Dove dichter Eva Prevaes laat de schoonheid van gebarentaal zien

Als de 26-jarige student Biomedical Sciences een voorstelling van Kitchen’s Light ziet, een groep dove kunstenaars die regelmatig optreedt in Nederlandse Gebarentaal (NGT), raakt ze geïnspireerd om zelf ook kunst te gaan maken. “Ik werd er zó in meegezogen, daarna wilde ik gelijk beginnen”, vertelt ze. Eva merkt meteen dat ze met veel ergernissen zit. Als dove vrouw in een maatschappij die niet toegankelijk is, krijgt ze te maken met een hoop tegenslagen. “Ik moet alles constant uitleggen en vechten voor een plek, dat is denk ik voor veel doven en slechthorenden heel herkenbaar. Maar met mijn kunst kan ik die frustraties toch een mooie plek geven.” Haar gedichten zijn dus een manier om iets te verwerken, maar ook bespreekbaar te maken. “Ik hoop dat horende mensen zien dat Nederlandse Gebarentaal een volwaardige, rijke taal is waar ik een trots gebruiker van ben. Ik wil ook de schoonheid ervan laten zien.”

Foto: Monte Gardenier

Eva's kunst is een mengeling van gebarentaal en Visual Vernacular (VV), een vorm van performancekunst waarbij bewegingen, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal samenkomen om een verhaal te vertellen. “Bij Visual Vernacular mag je helemaal geen gebruik maken van gebaren, dus je moet alles echt helemaal uitbeelden”, legt de kunstenaar uit. “Ik zie het bijna als een film. In VV kun je ook aan rolnemen doen, dan ben jij bijvoorbeeld ineens een boom of blad. Sommige doven zijn daar héél goed in. Eigenlijk zou het zelfs door iemand die geen gebarentaal beheerst begrepen kunnen worden.” 

Een paar minuten later krijg ik een video binnen waarin Eva eerst ‘boom’ gebaart en daarna zichzelf bijna in de boom transformeert. Met haar hele bovenlichaam laat ze de takken en bladeren tot leven komen. Zo wordt het verschil tussen gebaren en Visual Vernacular voor mij meteen duidelijk. 

Video: Eva Prevaes

Op Werelddovendag voert de dichter samen met twee andere performers een toneelstuk op. Ze doen een eigen interpretatie van het recht op gebarentaal. “We gaan het hebben over gelijkwaardige communicatie en hoe belangrijk dat is voor je mentale gezondheid, de erkenning van Nederlandse Gebarentaal, en je thuis voelen.” Eva benadrukt dat voorstellingen als deze de reden zijn waarom het zo belangrijk is voor dove mensen om kunst te blijven maken en te laten zien. “Zo maken we dingen bespreekbaar en blijven we ons bewust van de kwetsbaarheid van onze cultuur en taal. Doven hebben jarenlang gevochten voor die erkenning: van 1880 tot 1980 was gebarentaal verboden in het grootste deel van Europa. We komen van ver, maar we zijn er nog lang niet en dat moeten we ons blijven realiseren.” 

Ik vraag Eva of het belangrijk is dat ook horende mensen naar de voorstelling komen kijken. Het antwoord is duidelijk: we hebben elkaar nodig. “Onze maatschappij bestaat namelijk grotendeels uit horenden, vaak hebben zij de meeste invloed op onze rechten. Als we ze niet betrekken, vergeten ze ons. En hoe kunnen we vechten voor onze taal en cultuur, als we niet iedereen bewust maken?”

De dichter vindt ook dat er in de kunstwereld op dit moment nog te veel gefocust wordt op kunst van horenden toegankelijk maken voor doven, in plaats van dove kunstenaars erbij te betrekken. “Zelfs als je tolken inzet voor een theaterstuk, is het nog steeds niet 100 procent toegankelijk, want tolken vertalen alleen wat er wordt gezegd. Ze zijn geen onderdeel van het toneelstuk, daardoor merk ik dat ik het moeilijker vind om er echt in mee te gaan.” De oplossing?: “Er moeten meer voorstellingen komen met een mix van dove en horende acteurs.” Er worden volgens haar wel stappen gezet, maar er is nog een lange weg te gaan. 

Eva sluit af met een verzoek: “Kom kijken en dompel je onder in de dovencultuur en Nederlandse Gebarentaal. Onze maatschappij wordt mooier en rijker als er meer ruimte wordt gegeven aan kunst in gebarentaal.” 

Aanstaande zaterdag 28 september treedt Eva Prevaes op tijdens Werelddovendag in Oproer Biercafé in Utrecht. Wil je je alvast verder verdiepen in kunst van dove makers?