Uit angst voor het communisme manoeuvreerde de VS zich halverwege vorige eeuw in een uitzichtloze oorlog, die alleen maar verliezers kende. Daar is nu een indrukwekkende documentaire over en die is te zien op NPO Start

Een kist vol pijnlijke herinneringen die door vader was weggestopt op zolder.

Als wij het over de oorlog hebben, dan gaat het negen van de tien keer over WOII. Als een Amerikaan het over de oorlog heeft, moet je eerst even kijken welke generatie er tegenover je zit. Die gasten hebben de afgelopen honderd jaar namelijk nogal wat airmiles stukgeslagen richting veldslagen buiten de eigen landsgrenzen. Zo is de kans groot dat opa mijmert over de bestorming van Normandië en de strijd tegen het communisme in Korea, terwijl zijn (klein)kinderen het bijvoorbeeld hebben over Operatie Desert Storm of de oorlogen in Afghanistan en Irak.

Één van de oorlogen die er voor de Amerikanen misschien wel het meest in heeft gehakt is de Vietnam Oorlog. Het debacle in Zuidoost-Azië was decennialang een schandvlek in de Amerikaanse geschiedenis waar niet over gesproken werd. Een taboe. Een kist vol pijnlijke herinneringen die door vader was weggestopt op zolder. Tot nu. Directors Ken Burns en Lynn Novick, die eerder al Emmy’s wonnen voor Unforgivable Blackness, The War en Prohibition, blazen het stof van een oorlog waar veel Amerikanen nog steeds het schaamrood van op de kaken krijgen. Tien jaar van onderzoek heeft geleid tot een imposante docureeks die op minutieuze wijze beschrijft hoe een nogal naïef Amerika zichzelf, uit angst voor het communisme, in een uitzichtloze oorlog manoeuvreerde die ze nooit konden winnen.

The Vietnam War is zeker het kijken waard, maar het had best wat korter gekund.

Up close and personal
Met onder andere Tour Of Duty, Apocalypse Now en Platoon was de Vietnamoorlog natuurlijk al vaker een inspiratie voor films en series. Soms (zwaar) geromantiseerd, soms redelijk dicht op de realiteit, maar nog nooit zo dicht op de werkelijkheid als The Vietnam War. Vijftienhonderd uur snuffelen in stoffige archieven heeft een hoeveelheid data opgeleverd waar zelfs Julian Assange acuut de vlekken van in zijn nek zou krijgen. Dat, gecombineerd met een overvloed aan getuigenverklaringen vanuit alle betrokken partijen – zelfs oude Vietcong-strijders komen uitgebreid aan het woord – maakt van The Vietnam War een historisch monument. Een alles behalve overbodig monument, want ik denk dat ik niet alleen voor mezelf spreek als ik zeg dat ik op voorhand eigenlijk vrij weinig wist over de Vietnamoorlog. Het is dan ook een meer dan welkome geschiedenisles. Over hoe de communistische verzetsstrijder Ho Chi Minh zich verzette tegen de Franse bezetting, hoe zijn nauwe banden met het eveneens communistische Rusland zorgde voor lichte nervositeit bij John F. Kennedy en Lyndon B. Johnson en over hoe Amerika door toedoen van beide presidenten in een uitzichtloze oorlog verzeild raakte. Het laat zien wat een ongekende clusterfuck de Vietnamoorlog was en daarbij sparen de makers Amerika niet.

Lange zit
Je hoeft zéker geen historicus te zijn om aan The Vietnam War te beginnen, al kan een beetje affiniteit met geschiedenis natuurlijk geen kwaad. Affiniteit met geschiedenis en voldoende zitvlees, want met z’n zeventien uur is dit een flinke pil. Ik ben zelf geen lezer, maar dit is ongeveer hoe het moet voelen om zo’n unit van zeshonderd bladzijden van kaft tot kaft te doen. Denk ik. The Vietnam War is zeker het kijken waard, maar het had best wat korter gekund. Op een gegeven moment ken je het verhaal van overmoedige Amerikaanse soldaten die worden afgemaakt door als struik verklede Vietcong-strijders wel. Aan de andere kant is dit wel het bewijs dat Burns en Novick hebben getracht een zo compleet mogelijke uiteenzetting van de feiten te geven. Als in een buitenwijk van Saigon een Amerikaanse sergeant van zijn fiets werd geduwd, dan zit het erin. Het is dit oog voor detail dat The Vietnam War zo’n indrukwekkende en intrigerende docureeks maakt.

             

Zelfde schuitje
Het meest indrukwekkende aan The Vietnam War zijn wat mij betreft de bewegende beelden en de commentaren van alle betrokkenen. Bijna overal is beeld van en dat in een tijd waarin niemand een iPhone X met dual camera in z’n broekzak had zitten. Om deze beelden te maken zijn cameramannen met gevaar voor eigen leven op hun knieën tussen de inslaande mortieren door gekropen. Ze zitten soms zo dicht op de Amerikaanse soldaten, dat je het angstzweet onder hun helm vandaan ziet gutsen. Bizar. Ook het bewegend beeld van Phan Thị Kim Phúc, het napalmmeisje dat ongewild het gezicht werd van de verschrikkingen van de Vietnamoorlog, grijpt je weer direct naar je strot. Hoe kunnen mensen elkaar dit aandoen? Des te bizarder om te zien met hoeveel respect de veteranen van beide zijden nu over elkaar praten. Vijftig jaar ouder en ondertussen een stuk milder lijken ze allemaal te beseffen dat deze oorlog alleen maar verliezers kende. Vietnam was een schaakbord vol geïndoctrineerde tieners en twintigers die door hogerhand werden gedwongen compleet nutteloze missies uit te voeren. Ze zaten in het zelfde schuitje, ze waren kanonnenvlees. Samen schreven ze een gitzwart hoofdstuk in de mondiale geschiedenis en daar is nu dus een hele aangrijpende documentaire over gemaakt, een documentaire die ik zeker zou checken als ik jou was.

• PBS (2017)
• Hoe Amerika zichzelf in een onwinbare oorlog manoeuvreerde
• 100 minuten per aflevering

• Deel