Ksiaz Castle: een mysterieus nazi-kasteel in het Sudetengebergte

Artikel
07 feb 2022
5 minuten leestijd

Hoog boven de prachtige Poolse bossen steekt een snoepkleurig, met klimop begroeid kasteel vol kleine torens uit. De oogappel van Silezië, en met goede reden. Maar toch is het niet de schoonheid die mensen zo aanspreekt: het kasteel heeft namelijk een mysterieus naziverleden.

Een onstuimige geschiedenis

De geschiedenis van dit grijs, roze kasteel gaat terug tot de dertiende eeuw, en werd sindsdien steeds aangepast en aangebouwd, waardoor het een mix van verschillende stijlen is geworden. Door de vele oorlogen in het gebied kent het gekleurde paleis een onstuimige geschiedenis waarin het steeds van eigenaar wisselde. Zo was het in bezit van Slavische heersers, kwam het later in Pruisische handen en werd het vanaf de vroege zestiende eeuw privé-eigendom van de aristocratische familie Hochberg. Dit was een van de rijkste en meeste invloedrijke families van Pruisen.

egotripone / Shutterstock

Een kijkje in het leven van een prins(es)

Het kasteel is een lust voor het oog en de rijkdom van voorgaande eigenaars is daarbij nog goed terug te zien. Als reiziger pluk je daar de vruchten van: veel van de kamers zijn liefdevol gerestaureerd en te bezichtigen. Toch is het hedendaagse interieur maar een fractie van de grootsheid in de hoogtijdagen. Hoe mooi het paleis van binnen ook is, de tuinen van het Ksiaz kasteel zijn minstens net zo prachtig. Zeker voor plantenliefhebbers is een bezichtiging aan de tuinen een must. Een van de prinsen van de Hochberg familie liet zelfs een volledig palmhuis bouwen voor zijn vrouw. Wat je daar vindt? Meer dan tweehonderdvijftig plantensoorten van over de hele wereld. Net als het paleis kan je ook dit palmhuis en de rest van de kleurrijke paleistuinen bezoeken.

In sommige kamers in het kasteel vind je een geschiedenistentoonstelling. Benieuwd hoe het leven van zo’n aristocratische familie eruitzag in die tijd? Hele collecties aan schilderijen, foto’s en gezinsverhalen geven een interessante kijk in het leven van de Hochbergs. Maar het verleden is niet enkel rooskleurig: ook de donkere nazi-geschiedenis komt aan bod in de tentoonstellingen.

Hitler’s nazi-kasteel

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het kasteel afgenomen van de familie Hochberg, die het regime van Hitler niet steunden. Het was het startpunt van een heel scala aan complottheorieën rondom dit mysterieuze paleis midden in het groene heuvellandschap. Door het gebrek aan bewijs en bronnen is het voor historici nog altijd is raadsel wat zich precies afspeelde in het kasteel onder Hitler zijn regime. Sommige deskundigen vermoeden dat de nazi’s hun hoofdkwartier naar het kasteel wilden verplaatsen en dat het de toekomstige woning van Hitler moest worden. In deze periode hebben er namelijk veel renovaties en vernielingen in het paleis plaatsgevonden, die hier wellicht op hinten. Maar niet alleen boven de grond vonden er grote veranderingen plaats.

Mysterieuze tunnels

Nadat de nazi’s beslag hadden gelegd op het kasteel, begon de bouw van een uitgebreid tunnelnetwerk. Dit gebeurde op zo’n vijftig meter onder de gotische en barokke muren van het roze paleis. De naam van dit project? Het ‘Grootse Project’, oftewel: Project Riese. Hoe groots het had moeten worden, zullen we nooit weten. Toen de oorlog stopte was de bouw van het tunnelnetwerk nog niet klaar en werd het stilgelegd.

In totaal is er negen kilometer aan tunnels uitgegraven onder het Sudetengebergte. Hoe en wie dat hebben gedaan? Je kan je misschien wel voorstellen hoeveel tijd en fysiek zware arbeid het heeft gekost om dit hele netwerk uit te graven. Joodse gevangenen uit concentratiekampen, waaronder uit Auschwitz, werden voor deze lijdensweg ingezet. Naar schatting hebben dertienduizend gevangenen meegewerkt aan Project Riese. Veel van hen kwamen te overlijden door ziekte, ondervoeding, executies of het gevaarlijke werk.

Roddels of waarheid

Zelfs meer dan 75 jaar na de oorlog is het doel van de bouw van de kilometerslange tunnel nog altijd onduidelijk. Sommigen houden het bij een nazi-hoofdkwartier, terwijl anderen weer verkondigen dat het een wapenfabriek, laboratorium voor nucleaire wapens of ondergronds spoornetwerk zou worden. Een deel van de tunnels onder het kasteel zijn recentelijk geopend voor bezoekers en zo kan je zelf een voet zetten in dit grote raadsel. Wandel door de lange tunnels en kijk met eigen ogen naar de liftschachten die het kasteel met het ondergrondse netwerk verbinden. Liftschachten die naar alle waarschijnlijkheid gebouwd zijn als vluchtroute voor der Führer.

Het wildste gerucht van allemaal? Dat is waarschijnlijk dat in een van de tunnels een trein vol goud en kunst is verstopt. Kijk dus niet gek op als je hier schattenjagers met metaaldetectoren tegen het lijf loopt die vurig hopen rijk en beroemd te worden. Of het, misschien wel grootste, mysterie van de Tweede Wereldoorlog ooit wordt opgelost is maar de vraag. Een trein vol goud of niet, een ding staat vast: het kasteel zelf is ook al een schat. En het Sudetengebergte dat het kasteel omringt, is een bezoek meer dan waard.