Bialowieza: het laatste oerbos van Europa

Artikel
19 jan 2022
6 minuten leestijd

Door het Bialowieza bos lopen is alsof je door een sprookjesachtige tuin loopt. Met enkel het geluid van fluitende vogels en de lichtinval door de bomen zorgt dit bos voor een magisch gevoel. Lynxen, wilde beren en bizons: met een beetje geluk spot je ze hier. Gewoon in Europa.

Het oerbos is het laatste restant van het laaglandbos dat vroeger uitgestrekt lag over het hele Europese continent en is daarmee het laatste stukje échte wildernis. Het gebied ligt op de grens van Polen en Wit-Rusland, op slechts drie uur rijden van Warschau. In Nationaal Park Bialowieza is er al achthonderd jaar geen menselijke interventie geweest. Lopend door de mystieke bossen denk je zowat in de filmset van Narnia te stappen. En dat is ook zo: een aantal landschappen in de film zijn namelijk in dit oerbos gefilmd.

Rottend hout

Al sinds 1979 behoort het Bialowieza bos tot UNESCO werelderfgoed. Met een totale oppervlakte van meer dan honderdveertigduizend hectare is het de perfecte plek voor het behoud van biodiversiteit. Het best beschermende deel van het bos kan alleen bezocht worden met een gids en het aantal bezoekers is er dan ook beperkt.

In de meeste bossen worden rottende bomen, kreupelhout en ander van dit soort ‘puin’ opgeruimd en onderhouden door mensen. Hier gaat de natuur compleet haar eigen gang en dit geeft het gevoel dat je midden in de wildernis zit, ver van de bewoonde wereld. Maar niet alleen de over elkaar hangende en afgebroken bomen geven het bos een niet-werelds karakter. Het rottend hout wordt ook een knus huis voor talloze soorten paddenstoelen, schimmels, bacteriën en insecten die veelal met uitsterven worden bedreigd op andere plekken. Twaalfduizend verschillende soorten ongewervelden zoals wormen, kevers en vlinders, kronkelen, kruipen en vliegen tussen deze wildernis door.

De ster van het bos

Het brede spectrum aan flora en de vele insecten zijn echter niet de enige bewoners van het bos. Het oerbos is het leefgebied van zeldzame zoogdieren zoals de wolf, de lynx en de otter en voor vogelliefhebbers is dit bos ook een waar paradijs. Maar de échte sterren van het oerbos zijn de Europese bizons. En dat is niet voor niets: het dier is met een lengte van drie meter en een hoogte van twee meter gigantisch. Zorg vooral dat je afstand houdt van deze koningen van het bos, want met een gewicht van achthonderd kilo wil je niet té dichtbij komen. Het is het grootste zoogdier van Europa en de Bialowieza bossen zijn een van de laatste plekken waar je het majestueuze dier nog in het wild kan tegenkomen.

Oogappeltje van tsaren en koningen

Dat het dier nooit is uitgestorven is niet zo vanzelfsprekend en daar gaat een behoorlijke geschiedenis aan vooraf. In de tijd van Russische tsaren en Poolse koningen werd het dier beschermd en behoorden zelfs alle bizons tot eigendom van de koning. In de zestiende eeuw stond er zelfs de doodstraf op de stroperij van bizons. Deze bescherming ging echter grotendeels verloren in de Eerste Wereldoorlog, toen er honderden bizons werden gedood voor sport, het vlees, de huiden en hoorns.

Uiteindelijk heeft dit geleid tot het compleet uitsterven van de diersoort in het wild en werd een reservaat opgericht om ze te fokken. Vanuit de reservaten werden bizons langzaam geherintroduceerd in het wild. Inmiddels leven er in het gebied zo’n duizend bizons en is er een realistische kans om het zoogdier hier in het wild tegen het lijf te lopen. Wil je er zeker van zijn dat je je kans om de bizon te zien niet misloopt? Sta op voor zonsopgang, want dan heb je de grootste kans er een tegen te komen. Staat het geluk toch echt niet aan je zijde? Drink je verlies weg met een alcoholisch drankje in een bar. Je vindt de bizons, als regionale trots, namelijk op veel van de lokale bier- en wodkaflessen.

De wildernis door kajakken

Wil je het gebied op een duurzame manier verkennen? Nationaal Park Bialowieza leent zich perfect voor het zogenaamde ‘slow travel’. Dit is een rustige manier van reizen waarbij je geen bezienswaardigheden afstreept, maar de omgeving van een gebied goed leert kennen. Zo kan je op je gemak de indrukwekkende natuur bewonderen op een van de vele wandel- of fietspaden die het gebied rijk is. Of je doorkruist de wildernis in alle stilte met je kayak. Door het Bialowieza bos stroomt namelijk zo’n zestig kilometer aan rivier en dit maakt het een ideaal vervoermiddel om het bos echt te ervaren. Met een beetje geluk springt er onderweg nog een hert tussen de eikenbomen door, of misschien sluipt er zelfs een wolf aan je voorbij. Genoeg water gezien? Meer je kayak aan en bezoek een van de vele pittoreske dorpjes, waar bij elk weer een ander dialect wordt gesproken.

Culturele en religieuze mix

Toch is het gebied niet alleen perfect voor de natuurliefhebber. Podlasie, de regio waarin het oerbos zich bevindt, is cultureel een van de interessantere streken van Polen. Het gebied is een bijzondere mix van etniciteiten: Polen, Wit-Russen, Litouwers, Russen, Armeniërs en Tartaren vormden hier samen een unieke grenscultuur. Religieus is het net zo divers, want ondanks dat de meerderheid van de lokale bevolking Orthodox Christelijk is, zijn er in de omgeving verschillende synagogen en zelfs houten moskeeën gebouwd.

Naast al het natuurschoon is het dus ook ideaal voor het bewonderen van multicultureel erfgoed en de ideale manier om in contact te komen met het onbekendere Oosterse folklore. Let ook goed op de houtarchitectuur van kerken en huizen, die vaak met felle kleuren zijn beschilderd, en typerend zijn voor de dorpjes rondom het bos. Wil je een oerbos bezoeken, dan hoef je dus helemaal niet ver van huis of naar een ander werelddeel te reizen. Hier op de grens van Polen en Wit-Rusland vind je de perfecte mix van natuur en cultuur.