Tip van Alma Mathijsen
Van wie is Jacob Israël de Haan?
Zelden zag ik een documentaire die me zo verwarde en intrigeerde tegelijkertijd. In het begin volgen we een groep orthodoxe antizionistische Joden in Israël die een Nederlandse dichter die op mannen viel tot hun heilige hebben verklaard. Al negeren ze zijn homoseksualiteit volkomen en weten de meesten niet eens dat hij schrijver was. Ik heb het over Jacob Israël de Haan die in 1919 naar Palestina emigreerde.
Hoewel hij als zionist vertrok, sloot hij zich aan bij een groepering die juist wilde dat Arabieren en Joden met elkaar samenwerkten. We zien hoe de politie probeert om een Palestijnse vlag weg te halen die is opgehangen door de Joden die De Haan zo aanbidden. In orthodoxe kledij doen ze hun best om te voorkomen dat dit gebeurt. Maar de politie vreest geen geweld.
‘Nazi’s! Ga terug naar Duitsland!’ schreeuwen de mannen die verdreven worden.
Dan zijn we plotseling in Nederland waar we literatuurliefhebbers en voorvechters voor homorechten volgen. Sommigen kennen De Haan van de dichtregel op het Homomonument in Amsterdam: ‘Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen.’ Zij belichten juist zijn schrijverschap en zijn baanbrekende roman Pijpelijntjes uit 1904. Voor hen is hij de eerste Nederlandse schrijver die een ‘homoseksuele roman’ uitbracht. En ook nog eens zeer provocerend. Het is heerlijk om te zien hoe de aanhangers elkaar overtoepen wanneer ze passages uit het boek oprakelen.
‘Oké, ik lig met mijn vriend met zijn prachtige bruine huid. Ik wil hem aanraken.’
‘Ik wil hem overal kussen.’
‘Ik wil hem overal likken.’
Jacob Israël de Haan wordt bijna aan stukken gescheurd uit pure bewondering. Iedereen lijkt hem wel te willen hebben. Dat gold op een heel ander manier voor de militant-zionistische organisatie Haganah die rond 1920 werd opgericht en zich tegen De Haan richtte. Die groepering blijkt alles te maken te hebben met de uiteindelijke dood van De Haan. De onthullingen die in de documentaire worden gedaan zijn niet minder dan shockerend. Zet je schrap voor een ingewikkelde rit die meer dan de moeite waard is.
