Van Oost-Europa tot Amerika: hoe ontstond de kerstboom?
- Artikel
- 07 dec 2022
- 4 minuten leestijd
Nu Sinterklaas weer op weg is naar het zonnige Spanje, is het weer tijd om de kerstboom op te zetten! Of had jij ‘m al een maand staan? De versierde dennenboom is in ieder geval niet meer weg te denken uit het traditionele kerstfeest.
Maar hoewel veel mensen denken dat we het – zoveelste – feest van de Amerikanen hebben overgenomen, is de oorsprong van de kerstboom eigenlijk dichterbij huis te vinden. Namelijk: in Europa.
Vruchtbaarheid en goddelijkheid
Voor zover de historici kunnen traceren, lijkt de kerstboom te zijn ontstaan bij de Germaanse bevolkingen. Oftewel, duizenden jaren geleden al. Ze versierden hun woonplek met groene takken en verlichting. De reden? Dit stond symbool voor vruchtbaarheid en goddelijkheid. De takken werden gebruikt van de dennenboom. Waarom? Deze bleef het hele jaar, in tegenstelling tot andere bomen, mooi groen.
Niet gek dus dat deze boom de uitverkorene werd bij de Germanen om tijdens de ‘midwinternacht’ – de kortste dag van het jaar – opgezet te worden. Op die manier werd duidelijk gemaakt dat er weer een nieuwe lente aankwam: een tijd van bloei. Deze werd dan niet in huis geplaatst, maar vaak midden in het dorp. De versieringen? Nog niet met glazen of kunststoffen kerstballen zoals wij ze kennen, maar met spullen die het nieuwe seizoen aanduiden. Zoals bijvoorbeeld met appels. Redelijk dezelfde vorm, maar veel smakelijker natuurlijk.
Religieuze invloeden
Fast forward naar de Late Middeleeuwen. Daar blijkt uit bronnen dat kerstbomen vanaf de vijftiende eeuw onderdeel uitmaakten tijdens christelijke winterfeesten in onder andere Duitsland, Scandinavië en Oost-Europa. De kerstbomen waren tegen deze tijd ook al behoorlijk versierd. Zo stond er al in 1539 een grote kerstboom te pronken in het Franse Staatsburg. En ook in Riga fleurde een grote dennenboom vol rozen het straatbeeld op.
Wanneer kerstbomen hun entree binnen maakte? Dat was één of twee eeuwen later in Duitse huishoudens. Ook hier werden de bomen weer versierd met appels. Historici denken dat de bevolking dit deed om te verwijzen naar ‘Adam en Eva’s dag’ op 24 december.
Naar het andere continent
Door middel van migraties naar de Verenigde Staten, kwam ook de bomentraditie rond 1800 tot stand aan de andere kant van de oceaan. En zo’n vijftig jaar later werden kerstbomen hier al een officiële traditie. Al in 1853 verscheen er namelijk een kerstboom in het Witte Huis in Washington. En de plastic nepkerstboom? Die werd waarschijnlijk in het leven geroepen rond de crisis van 1920 in de Verenigde Staten. Een kunstboom hergebruiken was natuurlijk goedkoper dan om elk jaar opnieuw een echte dennenboom te kopen.
En natuurlijk, het zou de Verenigde Staten niet zijn als de kleine kerstbomen niet al snel groter en groter zouden worden. Denk bijvoorbeeld aan de gigantische en rijkelijk versierde kerstboom bij het Rockefeller Centre in New York.
Oostwest thuis best
Hoe de groene boom dan in onze huishoudens terechtkwam? Vanwege zondagsscholen bekeerde veel mensen zich rond de negentiende eeuw tot het christendom. Daarbinnen werd het een gewoonte om rond kerst een boom neer te zetten.
Maar niet iedereen vond dat zo’n goed idee. De bomen werden namelijk geassocieerd met mensen zonder geloof of een ander geloof dan de Rooms-Katholieke Kerk. Het duurde niet voor niets tot 1982 voordat er pas kerstbomen in Rome en het Vaticaan werden gezet.
e groene dennenboom heeft veel moeten doorstaan, maar is nu niet meer weg te denken uit de vrolijke kerstperiode. En dat kunnen we allemaal wel gebruiken in deze koude en donkere dagen.
Kerst en kerstbomen zijn niet de enige traditie die we hebben overgenomen uit andere landen. Zo wordt Halloween ook elk jaar populairder, maar waar komt dat vandaan?