Buigende bomen in Polen: een onopgelost mysterie

In Polen kan je een bijzondere boswandeling maken. Op het eerste gezicht lijkt het bos een dennenwoud zoals je dat uit films en boeken kent. Maar loop wat verder en je komt een groep bomen tegen die stuk voor stuk een vishaak-bocht in noordelijke richting maken. Hoe kan dat?

Wandel een stukje met ons mee

Beeld je in: je loopt ’s ochtends vroeg - zo rond acht uur, wanneer de zon net op is – in het bos. Door het zonlicht dat tussen de boomstammen een weg vindt, lijkt het dennennaalden- en bladerdek net het decor van een sprookjesachtig theaterstuk. Het is muisstil: bij elke stap hoor je niet meer dan het gekraak van een twijgje. Je wandelt verder. En dan, midden in dit grote woud, loop je tegen een groep bomen aan die zó afwijkend gevormd is, dat het alleen maar magie kan zijn. We hebben het hier over ‘The Crooked Forest’, oftewel: ‘Het Kromme Bos’ in Polen.

WOII verzegelde het mysterie

Vlak over de grens van Duitsland, in het noordwesten van Polen, ligt het plaatsje Nowe Czarnowo. Vlak daarboven vind je de stad Gryfino. Rond 1930 was dat nog deel van Duitsland, maar op het strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog veranderde dat en inmiddels is het onderdeel van Polen. En precies daartussen ligt het mysterieuze kronkelbos. Zowel Gryfino als Nowe Czarnowo zijn in de Tweede Wereldoorlog binnengevallen en grotendeels verwoest. De bewoners vonden het noodlot of vluchtten. Momenteel wonen er 660 mensen in Nowe Czarnowo. Zij woonden er echter nog niet toen de mysterieuze bomen rond 1930 zijn geplant. De verklaring voor de gebogen bomen is met de inval tijdens de Tweede Wereldoorlog dus ver te zoeken geraakt.

Buigende boomstammen

De mens zou de mens niet zijn als we dit mysterie zouden laten rusten. Nee, in plaats daarvan vonden er de nodige onderzoeken plaats en werden de rijkste fantasieën op dit stukje bos losgelaten. Voordat we daar verder op in gaan, moeten we eerst eens beter kijken naar de bijzondere vorm van deze ruim vierhonderd boomstammen. Natuurwetenschappers schatten dat de bomen rond 1930 zijn geplant en dat ze zeven tot tien jaar hebben kunnen groeien totdat iets nog onverklaarbaars ervoor zorgde dat de stam in een bocht groeide.

De stammen komen enkele tientallen centimeters verticaal de grond uit, waarna ze als een hoek van negentig graden afbuigen en verder groeien in de vorm van een vishaak. Na die gekke kronkel corrigeert de stam zich en groeit ‘ie weer verder in de richting waarin het begon. En dat is nog niet alles. De vergroeiingen staan allemaal in noordwaartse richting. Bijna alsof ze ergens naar wilden wijzen…

Rupsbanden rampspoed

Dan over naar mogelijke verklaringen. Een eerste verklaring voor de gebogen stammen hangt samen met de Tweede Wereldoorlog. Op hoogte van waar de stammen de scherpe buigingen maken, zouden de bomen overreden kunnen zijn door (Duitse) tanks rond 1940-1945. Daardoor zouden de dan nog jonge boompjes zo’n oplazer hebben gekregen, dat ze in deze opvallende vorm zijn gegroeid. Het probleem van deze theorie? De kans dat de boompjes een aanrijding van een tank zouden overleven, is vrij klein. Bovendien zou het oorlogsgeweld in dat geval op een smal, klein stukje bos hebben plaatsgevonden, wat onwaarschijnlijk is.

Een grapje van Moeder Natuur

Een andere - alhoewel minder breed gedragen - verklaring voor de afwijkende groei van de bomen is de werking van een soort alternatieve zwaartekracht. Een kracht die de stammen naar het Noorden zou hebben getrokken. Maar bewijs? Dat is er niet voor deze theorie. Vooral aangezien zwaartekracht je naar de aardkloot toe trekt en niet zijwaarts. 

Dan is er nog een andere natuurlijke verklaring voor dit fenomeen. Een strenge winter - met als gevolg daarvan een dik pak sneeuw - zou de vorm hebben veroorzaakt. De ijskoude, nauwelijks licht doorlatende, laag sneeuw zou het groeien van de jonge stammen hebben gestokt. Toen de lente eenmaal arriveerde, wilden de bomen doorgroeien, maar waren ze genoodzaakt een weg om de sneeuw heen te kiezen en dus in bochtvorm te groeien. Toch wordt ook deze theorie als onwaarschijnlijk bestempeld, omdat ijzel in de lente normaal gesproken smelt. Bovendien zouden de dennen in de rest van het bos dan ook krom moeten zijn.

Bemoeienis van de mens

Dan de laatste mogelijke verklaring voor dit mysterie. Hierover bestaat de meeste overeenstemming, maar bewijs? Dat is er niet. De mens zou de bomen met opzet op deze manier hebben laten groeien. Boeren uit de omgeving zouden rond 1930 deze vierhonderd dennenbomen hebben geplant om ze daarna te gebruiken bij bijvoorbeeld de scheepsbouw of om er bepaalde meubelstukken van te maken. Toch blijft het gissen, want deze methode om de groeirichting van bomen te bepalen is niet bekend. Doordat Nowe Czarnowo en Gryfino in de Tweede Wereldoorlog zijn binnengevallen, zouden de planters van de bomen hun project niet af hebben kunnen maken en zijn de bomen na de haakvorm op hun ‘normale’ manier verder gegroeid.

Er zit maar één ding op...

Waarom de bomen op deze manier zijn gegroeid is kortom nog steeds niet duidelijk. En dat zal het misschien wel nooit worden. Anders hadden de planters zich al wel gemeld. Zouden zij inmiddels al zijn overleden? Of hielden ze het expres geheim? Of was dit altijd al een mysterie? We weten het niet. Wat we wel weten is dat dit stukje Pools bos heel bijzonder is om doorheen te wandelen. Wij zouden zeggen: stap de auto in, maak een road-trip door Duitsland, arriveer na zeven à acht uur rijden in dit mysterieuze bos en laat je fantasie de vrije loop. En mocht je nog een andere verklaring hebben voor dit onopgeloste mysterie: laat van je horen, want een extra theorie kan er ook nog wel bij…

Er zijn nog veel meer mysterieuze natuurverschijnselen. Lees bijvoorbeeld over deze Mexicaanse Cave of Crystals.

• Deel