Deze vrouwen strijden voor body hair positivity: “Het is ons aangeleerd om te walgen van ons lichaamshaar”

Naast een weelderige bos haren op je hoofd moet je lichaam haarvrij zijn. Althans, dat is in onze maatschappij nog altijd de standaard voor vrouwen. De body hair positivity-beweging daagt deze norm uit. “Mijn armhaar beschouw ik als een visitekaartje van mijn achtergrond.”

Door Ilham Oukhiar

Voor het eerst in tijden lig ik op het strand, genietend van een stralende zomerdag aan de Nederlandse kust. Terwijl ik plaatsneem op het strandbed, valt mijn oog op de donkere haartjes op mijn benen die duidelijk zichtbaar zijn in de felle zon. Op verontschuldigde toon deel ik het gezelschap waarmee ik ben dat ik vergeten ben om mijn benen te scheren, alsof ik ze een biecht verschuldigd ben. De noodzaak die ik op dat moment voel om mij te excuseren voor mijn lichaamshaar, toont een diepgewortelde overtuiging die ik heb van een haarloos vrouwenlichaam als sociaal aanvaardbaar. 

Niet gek. ​​Een onderzoek uit 1998 van Amerikaanse psychologen bracht al in kaart hoe lichaamshaar bij vrouwen negatieve associaties oproept bij anderen: vrouwen met lichaamshaar worden gezien als minder aantrekkelijk, sociaal, intelligent, gelukkig en positief. In een later Australisch onderzoek uit 2003 werd geconcludeerd dat vrouwelijke deelnemers hun lichaamshaar weghalen omdat ze een haarloos lichaam koppelen aan de mate van vrouwelijkheid en aantrekkelijkheid.

Dat idee is blijven hangen: in een wetenschappelijk artikel uit 2015 van professor Anneke Smelik van de Radboud Universiteit wordt geïllustreerd hoe in het Westen het normatieve schoonheidsideaal vrouwelijkheid koppelt aan een haarloos lichaam en beharing met mannelijkheid. De haarloze norm onderschrijft dat vrouwenlichamen onaanvaardbaar zijn als ze ongewijzigd blijven, terwijl lichaamshaar in feite een biologisch teken is van volwassenheid.

Haarloze wezens

“Doordat we steevast beelden zien van vrouwen zonder enige vorm van lichaamshaar, lijkt het net alsof vrouwen haarloze wezens zijn”, vertelt de Vlaamse mediamaker Jozefien Daelemans (42). Zij schreef het boek ‘De Naakte Waarheid, body bullshit ont(k)leed’, waarin ze aan de hand van persoonlijke ervaringen, geschiedenis en referenties uit de popcultuur onderzoekt wat het betekent om een vrouwenlichaam te hebben.

“Het is ons aangeleerd om te walgen van ons eigen natuurlijke lichaamshaar, puur uit economisch winstbejag”

Commercialisering heeft een grote rol gespeeld in hoe onze visie op lichaamshaar zich heeft ontwikkeld, vertelt Jozefien. “In 1915 bracht Gillette het eerste scheermes voor vrouwen op de markt met een reclamecampagne waarin okselhaar werd weggezet als vies en onhygiënisch. Dat werd een groot succes, want men begon het te geloven waardoor deze overtuiging vandaag de dag nog altijd sterk aanwezig is. Het is ons dus aangeleerd om te walgen van ons eigen natuurlijke lichaamshaar, puur uit economisch winstbejag.” 

Door het schrijven van haar boek heeft ze geleerd om met een andere blik naar lichaamshaar te kijken. “Hoe we vandaag de dag naar lichaamshaar kijken, is niet de enige mogelijke visie. Het is niet altijd de norm geweest dat vrouwen hun lichaamshaar volledig weghalen: het verschilt van tijd tot tijd en van cultuur tot cultuur.”

In onze huidige maatschappij wordt lichaamshaar sterk geassocieerd met mannelijkheid. “Zo zien we in scheerreclames voor mannen hoe een man zijn baard scheert en er vervolgens een stukje huid zichtbaar is. In reclames voor vrouwen daarentegen zien we hoe een vrouw haar gladde benen ‘scheert’, terwijl er geen enkel haartje valt te zien. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren meer diverse advertenties verschenen, waaronder de campagne van het Amerikaanse bodycare-merk Billie, die juist vrouwen met lichaamshaar in hun campagne laat zien.”

Lichaamshaaractivisme 

Daarnaast zijn er de afgelopen jaren talloze voorbeelden zichtbaar van bekende vrouwen die de haarloze schoonheidsnorm uitdagen. Van Madonna en Miley Cyrus die hun body hair trots showen, tot aan Famke Louise op de cover van LINDA.meiden met okselhaar: steeds meer vrouwen durven publiekelijk hun lichaamshaar te tonen. 

Op sociale media heeft zich een beweging gevormd van body hair positivity-activisten, zoals het Britse non-binaire model Aaliyah Ramsey, wiens TikTok filmpje over lichaamshaar meer dan een half miljoen keer is bekeken en de Canadese body hair activist en kunstenaar Esther Calixte-Béa, die begin dit jaar de cover van de Britse Glamour sierde.

“Deze groeiende zichtbaarheid van lichaamshaar bij vrouwen creëert een realistischere weerspiegeling van vrouwenlichamen”, volgens Jozefien. “Ons uiterlijk wordt sowieso al voortdurend bekeken en besproken, dus het is alleen maar gezond om de diversiteit aan lichamen te normaliseren.” 

Blote benen

In eerste instantie besloot de Rotterdamse zangeres Gita Buhari (28) haar lichaamshaar te laten staan als een statement tegen het haarloze schoonheidsideaal.“Ik hield me erg bezig met schoonheidsnormen en de invloed van de male gaze. Tijdens mijn studie Antropologie leerde ik de onderliggende machtsstructuren herkennen die verweven zitten in onze schoonheidsidealen. Ik vroeg me daardoor af in hoeverre we denken zelf iets mooi te vinden of dat het ons onbewust is opgelegd.”

“Door zelf mijn lichaamshaar te laten staan, hoopte ik een stukje zelfacceptatie te bevorderen”

Als tiener reageerde Gita met afgrijzen op het beenhaar van haar moeder. “Ik zei toen dat ze het moest weghalen, waarop zij antwoordde dat ze dat onnodig vond. Mijn moeder heeft overigens blonde donshaartjes en dat is een groot verschil met mijn donkere haren. Dat verschil kan zeker bijdragen in welke mate je er comfortabel mee bent en in hoeverre je opvalt ten opzichte van de norm. Door zelf mijn lichaamshaar te laten staan, hoopte ik een stukje zelfacceptatie te bevorderen.” 

Ondanks dat ze zelf inmiddels helemaal gewend is aan haar lichaamshaar, merkt ze toch dat ze iets doet wat buiten de norm valt. “Nu het zomer is en ik vaker met blote benen rondloop, krijg ik het gevoel dat mensen toch even twee keer kijken.” 

“In essentie is lichaamshaar iets wat bijna iedereen heeft en bij ons hoort net als elk ander lichaamsdeel. Toch krijg ik geregeld van andere vrouwen te horen dat ze het heel stoer vinden dat ik het durf te laten staan. Dat geeft aan dat het blijkbaar echt wel een ding is. Uiteindelijk zie ik lichaamshaar als een onderdeel van het grotere body positivity-plaatje. Het is belangrijk dat we naast alle flawless foto’s ook een realistischer beeld te zien krijgen van hoe lichamen er écht uitzien.”

Karakteristieke uiterlijk 

Beauty-ondernemer Gisele Azad (28) beschouwt haar armhaar als een visitekaartje voor haar Perzische roots. “Als vluchteling kwam ik op vierjarige leeftijd naar Nederland. Mijn donkere haar viel op in de witte omgeving waar ik opgroeide en daarom werd ik van jongs af aan vaak gepest. Dus ik bleekte alles wat maar te bleken viel aan lichaamshaar. Ik heb zo lang geprobeerd om mijn eigen karakteristieke uiterlijk weg te werken, waardoor ik mezelf compleet verloor.”

Toen ze later in een asielzoekerscentrum ging werken, kreeg Gisele ineens een besefmoment. “Iedereen die ik daar tegenkwam vond ik prachtig, want iedereen zag er zo anders uit dan wat ik gewend was. Met lede ogen zag ik aan hoe zij, net als ikzelf, probeerden om er zo ‘westers’ mogelijk uit te zien. Als ik iedereen hier zo prachtig vind om hoe ze eruitzien, dan moet ik mezelf ook niet steeds proberen te veranderen.”

“Mijn armhaar beschouw ik als een visitekaartje van mijn achtergrond”

Op dat moment besloot Gisele om haar lichaamshaar voortaan te laten groeien. “Ik was erg benieuwd hoe ik eruit zou zien in mijn natuurlijke staat.Het voelde heel erg empowering om niet langer het westerse schoonheidsideaal te volgen. Door de jaren heen ben ik lichaamshaar als heel mooi gaan beschouwen. Daarom zou ik mijn armen nu kaal vinden zonder armhaar. Het voegt karakter en charme toe aan mijn lijf.”

“Daarnaast kwam ik erachter dat vrouwen in het oude Perzië een unibrow zagen als een teken van ultieme schoonheid. Toen ik daarachter kwam, voelde het alsof ik een deel van mezelf had teruggevonden. Het accepteren van mijn lichaamshaar vormde daarom een onderdeel van mijn algehele zelfacceptatie als Nederlandse vrouw met Perzische roots. Mijn armhaar beschouw ik als een visitekaartje van mijn achtergrond.”

Door lichaamshaar niet als een statement te zien maar juist als de normaalste zaak van de wereld, hoopt Gisele andere vrouwen te inspireren hun lichaamshaar ook te omarmen op een zelfgekozen manier. “Het is niet zo dat je óf alles laat staan, óf alles weghaalt. Zo haal ik zelf bijvoorbeeld mijn beenhaar wel weg. Het ligt er heel erg aan waar jij je goed bij voelt en wat jij bij jezelf vindt passen.Ik zou graag willen dat iedereen voor zichzelf nadenkt: wat vind ik mooi? Waar voel ik me goed bij?”

Het moge duidelijk zijn: body hair positivity draait niet om het voorgoed uitbannen van je scheerapparaat, maar de automatische piloot waarmee je het gebruikt kritisch te bevragen. Zo voel je je misschien niet meer genoodzaakt om je te verontschuldigen voor je ongeschoren benen – wanneer je zoals ik een keer op het strand ligt bijvoorbeeld.

• Deel