De Maashorst: Nederlands toekomstige oergebied

Denk je aan een oerwoud, dan zal Europa niet snel in je op komen. Sterker nog: er bestaat nog maar één echt oerbos op ons continent, op de grens van Polen en Wit-Rusland. Hoogste tijd om daar verandering in te brengen. Welkom in de Maashorst, Nederlands toekomstige wildernis.

Generatieslang hield de mens zich vooral bezig met het eigen territorium uitbreiden. Steden groeiden, dorpen breidden uit en begonnen elkaar langzaam aan te raken. En de natuur tussenin? Die verdween. Wat overbleef: kilometers dorre landbouwgrond en hier en daar een aangeplant bos dat er georganiseerder uitzag dan een Japans treinstation. De Maashorst in Noord-Brabant moet daar verandering in brengen en de oer-natuur terug naar Nederland halen. 

Baken van rust 

De frisse geur van dennenbomen slaat als een deken om je heen terwijl je de zon mistig door de boomtoppen ziet schijnen. Het is stil, op het geluid van fluitende vogels en je eigen krakende voetstappen na. Je loopt verder en nadert de bosrand. Een deken van licht komt steeds dichterbij. En terwijl je de laatste takken opzij duwt, zie je een enorme bloeiende heide voor je met in de verte een kudde grazende wisenten: het grootste landzoogdier van Europa staat pal voor je neus. 

Wie door de kalme bossen van de Maashorst loopt, zal niet verwachten dat er ruim tweehonderdduizend mensen in deze streek wonen. Het natuurgebied, dat strekt van het Brabantse Uden tot Oss, was relatief kortgeleden een plek waar landbouwgrond zich afwisselde met kleine strookjes natuur. In de afgelopen tien tot vijftien jaar werd die landbouwgrond langzaam omgevormd en werd de natuur door onder andere een ecoduct aan elkaar verbonden. Het uiteindelijke doel? Een volledig zelfvoorzienend natuurgebied van 3500 hectare in 2050. 

De mens aan het roer 

Mooie ambities, maar om daar te komen moet er nog veel gebeuren. Als mens hebben we de natuur zodanig aangetast, dat gebieden niet te redden zijn door simpelweg weg te stappen. Aangeplante dennenbossen worden daarom langzaam verwilderd door andere soorten bomen te planten, rottende en dode bomen worden bewust behouden voor insecten en schimmels, er worden ecologische oevers rondom beekjes aangelegd en water in hogere gebieden wordt gereguleerd. 

En het absolute hoogtepunt tot nu toe? Dat zijn ongetwijfeld de in 2016 uitgezette wisenten, ook wel Europese bizons. Deze imposante landzoogdieren leven vooral in landen als Polen en Slowakije, maar floreren nu ook in Nederland. Ooit strekte hun leefgebied over grote delen van Europa, tot ze bijna uitstierven. Samen met taurossen en exmoorpony’s — de laatste nazaten van Europese wilde paarden — houden zij het gebied in balans. Maar ook onder andere dassen, herten, boommarters, raven en ijsvogels leven hier en dragen bij aan een ecosysteem dat ooit op eigen voeten moet staan. 

Hand-in-hand

Vooralsnog leven de grote grazers tussen hekken en worden ze druk bestudeerd door onder andere vrijwilligers. Uiteindelijk zal hun leefgebied verder uitbreiden tot 1500 hectare, met daaromheen een recreatieve zone en een kleine landbouwzone. Naarmate de dierenpopulaties verder groeien en er meer evenwicht in het leefgebied ontstaat, wil de mens zich langzaam maar zeker terugtrekken uit hun leefgebied. 

Of de Maashorst uiteindelijk een onbegaanbare jungle zal worden? Dat zeker niet. Menselijke aanwezigheid wordt juist aangemoedigd. Zelfs als dit ooit een oergebied wordt, zullen delen van het gebied voor recreatie beschikbaar blijven. Zo vind je er nu al verschillende wandel- en fietsroutes, maar ook campings en restaurants. Uiteindelijk zullen er ook onder andere verhoogde kijkplateaus worden gebouwd zodat mensen de bewoners van het gebied kunnen bekijken. 

Het voelt bijna hypocriet, zoveel recreatiemogelijkheden in een gebied dat juist om de natuur moet draaien. Waarom dit het geval is? Om mens, dier en natuur met elkaar te verbinden en mensen het belang van biodiversiteit in te laten zien. Het gebied wordt daarom economisch interessant gemaakt en moet zich lenen voor educatie. Toerisme is niet het doel, maar een middel om draagvlak te creëren en de natuurdoelstellingen te behalen. 

Nederlands nieuwste oerbos? 

Zelf alvast een kijkje nemen in dit toekomstige oerbos? De Maashorst leent zich perfect om tot rust te komen, maar dat betekent niet dat je je er hoeft te vervelen. Zo kan je hier onder andere meerdaagse trektochten houden, mountainbiken, overnachten in het bos of een route afleggen langs wijngaarden, aardbeiboeren en restaurants. 

Of de Maashorst ooit zal transformeren tot een volwaardig oerbos? Dat blijft de vraag. Mocht het zover komen, dan zullen de meeste vrijwilligers die er vandaag de dag aan werken het waarschijnlijk niet meemaken. Toch zijn hun verrichtingen absoluut noodzakelijk om de natuur terug te winnen die we eeuwen geleden door eigen toedoen verloren. En zoals een bekend Grieks spreekwoord zegt: “Een maatschappij wordt groot als oude mensen bomen planten in wiens schaduw ze nooit zullen zitten.” 

Geen tijd om te wachten tot 2050? Neem alvast een kijkje in het laatste oerbos van Europa: Bialowieza. 

• Deel