Terug naar Brandpunt+
Dit is hoe je met een gerust geweten muziek luistert
- Artikel
- 25 apr 2022
- 7 minuten leestijd
Cd’s of lp’s, Spotify of Tidal: wat is beter voor het klimaat én voor je favoriete artiest? We bekeken een aantal streamingplatformen en fysieke muziekdragers om te zien hoe ethisch en duurzaam die eigenlijk zijn.
Wat een tijd om muziekliefhebber te zijn. Tijdens de saaie treinritten naar werk luister je op je perfect afgestelde headphones naar speciaal voor jou samengestelde playlists om op zondag op je gemak je favoriete platen uit de kast te trekken. Maar wat is eigenlijk de impact op het klimaat en houdt de artiest er nog wat aan over?
We weten hoe we verantwoord kunnen eten, dat we korter moeten douchen, meer recyclen en minder vliegen. Maar kan je eigenlijk wel met een gerust geweten genieten van je favoriete muziek? We bekeken een aantal streamingplatformen en fysieke muziekdragers om te zien hoe ethisch en duurzaam die eigenlijk zijn.
Servers, chemicaliën en plastic
Muziek streamen is snel, makkelijk en er komt geen fabriek, microplastic of transport bij kijken. Dat lijkt duurzaam, maar de realiteit is dat de ‘cloud’ geen mythische wolk is. Om de collectie van miljoenen songs op te slaan en te delen wordt gebruik gemaakt van actieve, gekoelde servers en een gigantisch netwerk van glasvezelkabels, servers en routers die zorgen voor een flinke uitstoot van broeikasgassen.
Het produceren van jouw platencollectie gaat al helemaal niet over rozen, wel over polyvinylchloride (PVC). Deze PVC-korrels worden verhit om ze vervolgens tot LP’s te persen. PVC bevat chemicaliën die nogal ongezond zijn. Dat zorgt voor problemen met giftig afvalwater en gezondheidsrisico’s voor de werknemers van de fabrieken die de grondstof verwerken. De productie van platen is sinds de jaren zeventig eigenlijk niet veranderd. Het productieproces is log en traag. Tel daarbij het transport van de grondstoffen en natuurlijk het verpakken en verzenden van de platen bij op en je CO2-voetafdruk is ineens verdubbeld.
De cd-verkoop werd al enorm geraakt door downloaden en streamen, maar wordt nu ook langzaamaan ingehaald door de lp. Het probleem is hier heel duidelijk: plastic. Daar staat tegenover dat een cd veel makkelijker te transporteren is én de hoesjes tegenwoordig veelal van karton worden gemaakt.
0,004 cent
Een artiest houdt altijd meer over aan een fysiek product, maar de kosten zijn dan ook een flink stuk hoger. Het voordeel van streamen voor artiesten is dat er ineens zoveel meer mensen over de hele wereld jouw muziek kunnen luisteren en je zonder hoge kosten je muziek uit kan brengen, het nadeel is dat alleen de grootste artiesten (met de meeste streams) er echt iets aan verdienen. De uitbetaling per stream is schrijnend laag.
Artiesten die hun muziek op Spotify aanbieden worden uitbetaald via een zogeheten ‘pro-rata systeem’ waar de streamingdienst enigszins mysterieus over doet. Het komt erop neer dat ongeveer 30% van de inkomsten naar Spotify zelf gaat. De 70% die overblijft wordt ‘evenredig verdeeld’. Voor de artiest blijft er tussen de 0,003 en 0,005 cent per stream over. Wat grofweg betekent dat een artiest voor 1000 streams zo’n vier euro krijgt.
Tidal doet het beter met 0,0125 cent per stream. Dat is niet zo gek want het is gelanceerd als de eerste artist-ownedstreamingservice met onder andere Jay-Z, Beyoncé en Arcade Fire als mede-eigenaren.
Bandcamp doet het net iets anders. Je kan een beperkt aantal keer gratis luisteren naar nummers, daarna kan je betalen per nummer of album. Je betaalt de artiest, het platformkrijgt een percentagevan 10%.
Hoewel de kosten voor het produceren van vinyl behoorlijk hoog zijn en levering soms erg lang kan duren houdt de artiest er vaak het meest aan over. De lp werkt vaak ook als merchandise waar een fan graag iets meer voor betaalt.
Artiesten houden relatief gezien wel wat over van de verkoop van een cd. De productiekosten zijn laag, een cd is makkelijker te transporteren en heeft in tegenstelling tot vinyl ook veel meer mogelijkheden voor de DIY-artiest: in principe kan iedereen met een computer thuis een cd branden.
Bevooroordeelde algoritmes en twijfelachtige ideologie
Streamingdiensten maken gebruik van algoritmes en die hebben nogal eens racistische en seksistische vooroordelen. Je kan je ook afvragen in hoeverre je het ontdekken van nieuwe muziek over wilt laten aan een algoritme. Als er zo goed mogelijk wordt gekeken naar wat jij leuk vindt, loop je het risico nooit meer tegen iets onaangenaams aan te lopen en is dat niet ook nodig om je eigen smaak te ontwikkelen en nieuwe dingen te ontdekken?
Naast de lage uitbetaling aan artiesten kwam Spotify recentelijk onder vuur voor het hosten van de podcast van Joe Rogan die beschuldigd wordt van het verspreiden van fake news rondom covid-vaccinaties en zijn gebruik van het N-woord. Spotify verwijderde Lil’ Kleine, die beschuldigd wordt van het mishandelen van zijn vriendin en R. Kelly die onder andere veroordeeld werd voor kindermisbruik, uit de redactionele playlists, maar de muziek is nog gewoon te vinden op het platform. Dat geldt overigens voor de meeste streamingplatformen. YouTube verwijderde wel R. Kelly’s eigen kanalen, niet zijn muziek.
Ben je op zoek naar een meer ethisch verantwoorde manier van digitaal muziek luisteren, dan lijkt Bandcamp je beste keuze. Hoewel de impact op het milieu net zo goed aanwezig is als bij de overige streamingdiensten lijkt het een iets eerlijker platform voor artiesten.Tijdens de pandemie introduceerde het platform bijvoorbeeld het sympathieke Bandcamp Friday; het platform ‘doneerde’ het eigen percentage waarmee100% van de inkomsten op geselecteerde vrijdagen voor de artiest is.
Voor lp's en cd's is de impact op het milieu het grootste dilemma. Een goede ethische vraag is hoe deze vervuilende impact wordt verhuld door een muzieksector die zich in principe ideologisch voordoet.
Mag ik dan nooit meer muziek luisteren?
De industrie achter muziek is niet inherent ideologisch is en heeft niet altijd het beste voor met het milieu, artiesten of fans. Het is dan ook lastig om duurzaam muziek te luisteren zonder iets in te moeten leveren. En de vraag is of deze verantwoordelijkheid niet veel meer bij de muzieksector zelf moet liggen in plaats van bij jou als de consument. Toch zijn er een aantal simpele keuzes die je nu kan maken die zeker helpen.
Wat betreft streamingdiensten zijn er ontzettend veel opties. Neem je tijd om die allemaal eens langs te lopen. Spotify heeft een enorme collectie muziek, maar gun je de artiesten iets meer inkomsten dan kan je beter voor Tidal kiezen. Bandcamp Fridays bestaan nog steeds; een sympathieke optie om muziek te downloaden en de artiesten te steunen.
Als het klimaat jouw grootste overweging is kan je beter platenzaken, kringlopen en markten afstruinen op zoek naar gebruikte platen of cd’s. Koop er gelijk een tweedehands discman of platenspeler bij, dan kun je met een gerust geweten naar (oude) muziek luisteren.
Concluderend: beperk zoveel mogelijk transport en verzending, kies voor duurzame producten om je muziek af te spelen, download liever dan dat je alles online streamt en koop zoveel mogelijk direct bij de band.
