Totempalen, ceremonies en mythische verhalen: maak kennis met de Haida
- Artikel
- 13 maa 2025
- 4 minuten leestijd
Haida Gwaii: een afgelegen, ‘mysterieuze’ eilandengroep voor de kust van Canada. Het wordt ook wel ‘de eilanden van de mensen’ genoemd, verwijzend naar de Haida, de oorspronkelijke bewoners die hier al sinds de laatste ijstijd wonen. Maar wie zijn dit eigenlijk?
Eerst even wat informatie: De Haida Gwaii eilanden, voorheen bekend als de Queen Charlotte-eilanden, liggen voor de kust van Brits-Columbia. Deze archipel van meer dan tweehonderd eilanden bestaat uit ruige bergtoppen, diepe baaien en regenwouden vol oude Red Cedar-bomen.
Van de vijfduizend eilandbewoners woont het grootste deel op Graham Island, waar veel leden van de Haida zich bevinden. De bekendste Haidadorpen zijn Old Massett in het noorden en Skidegate in het zuiden. Traditionele longhouses, totempalen en ateliers met houtsnijwerk en sieraden maken deel uit van het straatbeeld. De rest van de eilanden is dunbevolkt, met kleine gemeenschappen en uitgestrekte natuurgebieden.
De Raaf en de Adelaar
Het Haidasysteem bestaat uit twee hoofdclans, de Raaf en de Adelaar, ook wel moieties genoemd. Leden van dezelfde moiety mogen niet met elkaar trouwen; een Raaf trouwt met een Adelaar en andersom. Dit versterkt de onderlinge banden en voorkomt inteelt. De gemeenschap is traditioneel georganiseerd in een ‘matrilineair systeem’. Dit wil zeggen dat een dochter of zoon lid wordt van de clan van hun moeder. Dit systeem vormt de basis van de sociale structuur, een structuur die vandaag de dag nog steeds in gebruik is.
De Raaf staat voor creatie en verandering, terwijl de Adelaar (soms ook de Wolf genoemd) symbool staat voor kracht, leiderschap en spiritualiteit. Deze symbolen weerspiegelen hun rol in de gemeenschap. Hoe dit er in de praktijk uitzag? De Raaf was bijvoorbeeld vooral verantwoordelijk voor het doorgeven van kennis en tradities aan de volgende generaties. De Adelaar-clan daarentegen nam de leiding in ceremonies en rituelen.
Subclans
Binnen deze twee hoofdclans zijn er kleinere subclans, die elk hun eigen identiteit, verhalen, symbolen, geschiedenis en rol hebben. De symbolen die aangeven tot welke clan iemand behoort, worden vaak afgebeeld op totempalen, huizen, kano’s en andere (kunst)voorwerpen. Ook de dieren, de Raaf of de Adelaar, zijn zichtbaar op deze totempalen.
Afstammings- of familiegroepen
Binnen een subclan bestaan er nog kleinere afstammings- of familiegroepen, die een directe voorouder delen. Deze groepen dragen vaak de naam van de oorspronkelijke woonplaats van hun voorouders. Eigendommen en rechten behoren tot hen als geheel, niet tot een individu. Natuurlijke hulpbronnen, zoals visplekken of bossen, waren gezamenlijk bezit van een specifieke afstammingsgroep. Het hoofd van de groep beheerde deze bezittingen en zorgde voor een eerlijke verdeling onder de leden.
Potlaches: van traditie naar herstel
De eerder genoemde ceremonies worden potlatches genoemd. Oorspronkelijk draaiden ze om het versterken van de sociale banden binnen de Haida, zoals het markeren van belangrijke gebeurtenissen zoals de benoeming van een leider, huwelijken, geboorten, overlijdens en het overdragen van titels en rechten. Geschenken werden uitgewisseld als teken van status en verbondenheid. Potlatches waren bovendien hét moment om verhalen en tradities door te geven aan toekomstige generaties.
Van 1885 tot 1951 werden potlatches verboden door de Canadese overheid. Inheemse culturen werden onderdrukt en Europese normen en waarden onder dwang opgelegd. Na de opheffing van het verbod zijn potlatches weer in ere hersteld. Ze spelen nu een belangrijke rol in het versterken van de culturele identiteit, het herstellen van verloren tradities en het doorgeven van kennis aan de jongere generaties. De nadruk ligt op het vieren van de Haidagemeenschap als geheel. Moderne potlatches dienen ook als gelegenheid voor het bespreken van politieke en sociale kwesties die de gemeenschap aangaan.
Hoe ziet een potlatch eruit?
Beide moieties, de Raaf en de Adelaar, nemen deel aan de Haida-ceremonies. De gastheer, vaak een clanleider, opent de potlatch met rituelen en gezangen, waarna er optredens volgen met trommels, dans en mythologische verhalen. Dansers dragen maskers van de Raaf of de Adelaar. Vroeger werden geschenken zoals dekens, koperplaten en voedsel uitgedeeld, maar tegenwoordig zijn het vaak huishoudelijke artikelen, geld of geschenken met culturele betekenis, zoals houtsculpturen of kunstwerken. Ondertussen schuiven de gasten aan voor een feestmaal van traditionele gerechten, zoals gerookte zalm, zeevruchten en bessen.
Wist je dat Canada meer dan 630 First Nations telt? Meer weten over hun geschiedenis van onderdrukking en de huidige situatie? Lees dan dit artikel over wie de First Nations zijn.