Waarom is Costa Rica bezaaid met verlaten gebouwen?

Gebouwen raken om verschillende redenen vervallen, zoals financiële problemen of strenge wetgeving. Wat het ook is, Costa Rica kent opvallend veel leegstaande gebouwen, voornamelijk langs de kust. Hoe dat kan? We stappen binnen bij de drie meest opvallende.

Costa Rica staat bekend als een land dat zich enorm inzet voor natuurbehoud. Het land bedekt slechts 0,03% van het aardoppervlak, maar onderhoudt maar liefst zo’n zes procent van de biodiversiteit van de hele wereld. En hoewel dit gegeven op het eerste gezicht niets met verlaten gebouwen te maken zou moeten hebben, is dat wel een van de meest urgente redenen waarom je ze hier zoveel ziet als je door het landschap rijdt.

Het vervallen Sunset Reef Hotel

Verscholen tussen de schuimende golven en de weelderige bossen van het Nicoya-schiereiland ligt de bekende surfplaats Santa Teresa. Het is hier Pura Vida op z’n best: ‘relaxed’, ‘chill’ en ‘shakabra’ zijn deel geworden van het plaatselijke vocabulaire en iedereen rijdt met quad en een surfboard achterop naar het volgende strand. Wat gelijk opvalt is dat er bijna geen enkel hotel of gebouw aan het strand is gebouwd, iets wat op de meeste surfbestemmingen juist totaal ondenkbaar is. Het dorp is eigenlijk een lange weg, parallel aan het strand dat honderd á tweehonderd meter verderop ligt. Voor surfers soms onpraktisch, maar daardoor zijn de natuurstranden hier wel goed behouden. En hoewel het stadje uit zijn voegen begint te groeien, wordt er zelden iets richting het strand gebouwd.

Op één enkele keer na, bij het afgelegen Playa Malpaís, net ten zuiden van Santa Teresa. Hier staat een hotel tussen de palmbomen pal aan het strand. Het heette vroeger het Sunset Reef Hotel. Maar helemaal fier overeind staat-ie niet meer. Hoewel het geraamte van het gebouw nog redelijk intact is, is de rest overgeleverd aan graffiti-artiesten en de woeste oceaanstormen die hier bij tijd en wijle overheen razen. Het is een gebouw dat illegaal werd neergezet, waardoor de eigenaars het uiteindelijk niet meer mochten exploiteren als hotel. Het verhaal van het Sunset Reef Hotel is kenmerkend voor het beleid van Costa Rica en heeft alles te maken met een wet uit 1977 die de unieke kustcharme van de stad heeft gevormd, de natuur heeft behouden en nog altijd het hele land beschermt tegen privatisering.

Het Sunset Reef Hotel zou jarenlang hotelgasten hebben ontvangen en zou een populair oord zijn geweest. En ja, het was paradijselijk. Maar het was ook volledig illegaal. Costa Rica nam namelijk al in 1977 de wet la Zona Marítima Terrestre aan, oftewel: De Wet Maritieme Zone. Dit houdt in dat er hele strenge regels gelden om te bouwen binnen de eerste tweehonderd meter vanaf de kust.

Wat dat betekent dit precies? Vanaf de zeelijn zijn de eerste vijftig meters landinwaarts volledig illegaal om te bouwen; dit moet voor altijd publiek domein blijven. Op de honderdvijftig meter daarna mag alleen gebouwd worden met de juist vergunningen. Als meting wordt uitgegaan van het getij bij vloed, een ‘vloedlijn’. Zo konden private bedrijven geen bedreiging meer vormen voor de natuur en de stranden, bedacht de regering. En hoewel het heeft gewerkt, is er vaak geen geld om de verlaten gebouwen te ruimen. Dat verklaart waarom er aan de kust vaak nog ergens wel een ruïne te vinden is.

Een catastrofe van formaat

Toch zijn er ook gebouwen die vervallen raakten door een heel andere reden. Op een uur rijden vanaf Santa Teresa ligt het grootste verlaten gebouw van het land, Sonesta One in de kustplaats Jacó. Dit verhaal is een voorbeeld van hoe het op een andere manier compleet misging. Hier zou met meerdere investeerders gewerkt worden aan een gigantisch complex dat een enorme duw in de rug moest geven aan de lokale economie. Na een jaar bouwen was het pand in 2008 al “voor vierentachtig procent klaar”, volgens een van de investeerders. De meer dan tweehonderd appartementen waren al voor vijfenzeventig procent verkocht en trokken met name veel buitenlandse geïnteresseerden aan.

Oplevering zou in januari 2009 van start gaan, maar plots trekt een van de hoofdinvesteerders de stekker eruit. Het resultaat? Een megalomaan gebouw, in sommige appartementen al voorzien van meubilair, komt leeg te staan. Er heeft nooit iemand in gewoond en het gebouw raakt na jaren van verval volledig onbewoonbaar. De reden waarom de hoofdinvesteerder zich terugtrok blijft tot vandaag de dag een groot raadsel. Wat wel duidelijk is, is dat het een domper is voor de inwoners van Jacó, aangezien zij hoopten op een betere economie door de toestroom van toeristen en rijke, buitenlandse investeerders.

Het staat inmiddels al meer dan vijftien jaar leeg en er zijn stemmen opgegaan om het om te bouwen tot iets anders, zoals een ziekenhuis voor de hele regio Puntarenas, de deelstaat waar het in ligt. Daar lijken echter nog geen concrete plannen voor te zijn, dus tot die tijd is het slechts een walhalla voor Urbexers (Urban Explorers).

Verlaten villa vol kunst

En dan voor de meer kunstzinnige reizigers, een verlaten villa die is omgetoverd tot een waar streetart museum. We blijven daarvoor in Jacó, waar verscholen op de top van een beboste heuvel de ruïnes liggen van El-Miro.

Het gebouw, uitkijkend over de oceaan en de stad, is gehuld in mysterie. Het is niet duidelijk waarom dit ooit verlaten is. Volgens de inwoners van Jacó en omgeving zou het verhaal gaan dat een rijke man hier een villa – en mogelijk zelfs een hotel en restaurant – wilde bouwen vanwege het adembenemende uitzicht op zee. De eigenaar zou echter zijn overleden voordat het luxueuze complex voltooid was, waardoor het gebouw werd verlaten en in verval raakte.

Na decennia van verwaarlozing, besloten kunstenaars de ruïne op te fleuren. Het is daarmee een groot, kleurrijk canvas geworden voor creatievelingen uit de buurt. Dieren, planten, aliens: alles is welkom. Er zijn zelfs een paar vleugels die als achtergrond kunnen dienen voor je nieuwste profielfoto op Instagram. Ondanks dat het relatief afgelegen ligt, trekt El-Miro veel bezoekers die het de uitdagende wandeling van zeker twintig minuten door de blubber omhoog wel waard vinden.

Die wandeling kaart wel meteen de derde reden aan waarom hier veel vervallen gebouwen niet geruimd kunnen worden: de infrastructuur. Door slechte wegen, maar ook geregelde stroomuitval en traag internet, liggen gebouwen vaak te ver weg voor grote machines om gebouwen te verwijderen of - in dit geval - juist af te maken.

Het ondergrondse labyrint van El-Miro wordt vaak overgeslagen. Niet doen! Dit stuk van het gebouw biedt juist een unieke en griezelige ervaring voor bezoekers. Dit deel is toegankelijk via een verborgen trap en leidt naar een lagere verdieping. Wees wel voorzichtig, want hier zijn geen leuningen of hekken. Met een sfeer die doet denken aan een horrorfilm, draagt dit gedeelte bij aan de algehele ervaring van een bezoek aan El-Miro.

De redenen waarom er zoveel verlaten gebouwen in Costa Rica zijn, variëren dus flink. Goed bedoelde wetgeving voor natuurbehoud, financiële problemen en wantrouwen binnen de vastgoedmarkt en een povere infrastructuur zijn wel een lastige combinatie voor het land en versterken elkaar. Daarmee blijft het wel een land met het hart op de goede plek, maar gaat dat niet gepaard zonder uitdagingen.

Meer verlaten bestemmingen? Bekijk hier alle artikelen die we hebben geschreven over dit onderwerp.

• Deel