Tip van Alma Mathijsen
Een ironische lever
Hoe gaan Gerard Reve en 2025 samen? Op die vraag proberen Aleid Truijens, Christiaan Weijts, Nynke de Jong en podcastmaker Botte Jellema antwoord te geven in Wat blijft (HUMAN). We duiken in de vermeende ironie van de schrijver. Zijn teksten waren dikwijlsdoorspekt met racistische en seksistische uitingen.
Toch rekenden zijn lezers hem er toen niet op af, ze dachten dat hij het niet werkelijk zo bedoelde. Harry Mulisch zei al lang geleden: ‘Hij is als het ware door de dubbele bodem van de ironie gezakt, wie ironisch spreekt zegt het tegendeel van wat hij meent, maar zodanig dat een ander dat doorziet. Van het Reve zegt wat hij meent, maar zodanig dat de ander dat niet doorziet en denkt nog steeds met ironie te doen te hebben.’
De geliefdes en het exorbitante drankgebruik van Reve komen ook even voorbij. Dat wil ik alleen even aanhalen, omdat ik me gewoon niet kan voorstellen hoe een mens zoveel kan drinken zonder in een ziekenhuis te belanden. ‘Hij bestelde in een stationsrestauratie van Amersfoort een keer een krat bier en dronk die op,’ vertelt Jellema, ‘en hij en Schafthuizen dronken 120 flessen wijn per maand.’ Het enige wat ik me voor kan stellen is dat de lever van Reve zich ironisch verzette tegen die hoeveelheid drank. Het was zo immens veel dat het orgaan deed alsof het al die liters alcohol wel aankon.
Langzaamaan vallen zijn liefhebbers een voor een weg. Boudewijn Büch zei na afloop van een interview dat hij hem afnam: ‘Ik vind dat ook zo verdomde jammer, want ik heb echt tijdens het interview gedacht, zeg nou een keer dat het ironie is, dan vind ik het nog een slechte vorm van humor.’
Uiteindelijk zei Reve dit zelf over zijn leven: ‘Je kan conservatief zijn, reactionair zijn, en racist zijn, racist betekent iemand die het op schadelijke wijze met ons oneens is, maar dat kan ik allemaal wel zijn, al die vreselijke dingen, maar ik heb er muziek bij gemaakt.’
