Spookdorp zoekt bewoners: wat redt Grottole van de ondergang?
- Artikel
- 29 jul 2022
- 6 minuten leestijd
In deze Zuid-Italiaanse gemeente zijn al eeuwenlang mensen aanwezig. Dit bewijzen ook de prehistorische grotten onder het huidige dorp. Maar langzaam raakt deze eeuwenoude plek zijn inwoners kwijt. Kan deze leegloop nog voorkomen worden?
Je vindt het op slechts dertig kilometer van Matera: een dorp volgeladen met geschiedenis. Deze bijzondere plek is al eeuwen bewoond en doorstond de prehistorische, Romeinse en middeleeuwse tijd. De Latijnse naam ervoor was Cryptulae, wat ‘kleine grotten’ betekent. De grotten in de omgeving werden vroeger gebruikt voor het bewerken van klei. En dankzij deze kunstvorm bleef de 'stad' door de eeuwen heen beroemd.
Moederziel alleen
Tegenwoordig staat de Italiaanse gemeente bekend als Grottole. Stenen huizen, kleine grotten en een kasteel torenen er hoog bovenuit. Maar toch loopt de zo idyllisch ogende plaats langzaam leeg. Zo daalde vanaf 1991 het inwonersaantal in tien jaar tijd al met iets meer dan 13 procent. Waarom? Bijna alle inwoners zochten werk in grotere steden of in het buitenland.
En hoewel de gemeente op papier met een inwonersaantal van net iets meer dan tweeduizend inwoners nog niet verlaten klinkt, is dat wel anders als je het aantal bewoners per vierkante kilometer hoort. Dat zijn er namelijk 23. Klinkt toch wel ietwat dunbevolkt, of niet? Het gezegde 'beter een goede buur dan een verre vriend' gaat dus niet zo snel op, aangezien je buren hier niet snel pal naast je wonen.
In het historische centrum – één van de oudste in de regio zelfs – tref je daarom nog nauwelijks driehonderd inwoners. Meer dan de helft hiervan zal 70-plus zijn. Het zal je dan ook niet verbazen dat inmiddels 629 huizen hier volledig leegstaan. Oftewel: je hebt hier nagenoeg het rijk alleen.
Dat klinkt heerlijk als je op zoek bent naar een rustige bestemming in het zonnige Zuid-Europa, maar voor de bewoners brengt het wel wat gevolgen met zich mee. Doordat deze plaats zoveel oudere inwoners telt, sterven er nu meer bewoners dan dat er nieuwe geboren worden.
Zuid-Italië loopt leeg
Kortom: weer een dorp dat op sterven na dood is. Iets wat zo kenmerkend is, vooral in het zuiden van Italië. Volgens een rapport uit 2016 waren er zo’n 2500 Italiaanse plattelandsdorpen zonder inwoners. Hoe dat kan? De streek werd in het verleden een anatal keer getroffen door aardbevingen. De laatste was in 1980. Toen legde de zestiende-eeuwse kathedraal van Grottole nog het loodje. Alleen de muren van dit belangrijke monument houden zich nu nog staand.
Aan de rand van de afgrond
Door dit alles worden de baankansen steeds minder: slechts 50 project van de beroepsbevolking heeft werk. Niet zo gek dat een kwart van de inwoners in de regio in armoede leeft. Daardoor verdwijnen sociale en culturele instellingen en raken scholen stukje bij beetje leeg. Ook postkantoren en banken sluiten één voor één hun deuren en ziekenhuizen verplaatsen afdelingen naar andere steden.
Inpakken en wegwezen
Sinds de realityserie Het Italiaanse Dorp: Ollolai komt de ene na de andere Italiaanse gemeente met een stunt om dorpen van de ondergang te redden. Zo bood de dunbevolkte regio Moliso nieuwkomers nog zevenhonderd euro per maand aan om er drie jaar intrek te nemen. Tel maar uit je winst. Deze gemeente is zeker niet de enige die geld biedt aan nieuwelingen. Maar trekken de gemeenten daarmee aan een dood paard? Of werpt het juist zijn vruchten af?
Vrijwilligers gezocht
Ook voor Grottole werd iets uit de ideeënhoed getoverd. In 2019 werd namelijk vanuit Airbnb aandacht gevraagd voor het dorp in de regio Basicilicata. Het project ‘Wonder Grottole’ waarmee de deuren van het stadje voor de rest van de wereld werd geopend? Drie zomermaanden lang mochten vijf vrijwilligers er wonen en meehelpen met de renovatie van het historische centrum, het bijhouden van de moestuin en het legen van bijenkorven. Wie wil dat nou niet?
Binnen een maand kwamen er meer dan 280.000 aanmeldingen binnen. Een groot succes dus. Eén van de gelukkigen? Een brandweerman uit New York van wie de voorouders ooit uit Grottole emigreerden. Toeval bestaat niet.
Staande blijven
Door de media-aandacht en doordat het in de buurt ligt van Matera ging het grottenstadje als een lopend vuurtje. Wonder Grottole wordt dan ook nog voortgezet. De families openen hun deuren wederom voor tijdelijke bewoners. Deze zomer kunnen ze onder meer helpen met de oogst en het persen van olijven.
De kans is dus aanwezig dat je op Instagram een aardig plaatje van Grottole ziet opduiken. Deze weergeeft dan waarschijnlijk een castello uit de negentiende eeuw, die ondanks de aardbevingen intact is gebleven. Vanaf de kantelen van dit kasteel geniet je van een waanzinnig uitzicht over de Murgia-vallei en het natuurpark San Giuliano.
Van de ondergang redden
Maar is dat voldoende? Om dit zinkende spookschip weer boven water te krijgen werken de inwoners nog altijd aan initiatieven. De actie uit 2019 was slechts het begin. Zo staat op het programma om emigranten binnen te halen om het dorp van de nodige jeugd te kunnen voorzien. Alleen is het de vraag of dit nog kan na een recent anti-immigratie debacle in de huidige regering.
Verder wordt geprobeerd om ooit weggetrokken inwoners via de industrie weer terug te halen, ook als dat maar voor een deel van het jaar is. Daarnaast moet het toerisme – dat is opgelaaid sinds de actie – de bal verder doen rollen. Je kan er dus op rekenen dat je er nu attracties en accommodaties vindt. Hoe dan ook is wel duidelijk: als de inwoners verdwijnen, gaat ook de geschiedenis van deze eeuwenoude plek geleidelijk verloren. Duimen dus dat dat niet gaat gebeuren.
Een ander dorp dat tegen zijn ondergang vecht is het Zwitserse Corippo.