Bialowieza: het laatste oerbos van Europa
- Artikel
- 19 jan 2022
- 6 minuten leestijd
Door het Bialowieza bos lopen is alsof je door een sprookjesachtige tuin loopt. Met enkel het geluid van fluitende vogels en de lichtinval door de bomen zorgt dit bos voor een magisch gevoel. Lynxen, wolven en bizons: met een beetje geluk spot je ze hier. Gewoon in Europa.
Het oerbos is het laatste restant van het laaglandbos dat vroeger uitgestrekt lag over het hele Europese continent en is daarmee het laatste stukje échte wildernis. Het gebied ligt op de grens van Polen en Belarus, op slechts drie uur rijden van Warschau. In Nationaal Park Bialowieza wordt menselijke interventie al honderden jaren beperkt, waardoor het woud zich op eigen houtje heeft kunnen ontwikkelen tot een heus sprookjesbos. Lopend door de mystieke bossen denk je zowat in de filmset van Narnia te stappen. En dat is ook zo: een aantal landschappen in de film zijn namelijk in dit oerbos gefilmd.
Rottend hout
Al sinds 1979 behoort het Bialowieza bos tot UNESCO werelderfgoed. Met een totale oppervlakte van meer dan honderdveertigduizend hectare is het de perfecte plek voor het behoud van biodiversiteit. Het best beschermende deel van het bos kan alleen bezocht worden met een geregistreerde gids en het aantal bezoekers is er dan ook beperkt.
In de meeste bossen worden rottende bomen, kreupelhout en ander van dit soort ‘puin’ opgeruimd en onderhouden door mensen. In Bialowieza gaat dat anders. Op deze plek gaat de natuur compleet haar eigen gang en dit geeft het gevoel dat je midden in de wildernis zit, ver van de bewoonde wereld. Maar niet alleen de over elkaar hangende en afgebroken bomen geven het bos een niet-werelds karakter. Het rottend hout wordt ook een knus huis voor talloze soorten paddenstoelen, schimmels, bacteriën en insecten die veelal met uitsterven worden bedreigd op andere plekken. Talloze verschillende soorten ongewervelden zoals wormen, kevers en vlinders, kronkelen, kruipen en vliegen tussen deze wildernis door.
De ster van het bos
Het brede spectrum aan flora en de vele insecten zijn echter niet de enige bewoners van het bos. Het oerbos is het leefgebied van zeldzame zoogdieren zoals de wolf, de lynx en de otter en voor vogelliefhebbers is dit bos ook een waar paradijs. Maar de échte ster van het oerbos is de Europese bizon: de wisent. En dat is niet voor niets, want het dier is met een lengte van drie meter en een hoogte van twee meter gigantisch. Zorg vooral dat je afstand houdt van deze koningen van het bos, want met een gewicht van ruim zeshonderd kilo wil je niet té dichtbij komen. Het is het grootste zoogdier van Europa en de Bialowieza bossen zijn een van de laatste plekken waar je het majestueuze dier nog in het wild kan tegenkomen.
Oogappeltje van tsaren en koningen
Dat het dier nooit is uitgestorven is niet zo vanzelfsprekend en daar gaat een behoorlijke geschiedenis aan vooraf. In de tijd van Russische tsaren en Poolse koningen werd het dier beschermd en behoorden zelfs alle bizons tot eigendom van de koning. In de zestiende eeuw stond er zelfs de doodstraf op de stroperij van bizons. Deze bescherming ging echter grotendeels verloren in de Eerste Wereldoorlog, toen er honderden bizons werden gedood voor sport, het vlees, de huiden en hoorns.
Uiteindelijk heeft dit geleid tot het compleet uitsterven van de diersoort in het wild en werd een reservaat opgericht om ze te fokken. Omdat er nog Europese bizons in gevangenschap leefden, konden deze laatste dieren worden gebruikt om de soort langzaam te herintroduceren in het wild. Inmiddels heeft het dier een heropmars gemaakt in het wild. In het Bialowieza oerbos leven er op dit moment zo’n duizend wisenten en is er dus een realistische kans om het zoogdier in het wild tegen het lijf te lopen. Wil je er zeker van zijn dat je je kans om de bizon te zien niet misloopt? Sta op voor zonsopgang, want dan heb je de grootste kans er een tegen te komen. Staat het geluk toch echt niet aan je zijde? Probeer dan een kroeg of bar. Je vindt de bizons, als regionale trots, namelijk op veel van de lokale bier- en wodkaflessen.
De wisent is overigens niet het enige dier in dit bos dat extra omgangsregels heeft gekregen. Ook de wolvenpopulatie in Polen heeft het tijdens de vorige eeuw zwaar gehad en wordt sinds 1998 extra beschermd. Dat is niet voor niks geweest: door deze maatregelen heeft de wolvenpopulatie op deze plek weer flink kunnen groeien.
De wildernis door kajakken
Wil je het gebied op een duurzame manier verkennen? Nationaal Park Bialowieza leent zich perfect voor het zogenaamde ‘slow travel’. Dit is een rustige manier van reizen waarbij je geen bezienswaardigheden afstreept, maar de omgeving van een gebied goed leert kennen. Zo kan je op je gemak de indrukwekkende natuur bewonderen op een van de vele wandel- of fietspaden die het gebied rijk is, of je doorkruist de wildernis in alle stilte met je kajak. Door het Bialowieza bos stroomt namelijk zo’n zestig kilometer aan rivier en dit maakt de boot een ideaal vervoermiddel om het bos echt te ervaren. Met een beetje geluk springt er onderweg nog een hert tussen de eikenbomen door, of misschien sluipt er zelfs een wolf aan je voorbij. Genoeg water gezien? Meer dan met je kajak aan en bezoek een van de vele pittoreske dorpjes, waar op elke plek weer een ander dialect wordt gesproken.
Culturele en religieuze mix
Toch is het gebied niet alleen perfect voor de natuurliefhebber. Podlasie, de regio waarin het oerbos zich bevindt, is cultureel een van de interessantere streken van Polen. Het gebied is een bijzondere mix van etniciteiten: Polen, Belarussen, Litouwers, Russen en Tartaren vormden hier samen een unieke grenscultuur. Religieus is het net zo divers, want ondanks dat de meerderheid van de lokale bevolking Orthodox Christelijk is, zijn er in de omgeving verschillende synagogen en zelfs houten moskeeën gebouwd.
Naast al het natuurschoon is het dus ook ideaal voor het bewonderen van multicultureel erfgoed en de ideale manier om in contact te komen met het onbekendere Oosterse folklore. Let ook goed op de houtarchitectuur van kerken en huizen, die vaak met felle kleuren zijn beschilderd, en typerend zijn voor de dorpjes rondom het bos. Wil je een oerbos bezoeken, dan hoef je dus helemaal niet ver van huis of naar een ander werelddeel te reizen. Hier op de grens van Polen en Belarus vind je de perfecte mix van natuur en cultuur.
Op zoek naar meer wildernis in Europa? Lees meer over de oerbossen in Roemenië.