Wie zijn de First Nations van Canada?
- Artikel
- 20 feb 2025
- 9 minuten leestijd
Canada kennen we als opgepoetst land met aangeharkte steden en ongerepte natuur. Maar onder dat moderne imago schuilt een rijke geschiedenis die weinigen kennen: die van de First Nations, de oorspronkelijke bevolking van Canada. Wie zijn dit?
Eeuwen geleden leefden de First Nations op de uitgestrekte vlaktes en tussen de hoge bergtoppen in wat we nu Canada noemen. Het is op dat moment een lappendeken waar ieder volk hun eigen tradities, waarden, religies en festivals erop nahoudt. Landbezit bestaat nog niet en de meeste volkeren hebben, voor de komst van de Europeanen in de zestiende eeuw, een semi-nomadische levensstijl. Daarmee zijn ze wel gebonden aan bepaalde plekken, maar migreren ze voor bijvoorbeeld de seizoenen, bizonmigraties of zodra de grond niet vruchtbaar meer is. De rivieren en kusten in het oosten, het westen en het hoge noorden zijn dan rijk aan dorpen van visserijgemeenschappen.
Een lange strijd
Per windrichting zijn de grootste volkeren de Beothuk, de Iroquois en de Algonquin in het oosten, de Inuit in het noorden, de Siouan, Salishan en Kutenai in het zuiden, de Athapaskan, Wakashan, Tsimishian, Tlingit en de Haida in het westen. Onder vele van hen vind je ook de Métis, alle inwoners die half oorspronkelijke bewoner en half Europees bloed hebben. Zoals je kan zien: een hele waslijst – en dan hebben we nog steeds de helft niet benoemd. Want wist je dat er nog altijd meer dan 630 First Nations bestaan in Canada? Vandaag de dag strijden veel van hen voor landrechten en zijn ze op zoek naar de oorsprong van hun identiteit en talen. Met vreedzame protesten en door het opstellen van verdragen nemen ze een prominentere plek in binnen de Canadese samenleving. Sinds 2019 hebben 43 verschillende First Nations hun eigen territoria waarin hun wetten en regels gelden die losstaan van de Canadese overheid.
Maar het heeft lang geduurd voordat dit mogelijk was. Veel First Nations raken al in de zeventiende en achttiende eeuw verstrikt in oorlogen tussen Europese mogendheden. Vooral de Algonquin en de Iroquois in het oosten worden tegen elkaar uitgespeeld door de Fransen, Engelsen en Nederlanders tijdens de Beveroorlogen. De twee rivaliserende volkeren moorden elkaar uit om een monopolie op beverhuiden te bemachtigen, om aan de hoge eisen van de Europeanen te kunnen voldoen. Dat het verjagen van het dambouwende dier ook enorme ecologische rampen betekende, hadden ze niet voorspeld. In 1756 ontketent de Zevenjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk, een oorlog waarvan nota bene het eerste schot gelost wordt in het woongebied van de oorspronkelijke bewoners.
Om dan nog maar te zwijgen over de ziektes die de Europeanen meebrengen waar duizenden aan overlijden. Het aantal slachtoffers dat sterft aan de mazelen of de pokken wordt veel hoger geschat dan de oorlogen die de Europeanen voeren.
Systematische onderdrukking
De negentiende eeuw is al helemaal een systematische ramp voor de oorspronkelijke bewoners. Zo tekent de overheid tussen 1857 en 1883 een tal van verdragen die helemaal gericht zijn op het verjagen van de oorspronkelijke bewoners. In 1857 wordt de Gradual Civilization Act getekend, een initiatief om de oorspronkelijke bewoners meer te laten meedoen met de Europese samenleving. Klinkt lekker inclusief, maar het betekent in de praktijk dat ze alles aan hun eigen identiteit moeten opgeven als ze willen meedoen in de maatschappij. En meedoen aan de maatschappij wordt steeds noodzakelijker, want de nieuwkomers nemen steeds meer gebied in. We tellen 1876 als de Indian Act wordt ingevoerd, een verdrag dat de duimschroeven op de Gradual Civilization Act aandraait. Het is vanaf dan verboden voor oorspronkelijke bewoners om hun eigen taal te spreken, politiek te voeren en hun eigen culturele gebruiken en tradities uit te oefenen.
Pas in 1951 worden slechts een aantal verboden teruggedraaid. Volledige terugdraaiing van de Indian Act is tot op de dag van vandaag niet gebeurd, al zijn er wel veel versoepelingen doorgevoerd. Maar dat is voor veel volkeren niet genoeg en daarom strijden de oorspronkelijke bewoners nog altijd voor hun vrijheid en plek in de Canadese maatschappij.
Culturele genocide
Toch wel de meest beruchte ingreep die enorme schade heeft berokkend voor de cultuur van de First Nations is het schoolsysteem. Vanaf 1883 worden de Pensionnats pour Autochtones au Canada opgetuigd. Kinderen worden bij hun ouders weggehaald, heropgevoed en bekeerd naar het christendom. Families zijn hierdoor verscheurd en kinderen moeten leven onder erbarmelijke omstandigheden. Zo vindt er veel seksueel geweld plaats in de kostscholen, raken kinderen ondervoed en slaan ziektes om zich heen. Het aantal doden ter gevolg hiervan is onbekend, maar er gaan schattingen van tussen de drieduizend en dertigduizend dodelijke slachtoffers in totaal. De laatste school ging pas in 1997 dicht.
Jaren na de invoering van het scholensysteem, in 2015, wordt een rapport opgesteld door een onafhankelijke commissie over de kostscholen. De Truth and Reconciliation Commission of Canada bestempelt de scholen als onderdeel van een culturele genocide. De Canadese staat wordt beschuldigd van etnische zuivering en mensenrechtenschendingen.
Sterilisatie onder dwang
De eerste helft van de twintigste eeuw is een periode waarin de omgang met de oorspronkelijke bewoners niet verandert. Tussen 1905 en 1911 wordt de helft van het Blackfoot Reserve verkocht aan nieuwkomers vanuit Europa. En als de Kainai in 1917 het bod op hun land weigeren, worden ze op alle mogelijke manieren financieel uitgeknepen totdat ze geen andere keuze meer hebben dan het bod te accepteren.
Een van de meest lugubere mensenrechtenschendingen in de Canadese geschiedenis gebeurt in 1928 in Alberta. Hier wordt dan de Sterilization Act ingevoerd, wat zelfs in deze tijd al met veel controverse ontvangen. Men ging er vanuit dat mensen met een geestelijke beperking hun ‘kwade genen’ konden doorgeven. Daarmee werd het steriliseren van deze mensen zonder hun toestemming gelegitimeerd. In werkelijkheid werd het begrip van ‘geestelijke beperking’ veel breder opgevat. Ook arme mensen die niet voor zichzelf konden zorgen, alcoholisten, prostituees en criminelen werden hieronder geschaard. En: de ingreep werd disproportioneel vaak uitgevoerd onder de oorspronkelijke bewoners. Uiteindelijk zijn bijna vijfduizend mensen gedwongen gesteriliseerd. In 1972 wordt de wet opgeheven.
Vallen en opstaan
Als Canada in 1939 de oorlog verklaart aan Duitsland, bieden buitengewoon veel oorspronkelijke bewoners zich aan om te vechten in Europa. Daardoor verandert de houding van de Europese bewoners richting de oorspronkelijke bewoners. 1969 is een kanteljaar, waarin voor het eerst wordt voorgesteld om de Indian Act in te trekken. Hoewel dit uiteindelijk niet gebeurt, wordt er wel voor het eerst land teruggegeven aan oorspronkelijke bewoners. In 1973 erkent het Hooggerechtshof van Canada tijdens de Calder Case voor het eerst dat het grondgebied voordat de Europeanen kwamen van de oorspronkelijke bewoners was. En in 1982 volgt een grondwetswijziging om de oorspronkelijke bewoners eindelijk volwaardig te erkennen. Dit alles zet, tot op de dag van vandaag, veel zaken voor landteruggave in actie.
Toch blijft het vallen en opstaan. Zo wordt in 1970 een ernstige loodvergiftiging aangetroffen in de woongebieden van oorspronkelijke bewoners in Ontario. De reden? Dryden Chemicals Company dumpte afval in de rivier waar oorspronkelijke bewoners visten. De overheid moet ingrijpen en sluit uit voorzorg alle visserijen langs de rivier. Gevolg hiervan wel is dat de Indian Health Transfer Policy wordt ingevoerd, een soort zorgsysteem dat de gezondheid van oorspronkelijke bewoners moet beschermen. De overheid doneert aan de oorspronkelijke bewoners omgerekend dan zo’n tien miljoen euro. Toch blijft het nodig voor de First Nations om te protesteren. Zo halen plannen voor oliepijpleidingen die dwars door het leefgebied van de oorspronkelijke bewoners gaat nog geregeld het nieuws.
Zelf leren over de First Nations
Nu zijn de oorspronkelijke bewoners niet alleen bezig om hun rechten terug te winnen, maar ook om oude tradities uit te oefenen en nieuw leven in te blazen. Zo worden er weer op grote schaal powwows opgevoerd, traditionele dans- en zangbijeenkomsten die terugvoeren op de voorouders van de oorspronkelijke bewoners. Het Manito Ahbee Festival in Winnipeg of de Kamloopa Pow Wow in British Columbia zijn bekende powwows. Een goede datum om te onthouden is 21 juni, dan is het National Indigenous Day en kan je veel parades en optochten van oorspronkelijke bewoners in grote steden meemaken.
Ook musea werken steeds meer samen met curatoren wiens voorouders oorspronkelijke bewoners waren. Dat zorgt ervoor dat hedendaagse kunst van kunstenaars die tot een van de First Nations behoren, vaker vertoond wordt. Bezoek bijvoorbeeld het Woodland Cultural Centre in Ontario of het Inuit Art Centre (Qaumajuq) in Winnipeg om de impact van kolonisatie en de kracht van kunst te begrijpen.
Als je meer wil weten over de geschiedenis van de oorspronkelijke bewoners, kan je het beste luisteren naar de oorspronkelijke bewoners zelf. Grote kans dat een gesprek met iemand van de First Nations niet alleen je reis verandert, maar ook je kijk op de wereld. Met een steeds grotere focus op herstel, zelfbestuur en een culturele renaissance, staat een nieuwe generatie op voor de toekomst. En hoewel het verleden tragisch is, bezitten de First Nations ook een ongelofelijke veerkracht.
Je kan dit allemaal zelf het beste meemaken door bijvoorbeeld te overnachten bij accommodaties die beheerd worden door mensen van de First Nations. Deze vind je onder andere in Tsawaak, op Manitoulin Island in Ontario, bij de eilandenarchipel Haida Gwaii en in Great Bear Rainforest en Desolation Sound, beide in British Columbia. Bij dit soort overnachtingen weet je dat je de gemeenschap direct steunt en dat je geld dus bij de mensen terechtkomt die het ’t meeste nodig hebben.
Meer lezen over onderdrukking van de First Nations? Lees over femicide en onopgeloste moorden op de “Highway of Tears” .
