavingsproblemen hebben, noch psychische problemen, maar die het financieel gezien toch niet rooien.

Veel mensen vroegen om een update over Marco: hoe gaat het nu met hem? We belden Marco om te zien hoe het leven verder gaat nadat je een poosje op straat hebt geleefd. Zijn antwoord zegt helaas veel droevigs over hoe de schuldsanering in Nederland is geregeld: alsof het een strafmaatregel is, in plaats van een manier om mensen er weer bovenop te helpen.

BP+: Marco, hoe is het met u? Wat is er veranderd sinds we u spraken?
Marco: Goed, zeg maar je. Ik heb nu bijna een jaar een nieuwe woning. Ik woon in een aanleunwoning in een bejaardentehuis. Dat is op zich wel aangenaam, het is heel rustig daar. Verder heb ik er net een jaar werk op zitten waarbij ik meehielp een tunnel te bouwen. Die tunnel is nu klaar. Ik werkte eraan met een Duits bedrijf dat in Nederland opereerde, maar die Duitsers gaan nu ergens anders naartoe, naar Australië. Ze hadden gevraagd of ik mee ging, maar aangezien ik in de schuldsanering zit, mag ik absoluut niet naar het buitenland om te werken: dan schoppen ze je uit het traject. 

Als je zo’n kans krijgt, denk je dan niet: stik de moord maar met die schuldsanering?
Normaal misschien wel, maar nu ik bijna met pensioen kan gaan zit zou ik dat heel jammer vinden. Ik heb nu al 46 jaar voor dat pensioen gewerkt. Als ik de schuldsanering loslaat, ben ik mijn opgebouwde uitkering zeker ook kwijt. Alles wat je je leven lang hebt opgebouwd verdwijnt dan. Het zou wel perfect uitkomen: de klus in Australië duurde vier jaar. Het pensioen is het vishaakje dat me in Nederland houdt. De schuldsanering is zo’n boetesysteem dat ik dan de klos ben.

Wat is dan het alternatief? Wat ga je doen? Weer terug als piloot werken
Ik heb in mijn leven heel wat beroepen gehad, dus het hoeft niet alleen vliegen te zijn. De pensioenleeftijd voor een piloot is 57 jaar. Ik ben 61 nu, dus als beroepsvlieger nemen ze me niet meer aan. 

We herplaatsten je verhaal op Facebook, omdat er nog steeds veel mensen zijn die in eenzelfde situatie zitten - die van stropdasdakloze. Wat vind je van hoe mensen op zo’n bericht reageren?
Er zitten twee soorten reacties achter. Sommige zijn menselijk en medelevend - niet alleen voor mezelf, maar ook voor anderen in eenzelfde situatie. Er zijn er ook die met commentaar een stukje reactie oproepen. Soms word ik reactief, dan denk ik: wat een irritant commentaar is dit, o wat is dit weer een domme mening. Het grootste deel probeer ik af te schudden.

Wanneer is het vervelend?
Het kruipt onder mijn huid als iemand reageert met een opmerking als: ‘Als deze man beroepsvlieger was, waarom doet hij dan niet even een ppl’etje, dan kan hij zo weer vliegen’. Een ppl is een Private Pilote License, daar heb je op mijn leeftijd dus niks meer aan. Dan denk ik: die mensen hebben het verhaal niet gelezen, of in ieder geval niet begrepen. Maar ik reageer maar niet.

Hoe is je leven nu dan? Hoe is je huis?
Het is rustig, ik heb zestig vierkante meter tot mijn beschikking in die aanleunwoning. Ik had geluk, door mijn leeftijd kwam ik eerder in aanmerking dan de meeste daklozen voor een woning. Ik heb binnen ongeveer drie jaar een woning kunnen vinden. De ‘standaard’ dakloze moet zo’n 8 jaar wachten, in Den Haag in ieder geval. Dan is het toch boffen dat ik boven de zestig ben.

Wat wil je nu het meest?
Ik verlang er het meeste naar dat ik de structuur van de schuldsanering kwijt ben en dat ik mijn vrijheid weer terug heb. Zodat mocht iemand me een baan aanbieden, al dan niet in het buitenland, kan ik daar gewoon ja op zeggen. Het is een enorme vrijheidsbeperking, die schuldsanering. Kijk, als ik een vliegbrevet zou halen om bijvoorbeeld vliegles te geven, het mijne is al weer een tijdje verlopen, dan moet ik aantonen dat ik geld wat ik eventueel voor vlieglessen heb, niet naar de schuldeisers zou moeten. 

Wat zouden meer mensen over de schuldsanering moeten weten?
Dat je met vijftig euro in de week moet rondkomen. Als je daarvan moet eten, en in mijn geval een sigaretje roken, dan is dat zeker niet ruim. Je moet overal op letten. Ik verbouw eigen groente op balkon om geld te besparen.

Moet het anders volgens jou?
Ja, dat vind ik wel. In dit traject zit ook een verplichte financieel beheerder. Het bedrag dat je daaraan kwijt bent is 50 procent hoger dan dat ik in totaal aflos aan de schuldsanering. 

Hoe zit dat?
Ik betaalde vijftig euro per maand aan de schuldsanering en negentig euro aan de bewindvoering. 

Dus geld dat naar de schuldeisers zelf zou kunnen gaan ging naar de bewindvoering?
Ja. Terwijl ik dat prima zelf zou kunnen beheren. Verder vind ik het ook niet netjes dat ik nu langer in het schuldsaneringstraject zit dan nodig. Die schuldsaneerder - in dit geval uiteindeijk: de gemeente - heeft 100 dagen de tijd om het traject op te starten. De gemeente vraagt in het begin je gegevens op en zegt: nu moet er worden onderhandeld met de schuldeisers. Daar is in mijn geval vervolgens lang geen contact mee gehad, omdat die taak lag bij bewindvoering. Maar die hebben dat heel lang niet gedaan, waardoor niet alle schuldeisers officieel akkoord waren, en ik dus niet officieel het schuldsaneringstraject begon. Daardoor zit ik er anderhalf jaar langer in dan nodig. 

Heb je een slechte band met die hulpverlener?
Het valt mee. Het enige is dat ik moeilijk met ze kan communiceren. Door die baan die ik eerder had, het constructiewerk aan die tunnel, had ik een laptop met Microsoft-licenties. Nu heb ik die laptop niet meer, en nu kan ik eigenlijk niet meer mailen. Dat maakt alles zoveel lastiger, want alle instanties willen eigenlijk alle documenten en correspondentie over de mail. Ik heb wel een computer, maar de licenties zijn verlopen. 

Dus nu moet je steeds naar de bibliotheek? 
Ja, of naar een hulpinstantie, bij het gemeentelijk steunpunt zijn ook mogelijkheden om per e-mail en computer te communiceren. Dus dat kan allemaal wel, maar in de tussentijd kost het wel veel geld. Niet alleen het reizen erheen, maar ook de vertraging die je oploopt met bepaalde aanvragen. Soms vraag je documenten aan en kunnen die niet geleverd worden, omdat je een werkend mobiel nummer moet hebben voor DigidD. Maar als je te lang geen pre-paid hebt aangeschaft, werkt je mobiele nummer niet meer. En dan moet je weer een nieuw telefoonabonnement nemen. Terwijl dat allemaal speelt, verloopt dan bijvoorbeeld een aanvraag bij het UWV, waardoor je weer achteraan de rij komt te staan.

Wat een gedoe.
Dat gedoe zit door het hele traject van dakloosheid gevlochten hoor. Dat gaat van een aanmelding bij een daklozenopvang, tot aan het krijgen van regiobinding. Voor je dat hebt ben je zo, pats, weer een jaar van je leven kwijt. Het moet veel makkelijker kunnen. Mensen komen in de schuldsanering en de daklozenopvang terecht omdat ze schulden hebben tussen de drie en zestigduizend euro. Ikzelf had een schuld van 15.000 euro. Door die schuld heb ik drie jaar lang in die daklozenopvang gezeten, iets wat de maatschappij 80.000 euro heeft gekocht. En dan geldt ook nog eens een keer: mijn schuld stond open bij de overheid. 

Iets wat de overheid zelf zou kunnen kwijtschelden.
Heel veel Nederlanders denken als mensen schulden hebben: ‘hup, dat schuldsaneringstraject in met je. Schuld is schuld, had je het maar niet moeten oplopen.’ Het heeft iets van vrijheidsbeperking, iets van straf, omdat je iets verkeerd inschatte.

Hoe lang moet je nog?
Als alles goed gaat, is het nu nog bijna drie jaar, terwijl ik al ruim anderhalf jaar aan het betalen ben. Op papier is het drie jaar, maar dan hebben ze iets van: het gaat pas in als de laatste schuldeiser akkoord is. Terwijl ik al anderhalf jaar aangemeld was. 

Kunnen anderen op een of andere manier helpen?
Eigenlijk niet. Het is slikken en doorbijten. Ik wil er trouwens graag nog aan toevoegen dat mijn interviews vooral als doelstelling hebben gehad sommige van de hulptrajecten te stroomlijnen en daar aandacht voor te vragen. Veel daklozen komen er niet meer uit, kunnen niet met de regeltjes overweg, komen in depressies terecht. Het is een enorme maatschappelijk kostenpost. Nederland heeft meer huizen nodig.

Het beeld bij dit artikel is een bewerking van een foto van Angeniet Berkers. Zij volgde Marco jarenlang voor haar project 'Between the devil and the deep blue sea’ .. 

• Deel