Het leven in Noord-Korea: “De meest fascinerende plek ter wereld”

Noord-Korea is een van de meest geïsoleerde landen ter wereld. Hierdoor weten weinigen hoe het is om te leven in deze totalitaire staat. Er zijn een paar waaghalzen die dit weten. Een van hen? Simon Cockerell. Maar liefst 182 keer bezocht de reisgids het land van Kim Jung-Un.

Met een grote brace om zijn middel zit Simon aan zijn keukentafel. Hij is herstellende van een heftig auto-ongeluk in Turkmenistan, een bijna net zo geïsoleerde staat als Noord-Korea. Zijn auto vloog daar een paar keer over de kop na een klapband. Het resultaat? Een gebroken rug, een gebroken borstbeen en een paar gebroken ribben. Na een spoedopname in een Turkmeens ziekenhuis – waar hij medicijnen kreeg waarvan hij tot op de dag van vandaag niet weet wat het was – kon hij na veel moeite terugkeren naar het Verenigd Koninkrijk. “Het had veel erger af kunnen lopen. Het gaat nu steeds beter met me,” klinkt het.

Het moge duidelijk zijn dat Simon niet kiest voor de meest voor de hand liggende reisbestemmingen. Zijn reisbureau kiest er speciaal voor om reizen te organiseren naar geïsoleerde landen. “We willen geïsoleerde, totalitaire regimes niet ophemelen, maar we willen isolationisme niet met nog meer isolationisme bestrijden. We vinden het belangrijk dat reizigers zelf zien hoe het eruitziet, in plaats van dat ze wegblijven en uit angst het land vermijden.” 

Zijn fascinatie voor Noord-Korea begint vroeg in zijn carrière. “Het is een duister, gecompliceerd land. Telkens als je het land denkt te begrijpen, gebeurt er weer iets wat je volledig van je à propos brengt. Niet gek, want deze hele staat is ingericht om je te verwarren, om je iedere keer weer op het verkeerde been te zetten.” Toch vertelt hij dat hij nooit in direct levensgevaar is geweest. “Het gevaarlijkste hier zijn voor mij altijd de slechte wegen geweest. Ik ben dan ook goed voorbereid en hou me aan de regels. Dit geven we ook mee aan onze reizigers, waardoor we bijna nooit problemen hebben gehad met de autoriteiten." 

Bijna, zegt hij, omdat één keer een reiziger die via zijn reisorganisatie naar Noord-Korea ging is vastgehouden door de autoriteiten. Hij probeerde een bijbel het land uit te smokkelen, iets wat niet mag in Noord-Korea. "Het zou niet strafbaar moeten zijn, maar hij wist dat het niet mocht; dit was hem van tevoren verteld. Hij is opgepakt en ervoor veroordeeld in Noord-Korea. Jaren zou hij in de gevangenis moeten zitten en toch werd hij een paar maanden later vrijgelaten en uitgeleverd aan zijn thuisland. Hoewel het in dit geval goed afliep, is het alsnog een traumatische ervaring geweest voor deze persoon. Hou je je aan alle regels die we als reisorganisatie vertellen, ben je relatief veilig als reiziger,” vertelt hij.

Eén groot complot

Om je telkens op het verkeerde been te zetten, gaat het leven in het regime van Noord-Korea gepaard met een flinke dosis propaganda. Simon weet maar al te goed hoe dat gaat. “De manier waarop wij Noord-Korea zien is enorm negatief. En terecht. Maar de manier waarop Noord-Korea naar de wereld kijkt, is nog veel negatiever. Iedere dag wordt de bevolking verteld dat alle landen in de wereld in één grote samenzwering zitten om Noord-Korea kapot te maken. Met name ‘Het Westen’ zou jaloers zijn, want tijdens de Korea-oorlog in de jaren vijftig wisten de Noord-Koreanen het ‘Amerikaans imperialisme’ af te weren. Sindsdien zouden de Amerikanen er alles aan doen om de Noord-Koreanen het leven zuur te maken. Niets daarvan is waar, natuurlijk.”

“Het beste wat je kan doen om te bewijzen dat dit verhaal onzin is, is door niet iedereen die je ziet gelijk te vermoorden,” zegt Simon. “Ga voetballen met wat kinderen, koop iets op de markt. Dat alleen al ondermijnt het hele complotverhaal.”

Hoe is het om in Noord-Korea te leven?

Wie in Noord-Korea de sociale ladder wil beklimmen, is bij dit land aan het verkeerde adres. “Als je wieg bij een arme, boerenfamilie op het platteland staat of bij een familie die afhankelijk is van de mijnbouw, dan blijft dat voor altijd je beroep. Met uitzondering van je militaire diensttijd die je tussendoor moet doen, natuurlijk. In Pyongyang wonen hier en daar nog wel mensen die het redelijk goed voor elkaar hebben, maar het leven buiten Pyongyang is buitengewoon zwaar. Er is hier te weinig van alles: tijd, eten, kansen, geld. En het overgrote deel van de bevolking woont nog altijd op het platteland.”

Voor zijn werk praat Simon geregeld met mensen uit Noord-Korea. Op deze manier krijgt hij een unieke inkijk over hoe het moet zijn om te leven in Noord-Korea. Hoe die gesprekken vaak gaan? “Het zijn bijzonder normale gesprekken. Ze gaan over het nieuws, over roddels. De informatievoorziening is alleen wat beperkter voor Noord-Koreanen, dus veel films, sportresultaten, muziek en series die wereldwijd bekend zijn komen het land niet binnen. Niemand heeft bijvoorbeeld een uitgesproken mening over de rap beef tussen Kendrick Lamar en Drake, maar het zijn wel gewoon mensen zoals iedereen. Je kan dus prima met ze praten.”

Maar dat je prima met iemand uit Noord-Korea in gesprek kan, betekent niet dat je iemand zomaar op straat kan benaderen voor een gesprek. “Ze zien het gelijk als je niet uit Noord-Korea komt. De meeste Noord-Koreanen zitten niet te wachten op een gesprek met een buitenstaander. Er zijn wel uitzonderingen, tijdens feestdagen bijvoorbeeld. Veel mensen in Pyongyang verzamelen zich dan in de parken om te picknicken. Zeker na een paar drankjes worden ze wat losser en zijn ze meer bereid om te praten. Met name oudere mensen houden wel van een babbeltje. De gesprekken zullen wel erg basic zijn en misschien wat stroef blijven. Ze gaan bijvoorbeeld over het eten en drinken dat je op dat moment aan het verorberen bent. Diepe, filosofische gesprekken over gevoelens of persoonlijke kwesties zitten er niet bij. Het blijft bij ‘Waar kom je vandaan?’ of ‘Ben je getrouwd?’, vaak dat soort vragen.”

Niet helemaal geïsoleerd

Hoewel het land erg gesloten is, is er wel één manier voor de inwoners van Pyongyang om een blik op het buitenland te kunnen werpen: de bioscoop. “Het jaarlijkse International Pyongyang Film Festival verkoopt strak uit,” zegt Simon. Ze krijgen dan buitenlandse films te zien, ook veel Europese en Amerikaanse films. Simon heeft met zijn reisorganisatie al vaker films ingediend en die zijn ook vertoond: Mr. Bean en Bend it like Beckham. “Het was voorheen wel moeilijk kijken, omdat ze niet aan ondertiteling deden, maar ook niet aan voice-overs in het Koreaans. Er stond dan een man met het script vooraan de zaal naast het scherm met een microfoon die heel monotoon alle zinnen voorlas. Niet te kijken dus! Inmiddels zijn ze gelukkig overgestapt op ondertitels.”

Bizarre wetten en regels

Noord-Koreanen worden desondanks veel in de gaten gehouden. Zo vertelt Simon over de mensen in uniform die door de straten van Pyongyang lopen en je aanspreken als je er onverzorgd uitziet. “Ik noem ze vaak ‘de modepolitie’, maar dat is eigenlijk het verkeerde woord. Het zijn vrijwilligers, vaak studenten, en hebben in principe geen bevoegdheden. Maar goed, een man met lang haar die in z’n kloffie de straat op gaat, wordt verteld dat-ie beter terug naar huis kan gaan om zich te fatsoeneren. Dit doen ze ook als je je badge van de grote leider bent vergeten. Want ja, die is verplicht voor iedereen om op te hebben. De autoriteiten willen namelijk dat iedereen in het openbaar er goed en netjes uitziet.” Hij voegt eraan toe dat dit alleen gebeurt op de grote hoofdwegen van Pyongyang. “In de achterbuurten lopen mensen gewoon in hun pyjama’s over straat, verbranden ze hun afval of komen buurtbewoners samen voor een babbeltje.”

Haardracht is ook iets wat nauwlettend in de gaten gehouden wordt, al kloppen niet alle aannames hierover. “Er gaat een gerucht rond dat je in Noord-Korea slechts een keuze hebt uit tien verschillende kapsels die door de overheid op een propagandaposter zijn gezet. Dat is niet waar. Wat wel waar is, is dat mannen hun haar niet langer dan vijf centimeter mogen groeien. En nee, een hanenkam van vijf centimeter mag ook niet. De enige reden waarom je haar langer mag zijn dan vijf centimeter als je man bent, is als je kalend bent en dit wil bedekken.”

Een redelijk recente ontwikkeling is dat men op straat niet meer wordt aangesproken op het laten zien van hun rijkdom. “Vroeger werd je vreemd aangekeken als je je probeerde te onderscheiden met een dure handtas of sportwagen. Dat had te maken met het communisme. Inmiddels is dit aan het veranderen en dragen mensen hun welvaart steeds vaker in het openbaar. Noord-Koreanen blijven nog wel erg gereserveerd hierin; het is niet zo dat iedereen met geld nu in een dikke Ferrari rijdt, maar je kan in het straatbeeld inmiddels goed zien wie het beter voor elkaar heeft. Ook de nieuwste, mobiele telefoons worden steeds meer een statussymbool.”

Geen toegang sinds corona

Het is inmiddels wel al vijf jaar geleden dat Simon in Noord-Korea is geweest. “Al het toerisme gaat via China. Maar voor Chinezen zit de deur al vijf jaar op slot. Dat heeft alles te maken met de coronacrisis. Omdat China niet altijd eerlijk was over besmettingscijfers, groeide het wantrouwen en is de poort niet meer van het slot gegaan. Voor Rusland is dat niet meer zo, zij het alleen voor Russische staatsburgers. Wil je dus Noord-Korea bezoeken, kan je overwegen Russisch staatsburger te worden,” grapt Simon. Die toezegging aan Rusland zou te maken hebben met de invasie van Oekraïne en is dus vooral politiek symbolisch. De tours zijn daarnaast sterk gereguleerd en er zijn minder plekken waar de reizigers toe worden gelaten dan vroeger het geval was.

Volgens Simon zou de deur voor Chinese reizigers echter morgen nog open kunnen gaan. “Het is economisch gezien onzin dat ze zich zo afsluiten. Aan Russen verdienen ze niks, die kopen hoogstens een koelkastmagneet van Pyongyang. De toeristen uit China is waar het echte geld zit, die geven veel meer uit, meer ook dan Europese en Amerikaanse toeristen dat vroeger deden. Je ziet zelfs dat het gebied bij de Chinese grens daarom veel welvarender is dan de rest van het land, puur en alleen door een bloeiende, zwarte handel die de grens overgaat. Bovendien kwamen Chinezen met duizenden per dag, terwijl er misschien net iets meer dan honderd Russen per jaar worden binnengelaten.”

Het is voor Simon van belang dat de grens weer opengaat. Als Chinese reizigers het land weer binnen mogen, zou er namelijk ook een grotere kans liggen om Europese en Amerikaanse reizigers het land te laten zien. En dat is gunstig, want zijn reisbureau heeft het zwaar te verduren gehad. Het grootste aantal klanten kwam om Noord-Korea te bezoeken. Simon blijft in dat opzicht positief: “Ik verwacht dat het land binnenkort opengaat. Ja, er zijn geopolitieke spanningen. Maar die spanningen hebben niets te maken met de reden waarom het land dichtging.” Het blijft dus nog even afwachten voor reizigers die Noord-Korea willen bezoeken, maar geheel uitzichtloos is de situatie niet.

3 op Reis was in 2012 de tweede televisieploeg ter wereld die in Noord-Korea mocht filmen. Kijk hier de unieke beelden terug.

• Deel