Vrouwen die verrijken en veranderen

Als je de expositie binnenloopt, duik je in de geschiedenis van Museum Arnhem en de aandacht die zij besteedt aan vrouwen in de kunst. In 1982 wordt Liesbeth Brandt Corstius directeur. Ze voert vanaf het begin actief beleid op het verzamelen en tonen van kunst van vrouwelijke makers, iets wat vandaag nog steeds een belangrijke pijler van het museum is. Op dit moment is zo’n 60 procent van hun verzameling kunst gemaakt na 1980 van vrouwen. Het museum is zich daar als eerste van ons land voor gaan inzetten en daardoor nu nog steeds koploper. Het gaat zelfs zo goed dat er geen quotum meer nodig is.

Foto: Raad Zeid Al-Hussein

De expositie is opgedeeld in drie thema’s: protestkunst, abstracte kunst en nieuwe realiteiten/nieuwe identiteiten. Bij het zien van de protestkunst wordt meteen duidelijk dat deze tentoonstelling om meer gaat dan alleen mooie kunst. Deze werken zijn een weerspiegeling van een tijd waarin vrouwen moesten vechten voor gelijke rechten. Veel onderwerpen die worden aangestipt zijn nu nog steeds relevant, zoals een poster van Käthe Kollwitz, waarop ze pleit voor de legalisering van abortus. Veel werken nemen een kritische, observerende houding aan ten opzichte van het patriarchaat. Hiermee laat het museum zien dat maatschappijkritisch zijn in kunst iets van alle tijden is – en dus niet iets hips.  

Samen met het Saarlandmuseum in Duitsland en het Belvedere in Oostenrijk heeft Museum Arnhem onderzoek gedaan en werk van zestig kunstenaars uit twintig landen uitgezocht. Van West- tot Oost-Europa, maar ook uit West-Azië. Dat is volgens conservator Evelien Scheltinga wat Radicaal  zo bijzonder maakt. “We hebben in Nederland al eerder tentoonstellingen gehad waarin de aandacht uitging naar vrouwelijke kunstenaars, maar toen lag de focus vaak op Nederlandse vrouwen”, vertelt Scheltinga. “Bij ons zie je een internationaal overzicht, waarin óók Nederlandse kunstenaars in een internationale context geplaatst zijn.”   
 
Zo hoopt het museum weg te blijven van een Europees perspectief en lineair denken over de kunstgeschiedenis. “Daarin wordt ons namelijk aangeleerd dat de ene stroming de andere opvolgt. Alsof toen het ene afgelopen was, er iets nieuws ontstond en iedereen dat ging doen. Maar dat is niet zo”, benadrukt Scheltinga. “Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat de abstracte kunst in 1909 of 1910 ontstond in Rusland. Alles wat daarna komt, zou daardoor beïnvloed zijn. Daardoor wordt kunst uit bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Noord-Afrika op een andere manier bekeken – dat moet wel na-aperij zijn en is daarom minderwaardig.” Deze tentoonstelling gaat er juist vanuit dat verschillende stromingen en ideeën op diverse plekken en momenten kunnen plaatsvinden.  

Foto: Rolf Hensel

Vrouwelijke en genderdiverse kunstenaars werden niet altijd even serieus genomen als hun mannelijke collega’s, waardoor ze dus ook niet opgenomen zijn in de – door mannen geschreven – kunstgeschiedenis. Sommige vrouwen waren in hun tijd zelfs heel succesvol en zijn hierdoor alsnog in de vergetelheid geraakt. De relatie tussen gender en kunst zorgt er dus voor dat wij een heleboel kunstenaars niet (meer) kennen – en daar hoopt Museum Arnhem met Radicaal  verandering in te brengen.  
 
Radicaal  is tot en met 5 januari 2025 te zien in Museum Arnhem. Wil je onderweg meer horen over vrouwen in de kunst? Luister dan naar deze aflevering van Tussen Kunst en Katers (NTR) met Maaike Rikhof, conservator van het Frans Hals Museum.