Iemand helpen met een drugsverslaving: “Erover praten is al een grote stap”

Drugs gebruiken kan leuk zijn. Even lekker los van de realiteit en genieten van een ander perspectief. Maar het wordt het een ander verhaal wanneer iemand er afhankelijk van wordt. Wij vroegen aan een deskundige wat je het beste kan doen als een van je naasten een drugsverslaving heeft.

Lawa, 31. Is zorgcoördinator bij Altrecht in Utrecht. Ondersteunt mensen met psychosociale problemen, waaronder mensen met een verslaving. 

Hoe herken ik of iemand uit mijn omgeving kampt met een verslaving?
“Dat kan aan meerdere dingen liggen. Als naaste zie je meestal gauw wanneer er iets aan de hand is. Dat hoeft natuurlijk niet meteen een verslaving te zijn. Maar als je vermoedens hebt, raad ik je aan om het in de gaten te houden. Wanneer iemand opeens in de geldproblemen komt kan dat een hint zijn dat iemand een verslaving heeft. Je kan het ook zien aan het uiterlijk. Bij mensen met een heroïneverslaving kun je het zien aan hun tanden, mensen met een alcoholverslaving hebben diepe wallen en mensen die crack roken hebben een ingevallen gezicht. Het verschilt per persoon. Maar er zijn ook verslavingen waar je het bijna niet kan zien. Zoals mensen met een game-, gok- of pornoverslaving.”

Hoe kan ik iemand het beste helpen?
“Wees voorzichtig. Confronteer niet zomaar. Iemand kan hierdoor in de verdediging schieten, je hulp afwijzen en doen alsof er geen verslaving is. Dat wil je natuurlijk niet. Ga in gesprek over de dingen die je opvallen. Als iemand veel is afgevallen of mentaal afwezig is, kun je het hier gewoon over hebben. Doe het zonder oordeel en zonder dingen zelf in te vullen. Praat op gelijkwaardig niveau. Zo voelt iedereen zich op hun gemak en is het makkelijker praten. En dat praten is al een grote stap. Je moet onthouden dat een verslaving vaak een onderliggend probleem heeft. Voornamelijk heeft dat te maken met trauma’s, onzekerheden of depressieve gevoelens. Lees je vooral in. Er zijn genoeg instanties die per verslaving informatie bieden. Op deze manier kan je beter begrijpen waarom iemand een verslaving heeft. Dit betekent niet meteen dat je het accepteert. Het helpt het wel makkelijker te verdragen. Laat vooral zien dat je beschikbaar bent. Als de persoon met een verslaving open staat om erover te praten, sta je klaar.”

Wanneer kan ik het beste een professional inschakelen?
“Als je merkt dat iemand echt aan het afglijden is en op meerdere gebieden slechter doet. Dan wordt het tijd om hulp te bieden en je zorgen te uiten. Kijk vooral naar de lichamelijke en geestelijke gezondheid. En of iemand zijn of haar verantwoordelijkheden niet meer kan nemen. Iemand met een verslaving kan alleen vrijwillig behandeld worden. Je kan niemand ertoe dringen. Wanneer je iemand wil overhalen moet dit vanuit diegene zelf komen. Motiverende gespreksvoering helpt hierbij. Dat houdt in dat je positieve redenen geeft om te stoppen. Bijvoorbeeld wanneer iemand kampt met de gevolgen. Deze kun je benadrukken. Zoals het verliezen van een baan, relatie of eindigen met schulden. Doe het vooral voorzichtig.”

Kan ik zelf nog wel drugs gebruiken? 
“Natuurlijk kun je zelf nog wel genieten van drugs. Doe het met mate. Je moet alleen wel opletten wanneer je hierover spreekt. Als iemand met een verslaving erg naar je opkijkt is het niet slim om erover te praten. Diegene kan de verslaving zien als normaal. Dat wil je niet hebben. Maar als je zelf problemen hebt gehad met een verslaving, dan kun je er gerust over in gesprek gaan. Het altijd makkelijker praten met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt als jij. Vanuit zo’n gesprek kun je eventueel adviseren om hulp te zoeken.”

Wat moet ik vooral niet doen?
“Laat die persoon vooral zijn of haar eigen keuzes maken. Zeg vooral niet wat er gedaan moet worden. Dat werkt nooit. Een persoon kan dichtklappen en alles op die manier geheimhouden. Een schuldgevoel aanpraten helpt ook nooit.”

Thijs, 28. Is verpleegkundige in een gesloten psychiatrische kliniek. Ondersteunt mensen met verslavingsproblematiek.

Hoe herken ik of iemand uit mijn omgeving kampt met een verslaving?
“Als je de persoon in kwestie goed kent, heb je dat snel door. Vooral als je diegene veel spreekt en ziet. Een verslaving is erg aangrijpend. Dat zal jou, als naaste, niet ontgaan. Het gedrag verandert. Iemand kan heel afwezig zijn of heel opgejaagd. Als dit een keertje voorkomt, dan hoeft het niet per se een verslaving te betekenen. Maar als dit elke dag het geval is, dan wordt het misschien tijd om het in de gaten te houden. Vaak heb je het als naaste het eerder door dan die persoon zelf. Dat maakt jouw rol in het proces erg belangrijk. Iemand die al langer een verslaving heeft, heeft meestal ook geldproblemen. Ze lenen veel geld en kunnen dingen niet meer betalen. Dat valt op. Het uiterlijk kan ook veranderen. Maar dat ligt aan de verslaving. Een drugs- of alcoholverslaving laat z’n sporen na. Het is in principe gif dat je in je lichaam stopt. Uiteindelijk heeft dat effect op je lichamelijke gezondheid. Als iemand constant high is dan wordt diegene nalatig wat betreft zijn of haar persoonlijke hygiëne. Dat zie je ook meteen.”

Hoe kan ik iemand het beste helpen?
“Als je iemand met een verslaving liefhebt, dan helpt het niet om diegene de les te lezen. Je moet vooral niet boos worden. Je hoeft je relatie niet volledig aan te passen, maar pas wel op. Je wil natuurlijk voorkomen dat die persoon dichtklapt en alles verborgen houdt. Als je veranderingen ziet dan kan je hier gewoon over praten met diegene. Zeg dat jij je zorgen om hem of haar maakt. Vraag waarom iemand zo afwezig is, afgevallen is of waarom diegene er ongezond uitzien. Laat vooral blijken dat je hulp biedt en dat je veel om diegene geeft. Mocht diegene hulp willen, kijk samen naar de mogelijkheden. Er zijn veel plekken waar je terecht kan met een verslaving. Het is lastig als iemand niet openstaat voor hulp. Maar blijf in je familie- of vriendenrol. Het is vervelend als je je naaste verliest en deze niets meer met je te maken wil hebben. Je kan niemand dwingen om naar een verslavingszorginstelling te gaan. Die motivatie moet van binnenuit komen. Jij als naaste kan die motivatie stimuleren. Benoem de positieve en negatieve consequenties. Erover praten is belangrijk.” 

Wanneer kan ik het beste een professional inschakelen?
“Dit probeer je zoveel mogelijk uit te stellen. Je wil dat iemand uit zichzelf en met steun van naasten stopt met de verslaving. Zelfs wanneer iemand zich onderaan de neerwaartse spiraal bevindt is het lastig om instanties in te schakelen. Het ligt echt aan diegene zelf. Die instanties kunnen pas helpen wanneer iemand met een verslaving er open voor staat. Dus probeer diegene de juiste kant op te sturen. Doe van te voren onderzoek naar de mogelijkheden. Presenteer dit. De eerste stap naar professionele hulp is naar de huisarts gaan. Vanuit daar wordt gekeken wat de eventuele vervolgstappen zijn.” 

Kan ik zelf nog wel drugs gebruiken? 
“Als je zelf geen problemen met drugs hebt, dan kan dat gewoon. Het is misschien niet altijd even handig om dit te bespreken met iemand met een verslaving. Het verschilt per relatie. Je kan het drugsgebruik voor diegene normaliseren. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Maar als bijvoorbeeld je verslaafde broer of zus voor jou een voorbeeldfunctie heeft kan dit weer anders zijn. Als je dan benoemt dat je een keer drugs hebt gebruikt, dan krabt diegene zich misschien wel achter de oren.”

Wat moet ik vooral niet doen?
“Kijk niet neer op iemand wanneer je ontdekt dat diegene een verslaving heeft. Vooral niet als het je naaste is. Kleineer diegene niet. Als naaste ben je een belangrijk persoon met positieve invloed. Dat kan makkelijk kapot gaan als je bijvoorbeeld met een gestrekt been diegene onderuit haalt. Wees niet belerend en roep niet te gauw dat iemand een probleem heeft. Misschien ervaart hij of zij dat nog niet als een probleem. Dat werkt niet stimulerend. Wees de naaste waar ze veel steun van ontvangen."

• Deel