Achtergrondmuziek in de spotlights
“Zal ik laten horen waar ik nu naar luister?”, vroeg ik op een zondagmiddag aan mijn vader terwijl we naar mijn oma reden. Ik verbond het audiosysteem met mijn telefoon en een vrolijk pianospel vulde de auto. “Wat vind je ervan?”, polste ik voorzichtig. “Tja…” zuchtte mijn vader. “Ik dacht dat jij van klassieke muziek hield?” “Ja, maar dit is geen klassieke muziek. Dit is neoklassieke muziek. Het wordt vaak gebruikt in films of als achtergrondmuziek voor mensen om een beetje bij weg te dromen.” “O”, zei ik teleurgesteld. Het stuk klonk ineens veel minder mooi.
Ik dacht er niet meer aan, totdat ik de aflevering The Sound Weavers - Van Einaudi tot Beving van Het Uur van de Wolf (NTR) zag. Deze documentaire wijdt zich volledig aan de ondergeschikte muziekstroming. “Neoklassieke muziek hoeft geen artistiek kunstwerk te zijn”, wordt er in de uitzending gezegd. Het is meer alledaagse begeleidingsmuziek. Zo gebruikte ik het ook. Tijdens het leren voor mijn middelbare schoolexamen luisterde ik naar de filmmuziek van Call Me by Your Name. Ik werkte op mijn kamer aan wiskunde opdrachten, maar mijn hoofd vulde zich met beelden van een zonnig Italië.
Mijn vader was dus niet zo enthousiast over de stroming. Tijdens het kijken van de documentaire werd het me opnieuw duidelijk dat het geen compliment is om muziek als "neoklassiek" te labelen, toen componist Einaudi zei: “Ik vind het niet erg als ze mijn muziek zo noemen.” Maar waarom dan? Hoe komt neoklassieke muziek aan dit ongelukkige imago? Het wordt gezien als simpele, achtergrondmuziek en wordt daarom niet serieus genomen. Pianist en componist Steffen Schleiermacher zegt daarover: “Bij Chopin heb je die chromatiek, de verbreding van muzikale vormen. Neoklassieke musici doen dat niet. Het is allemaal wat beperkter.”
Er is ook kritiek op de manier waarop neoklassieke musici hun muziek marketen. Ze maken videoclips, waarbij het beeld de muziek zou overheersen. “Wat mij opvalt, is dat ik vaak bepaalde thema’s terug zie komen.”, vertelt Schleiermacher. “Eenzaamheid aan de piano bijvoorbeeld. Altijd de ‘ik’. Er staat een piano op een vreemde plek en een eenzaam persoon met gesloten ogen zit ervoor. De windmachine gaat blazen en je ziet een weids landschap.” Neoklassieke musici projecteren vaker zware onderwerpen op hun muziek als marketingmiddel. In de documentaire zie je ook hoe componist Einaudi door Greenpeace op een kunstmatige ijsberg wordt gehesen. Zijn pianospel zou gaan over klimaatverandering. “De meeste mensen willen dat een einde komt aan de vernietiging van de planeet”, zegt neurobioloog Gerald Hüther. “Maar met alleen zingen komen we er niet.”
Toch zitten er ook positieve kanten aan neoklassieke muziek. Mensen gebruiken klassieke elementen en maken er nieuwe muziek mee. Zo plakt Muzikant Hauschka bijvoorbeeld alledaagse voorwerpen op zijn piano om een heel uniek geluid te krijgen. “Waarom zou je muziek spelen van iemand die al meer dan honderd jaar dood is?”, vraagt hij zich af. “Deze tijd vraagt om een andere soort muziek.” Hüther voegt nog een pluspunt toe: “Als het luisteren naar neoklassieke muziek een jong persoon ertoe beweegt piano te gaan spelen, dan kan er niets slechts aan zijn.” En hoe liep het af met mijn middelbare school eindexamen? Geslaagd, cum laude.
Eva Metselaar
Bezoekt graag musea maar kan zich ook helemaal verliezen in de online wereld van kunst en cultuur. Doorkruist alle uithoeken van TikTok om er vervolgens met een zelfgemaakte video weer vandaan te komen.
Vond je dit leuk?
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de NPO Cultuur nieuwsbrief en ontvang iedere vrijdag mooie, inspirerende en interessante tips. Van kunst tot film en van muziek tot theater, zo hoef je niets meer te missen!