Tip van Pieteke Dik
Stadsdichters in Nederland
Er zijn er 128 in Nederland: stadsdichters. Voor NPO Cultuur ben ik afgelopen jaar stad en land afgereisd om verschillende stadsdichters voor de camera te krijgen. Ik heb deze getalenteerde woordkunstenaars gevraagd een gedicht voor te dragen over hun stad, op een locatie die bij dat gedicht past. Zo ben ik door heel het land gecrost. Van Den Helder, tot Rotterdam en van Gorinchem tot Alphen aan den Rijn. De meest bijzondere plek met een stadsdichter is naar mijn mening Pampus – of is dat dan geen stadsdichter maar een eilanddichter?
Wie was de eerste stadsdichter? En wie bepaalt er wie de stadsdichter van een stad is? Dat ben ik gaan uitzoeken voor je!
Geschiedenis
De allereerste stadsdichter is eigenlijk pas heel recent gekozen. Ik dacht dat het een oud gebruik was en ik kon me zo voorstellen dat er in de middeleeuwen al stadsdichters waren. Echter, de eerste – officiële – stadsdichter was Emma Crebolder. Zij werd in januari 1993 verkozen tot stadsdichter van Venlo. Ze was toen voor een jaar stadsdichter. Rond 2005 volgden er andere, grotere steden in het aanstellen van een stadsdichter. Vanaf toen hadden ook Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen een stadsdichter.
Hoe word je stadsdichter?
Een stadsdichter wordt niet in elke stad op dezelfde manier gekozen. Anke Martens deed in 2022 uitgebreid onderzoek naar het stadsdichtersschap en zij beschrijft hoe er in elke stad op een andere manier een stadsdichter wordt aangewezen. Zo kiezen in Rotterdam en Amsterdam de gemeentes een gevestigde naam uit, terwijl er in veel andere steden, zoals bijvoorbeeld in Eindhoven en Gorinchem, open verkiezingen worden georganiseerd. Daar kan dus iedereen stadsdichter van de stad worden! In de meeste steden ben je voor ongeveer twee jaar stadsdichter, maar ook dat varieert.
Alle stadsdichters kennen elkaar
Toen ik contact zocht met de verschillende stadsdichters in Nederland voor mijn videoserie, kwam ik er al snel achter dat het een hechte community is. Ze lijken elkaar allemaal te kennen! De Stichting Stadspoëzie organiseert een heus Stadsdichtersgala, waar in 2023 de eilanddichter van Pampus werd gekozen. Elk jaar komen de stadsdichters ook samen op de Nationale Stadsdichtersdag.
Yvette Neuschwanger-Kars, voormalig stadsdichter van Schiedam en huidig provinciedichter van Zuid-Holland, heeft een lijst opgesteld van alle stadsdichters die ons land kent.
Dichter der Nederlanden
Sinds 2000 heeft ons land een Dichter der Nederlanden. Het was destijds een initiatief van NRC Handelsblad, de NPS (een van de drie omroepen die later tot de NTR zijn gefuseerd) en de stichting Poetry International. De allereerste Dichter der Nederlanden was Gerrit Komrij. Bij het begin van deze titel werd de Dichter der Nederlanden (toen nog Dichter des Vaderlands) gekozen door poëzielezers. Later kon er alleen gestemd worden op een shortlist van vijf dichters, samengesteld door een commissie. De laatste vijf Dichters der Nederlanden werden echter zonder verkiezing aangewezen door de commissie. Huidig Dichter der Nederlanden is Babs Gons en hier kun je de Het Uur van de Wolf (NTR) documentaire ‘Babs Gons: precies goed’ kijken op NPO Start.
Wil je meer poëzie? Luister de AVROTROS-podcast Poëzie Vandaag, waarin Ellen Deckwitz, stadsdichter van Amsterdam, elke dag een gedicht voordraagt. En ben je benieuwd geworden wie de stadsdichter van jouw stad is? Zoek het eens op! En misschien zijn we met NPO Cultuur wel langs geweest in jouw stad: kijk eens op onze Instagram (@npocultuur) voor de Stadsdichtersserie!
