Is dik zijn ongezond, zijn dikke mensen gezelliger en is dik zijn je eigen schuld? Dit zijn jullie vooroordelen
- Artikel
- 09 okt 2023
- 6 minuten leestijd
Voor de VPRO-serie Dikke Vette Leugens onderzocht 3Vraagt de vooroordelen over dikke mensen. Spoiler alert: dat beeld is niet positief. Maar de meeste aannames kloppen niet, zegt sociaal wetenschapper Noortje van Amsterdam in de serie: “Dikke mensen moeten juist extra hard werken om vooroordelen te ontkrachten.”
We willen je allereerst een trigger warning meegeven: dit artikel gaat over lichaamsbeeld en er komt vethaat in voor.
Uit onderzoek van 3Vraagt blijkt dat veel deelnemers een negatief beeld hebben van dikke mensen. Zo heeft meer dan de helft van de mensen (58 procent) weleens een dik persoon nagekeken om diens gewicht. Een op de tien heeft zelfs al eens iemand uitgelachen omdat diegene dik was. “Maar nooit in z’n gezicht”, zegt iemand. “Ik zal iemand nooit naroepen of persoonlijk beledigen, maar een grapje onderling moet kunnen. Al is het niet heel netjes.”
Ook zegt ruim de helft dat ze al een keer een dik persoon in hun hoofd hebben veroordeeld als ze diegene zagen eten. “Soms denk je, als iemand heel dik is en toch ongezond eet, ‘dat zou je niet moeten doen’. Tegelijkertijd is het natuurlijk iemands eigen verantwoordelijkheid en weet je niet waarom iemand dik is”, vindt een deelnemer.
Eigen schuld, dikke bult
We legden mensen in het onderzoek een aantal vooroordelen voor over dikke mensen. Is het bijvoorbeeld je eigen schuld als je dik bent? Daarover zijn de deelnemers verdeeld: 42 procent vindt van wel, 49 procent vindt van niet. Mensen die het er niet mee eens zijn, noemen bijvoorbeeld medische oorzaken die voor gewichtstoename kunnen zorgen en waar mensen zelf niets aan kunnen doen.
Van de mensen die zichzelf omschrijven als ‘heel dik’, vindt een kwart (25 procent) dat het je eigen schuld is als je dik bent, maar de meesten zeggen van niet. Een van hen zegt daarover: “Ik ben veel aangekomen door een anti-reumamedicijn. Ik eet gezond en weinig, maar volgens mijn diëtiste moet ik accepteren dat ik niet zal afvallen zolang ik dat medicijn gebruik.”
Combinatie van factoren
Hoogleraar en internist bij het Erasmus MC Liesbeth van Rossum geeft in de serie uitsluitsel: is dik zijn je eigen schuld? “Een heel groot deel is voorgeprogrammeerd, 40 tot 70 procent van je eigen gewicht is bepaald door je genen, net als je lengte bijvoorbeeld. De rest is te beïnvloeden”, vertelt ze.
“Dat kan je deels zelf doen, door gezond te eten en te sporten, maar het kan ook worden beïnvloed door stress, slaaptekort, medicatie, hormonen of psychische problemen. Het is dus veel complexer dan simpelweg zeggen dat het je eigen schuld is.”
Gezondheid
De meeste mensen in het onderzoek, zowel mensen die zichzelf omschrijven als dik als de mensen die dat niet doen, zeggen dat het ongezond is om dik te zijn. “Het is niet goed voor je om te dik te zijn, dus daarom zou het nooit genormaliseerd moeten worden. Natuurlijk moet je dikke mensen wel zoveel mogelijk helpen. Niet normaliseren, wel ondersteunen”, zegt een deelnemer, die zelf niet dik is.
Ook Liesbeth van Rossum beaamt dat dik zijn ongezond kan zijn. “Als mensen ernstig overgewicht hebben, met name als ze te veel buikvet hebben, dan is dat inderdaad ongezond. Je lichaam maakt dan ontstekingsstoffen aan, dat verandert processen in je lichaam, en uiteindelijk heb je meer kans op allerlei mentale en lichamelijke aandoeningen”, legt Van Rossum uit. Maar, zegt ze: “Daar hoef je niet zo hard over te oordelen. Je weet niet hoe het komt, dus mensen mogen er wel wat meer begrip voor hebben.”
‘Vervelend om dik te zijn’
Mensen in het onderzoek die zichzelf niet als dik omschrijven, zijn het er over eens dat het ze niet makkelijk lijkt om een lichaam te hebben dat afwijkt van ‘de norm’. Bijna iedereen, 91 procent, zegt dat het ze vervelend lijkt om dik te zijn. “Het lijkt me echt lastig”, zegt een deelnemer. “Kleding kopen en gewicht meedragen, maar ook vooroordelen bij artsen die al je klachten maar op je gewicht gooien.”
Ook zegt 82 procent dat ze denken dat het leven makkelijker is als je niet dik bent. Sommigen zeggen dat ze dat zelf hebben ondervonden: “Ik ben zelf dik geweest”, vertelt een deelnemer. “Sinds ik gezonder ben gaan eten en ben gaan sporten, voel ik me lichamelijk en geestelijk veel fitter en energieker. Ik heb ook minder pijntjes.”
Vechten tegen de vooroordelen
Sociaal wetenschapper Noortje van Amsterdam zegt dat dikke mensen hard moeten werken om vooroordelen te ontkrachten. “Dit soort ideeën werken door in organisaties. Mensen staan er niet zo bij stil, maar als ze bij een sollicitatie de keuze krijgen tussen iemand die dik is en iemand die dat niet is, spelen die vooroordelen mee. Je staat dus eigenlijk direct met 1-0 achter”, zegt zij.
Hierdoor gaan dikke mensen juist extra werk verrichten om toch mee te komen, legt Van Amsterdam uit: “Ze krijgen een soort compensatiedrang. Ze nemen extra taken aan, omdat ze het gevoel hebben dat ze geen nee kunnen zeggen. Omdat ze moeten vechten tegen die vooroordelen.”
Je kunt hier lezen hoe mensen die zelf dik zijn dat ervaren:
De VPRO start vanaf 9 oktober met ‘Dikke Vette Leugens’, een online serie over dik zijn, op npo3.nl en TikTok. Presentator Tatjana Almuli interviewt bekende en onbekende gasten, onder wie prof. dr. Liesbeth van Rossum over dieetleugens en de effecten van overgewicht op de gezondheid. ‘Dikke Vette Leugens’ is een serie voor mensen die zich dik voelen, of voor iedereen die beter wil begrijpen hoe het is om dik te zijn. De makers willen misinformatie weerleggen, stereotiepe beeldvorming ontmantelen en zelfacceptatie vieren.
Over dit onderzoek
Het onderzoek is in samenwerking met VPRO’s Dikke Vette Leugens gehouden van 6 tot en met 26 juli 2023. Aan het onderzoek deden 21.164 mensen mee, uit het EenVandaag Opiniepanel en extern geworven via de kanalen van de VPRO. Van de deelnemers omschreven 660 mensen zichzelf als ‘heel dik’, 5.467 als ‘redelijk dik’, 7.764 mensen als ‘niet echt dik’ en 7.216 mensen als ‘helemaal niet dik’.
Het onderzoek is na weging representatief voor 6 variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit ruim 80.000 leden.