Onderzoek geroofd Joods vastgoed komt niet overal van de grond
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is in veel steden vastgoed van Joden onteigend en doorverkocht. Deze transacties – vastgelegd in de zogeheten Verkaufsbücher – vonden plaats in 218 gemeenten. De afgelopen jaren hebben 163 gemeenten een onderzoek naar deze praktijken aangekondigd. Daarin wordt bekeken of woningen na de oorlog zijn teruggegeven aan de oorspronkelijke Joodse eigenaren, en of de gemeente de Joodse bevolking heeft tegengewerkt tijdens het rechtsherstel.
Sinds 2020 doet Pointer (KRO-NCRV) onderzoek naar de gemeenten die in de Verkaufsbücher voorkomen. Elk jaar vraagt de redactie of zij hier inmiddels een onafhankelijk onderzoek naar laten uitvoeren. Van de 218 genoemde gemeenten geven er 55 dus nog nul op het rekest.
In 122 gemeenten is zo'n onderzoek al afgerond, wat in enkele gevallen heeft geleid tot ‘moreel rechtsherstel’: een burgemeester die concludeert dat er nu nog iets goed te maken valt met de lokale Joodse gemeenschap, zoals dat onlangs in Roermond, Zevenaar, Wassenaar en Kampen is gebeurd. En in onder meer Eindhoven, Apeldoorn, Lochem en Winterswijk hebben de onderzoeken geleid tot donaties van tien- tot honderdduizenden euro's aan Joodse stichtingen en herdenkingscentra. In Groningen ontving een nabestaande excuses en een schadevergoeding van ruim 3 ton van de gemeente.
Tevreden en kritisch
Ronny Naftaniel, voorzitter van het Centraal Joods Overleg, is tevreden over het groeiende aantal gemeenten dat in de afgelopen 4 jaar zijn verantwoordelijkheid pakt en een onafhankelijk onderzoek instelt. Hij is kritisch op de gemeenten die geen onderzoek instellen, en plaatst tegelijkertijd een kanttekening bij de kwaliteit van sommige afgeronde onderzoeken. "Sommige gemeenten concluderen dat ze verkeerd hebben gehandeld en bieden excuses aan. Maar ze weten soms niet eens precies waarvoor ze die excuses aanbieden."
