Terug naar Brandpunt+
Van Windows 95 naar een nucleaire ramp in 620 woorden
- Denkvoer
- 24 aug 2016
- 4 minuten leestijd
Om de blits mee te maken in de kroeg, rond de 21ste verjaardag van het besturingssysteem.
Augustus, 1995. Lil Kleine moet zijn eerste verjaardag nog vieren, Justin Bieber is nog geen anderhalf en Jesse Klaver uit groep 4 heeft nog nooit van economisme gehoord maar des te meer verstand van flippo’s. Microsoft brengt een revolutionair besturingssysteem op de markt, Windows 95 genaamd. De user interface is – zeker vergeleken met eerdere versies van Windows en MS Dos – een verademing. We krijgen de startknop in onze schoot geworpen, evenals de taakbalk, waardoor je nu onderaan je scherm kan zien welke applicaties je open hebt staan – een vondst die ongeveer even ingenieus en vernieuwend was als de toevoeging van een afstandsbediening aan de televisie. Bovendien kan iedereen ineens makkelijk – nu ja, makkelijkér – het internet op. Windows 95 werd zo’n gigantisch verkoopsucces dat de in het besturingssysteem gebruikte icoontjes even diep in het collectieve geheugen staan gegriefd als het logo van – pak hem beet – Coca Cola. Icoontjes als de floppydisk voor ‘bewaren’, bijvoorbeeld.
Inmiddels weten hele volksstammen niet meer wat dat is, zo’n vierkant ding met wat lijntjes erop, maar toen was het best een logische keuze: de floppydisk was dé gangbare techniek om bestanden op te slaan. De Zwitserse taalwetenschapper Ferdinand de Saussure maakte een onderscheid tussen de Signifier van een beeld – de materiële verschijningsvorm, dus hier de illustratie van een floppy – en Signified, hetgeen wat het beeld betekent. Of nu ja, betekent, impliceert: een floppy betekent niet bewaren, maar is er een metafoor voor. De signifiers veranderen in 2016 steeds sneller van aard en gestalte.
De betekenis van een teken of beeld staat namelijk niet vast.
Als je in Nederland een ‘V’ van je wijs- en middelvinger maakt naar iemand, verklaar je hem de vrede. Doe je in Groot-Brittannië exact hetzelfde, dan verwens je hem – daar betekent dit gebaar namelijk ‘fuck off’. Ook over tijd kan een betekenis veranderen. Vergelijk het met een roddel, vroeger op de middelbare school: iedereen die hem doorvertelt, verandert het verhaal een beetje.
Inmiddels hebben harddrives, usb-sticks en meer recent de cloud hebben de floppy verdrongen. Wie nu geboren wordt, zal niet weten wat een floppy echt is, maar is wel bekend met het icoontje, dat door de dominantie van Windows 95 nog wel in onze beeldtaal en referentiekader zit vastgeroest.
Sowieso kan onze beeldtaal de technologische ontwikkelingen niet langer bijbenen. In het disruptive start up-tijdperk is een herkenbare visuele representatie binnen twee decennia volstrekt achterhaald. Tegelijkertijd worden icoontjes steeds belangrijker: nu al reduceerde het mobieltje de microfoon, discman, klok en rekenmachine tot beeltenis.
Is dat niet gewoon evolutie? Complete talen zijn vergeten, terwijl het aantal mensen prima met elkaar kan communiceren omdat ze dezelfde taal spreken groter is dan ooit. En deze zin was nooit geschreven zonder beelden die van betekenis veranderen, om later met een nieuwe betekenis waar op te duiken. Zo stamt onze letter ‘a’ af van een stierennek.
Alleen: die ontwikkeling duurde enkele honderden jaren. Door de snelheid waarmee we nu innoveren, is het al moeilijk om in beeldtaal met de mens van pak hem beet 2116 tecommuniceren. En daar komt-ie: dat is in extreme gevallen wel degelijk zorgwekkend. We laten namelijk dingen achter die goed gedijen bij een korte uitleg. Stel bijvoorbeeld dat de kleinkinderen van Jesse Klaver en Lil’ Kleine straks tijdens het buitenspelen op een deur stuiten waarachter kernafval wordt bewaard. In welk beeld waarschuwen we ze voor gevaar, opdat ze die deur gesloten laten?
Er zijn nobele zielen die nadenken over communicatie in absurde omstandigheden. Zo zouden de ontwerpen van architect Michael Brill ons verre nageslacht moeten behoeden voor het opgraven van nucleaire beerputten. En stuurde NASA een Golden Record met beeld -en geluidmateriaal mee met de Voyager-missie in 1977, om eventueel buitenaards leven alvast te informeren over het reilen en zeilen op deze planeet.
