Herdenken en herkennen

Afgelopen dinsdag 1 juli werd zoals elk jaar de afschaffing van de slavernij gevierd. Die dag voelt voor mij altijd extra feestelijk omdat ik in de buurt van het Oosterpark in Amsterdam woon, waar het Nationaal Monument Slavernijverleden staat en op die dag het Keti Koti Festival plaatsvindt.

In 2023 maakte journaliste en presentatrice Aldith Hunkar het geweldige derde seizoen van x, waarin ze in de eerste aflevering stilstaat bij schrijvers en kunstenaars die door de jaren heen dat onderdeel van zowel de Nederlandse als gehele Westerse geschiedenis centraal hebben gesteld in hun werk. Ze begint bij Anton de Kom, de schrijver en verzetsheld die zich gedurende zijn leven uitsprak tegen racisme en kolonialisme, en datzelfde jaar een gedenksteen in de Nieuwe Kerk kreeg. De Kom blijft een belangrijk historisch figuur voor alle Nederlanders, omdat hij al meer dan honderd jaar geleden scherp en inzichtvol over meerdere maatschappelijke thema’s schreef die ons nog bezighouden, en scherp inzag hoe in de slavenhandel racisme en kapitalisme samenwerkten.

Ook het boek De hut van oom Tom komt langs, een gefictionaliseerd levensverhaal van een tot slaaf gemaakte man op een plantage in Kentucky, geschreven door de witte Amerikaanse abolitioniste Harriet Beecher Stowe. Samen met Carl Haarnack, eigenaar van de privécollectie Buku-Bibliotheca Surinamica, bladert ze door de vele vertalingen van het invloedrijke boek. Een ontroerend moment is wanneer Hunkar en Haarnack naar een kleine portretfoto kijken van Josiah Henson, de man waarop het personage oom Tom is gebaseerd. Een oudere man met een twinkeling in de ogen glimlacht onmiskenbaar naar de kijker. ‘Hij lijkt op zoveel mensen die ik ken,’ zegt Hunkar. Haarnack beaamt: ‘Ik zie mijn opa als ik naar hem kijk.’

Herdenken en herkennen