Hoe is Toscane zo adembenemend mooi geworden? Een reis door de Toscaanse geschiedenis

Zeg je Toscane, dan zeg je heuvelachtige landschappen, wijngaarden en charmante dorpen. Deze regio is een prachtig plaatje op je filmrol, maar hoe is dat zo gekomen? Het antwoord: duizenden jaren aan verschillende culturen die hun stempel op deze regio hebben gedrukt.

Toscane vind je midden in Italië, aan de westkust langs de Tyrreense Zee. Met bijna vier miljoen inwoners is het een van de grotere regio’s van het land en Renaissancestad Florence is de levendige hoofdstad. We nemen je mee in een reis door de Toscaanse geschiedenis.

De Etrusken, stichters van Toscane

De meeste mensen kennen Toscane als waar de Renaissance tot bloei kwam of waar de Romeinen nederzettingen stichtten. Maar is alle pracht en praal van Florence daar dan aan te danken? Zeker niet! Toscane was ooit het thuis van de Etrusken, een vooruitstrevend volk waar man en vrouw volledig gelijk waren, dat als eerste een poging deden Italië te verenigen en een eigen unieke taal ontwikkelde. In Volterra, een stad hoog op een heuvel, zie je nog stadsmuren, poorten en resten van een Etruskische akropolis die hun rijke geschiedenis laten zien.

Rond 300 v.Chr. namen de Romeinen Toscane over, al werd gelukkig veel van de Etruskische cultuur in standgehouden. Zij legden wegen aan en bouwden steden en amfitheaters. In de plaats Fiesole vind je nog veel overblijfselen van die tijd, zoals een amfitheater en ruïnes van monumentale begraafplaatsen. Niet ver daarvandaan ligt Pistoia. Deze plaats speelde door de strategische ligging een belangrijke rol voor de handel en militaire doelen. Hier vind je stukken stadsmuur, handelsposten en funderingen van soldatenkampen.

Middeleeuwse macht en stadsstatus

Na de val van het Romeinse Rijk viel Toscane uiteen in kleinere machtsgebieden. Steden groeiden uit tot bolwerken vol invloed en rivaliteit tussen rijke families. Hoe lieten zij zien wie de baas was? In San Gimignano bouwden ze hun eigen torens om mee te pronken. Op het hoogtepunt had de stad er 72. Nu staan er nog veertien, maar de smalle straten en stadsmuren ademen nog steeds de sfeer van de middeleeuwen.

Meer over het ‘Manhattan van de middeleeuwen’ weten? Lees hier over de maar liefst 100 torens van Bologna.

Ook in Arezzo zie je sporen uit die tijd. De stad bloeide als centrum van handel en ambachten, zoals metaalbewerking, pottenbakken en sieraden maken. Tegenwoordig is het middeleeuwse Piazza Grande maandelijks de plek voor een grote antiekbeurs.

Florence in volle bloei

Tegen het einde van de middeleeuwen groeide in Florence de macht van invloedrijke families zoals de Medici. Deze families speelden een grote rol in de overgang naar de Renaissance en maakten van de stad het culturele hart van Europa. Kunstenaars als Michelangelo, Botticelli en Leonardo da Vinci werkten hier aan hun bekendste werken. Hun sporen zie je nog overal terug, van de Duomo en het Palazzo Vecchio tot de Uffizi en de Galleria dell’Accademia.  

Na de Renaissance brak een nieuwe periode aan. Waar voorheen vooral de focus lag op kunst en vernieuwende ideeën, verschoof die nu naar macht, bestuur en stadsontwikkeling. De Medici bleven aan de macht, maar werden door de Habsburgers in de achttiende eeuw omdat er geen opvolging voor de troon was. Tussen de vijftiende eeuw en 1799 vormden deze twee dynastieën samen het Groothertogdom Toscane, totdat Napoleon kwam aankloppen. Napoleon die overigens, na zijn verlies in Rusland, werd verbannen naar het Toscaanse eiland Elba.

Onder het bewind van de Medici en de Habsburgers werden steden versterkt en opnieuw ingericht. In Pisa verrezen gebouwen als het Palazzo della Carovana en werden de stadsmuren uitgebreid. Siena behield haar middeleeuwse sfeer, maar kreeg nieuwe paleizen zoals het Palazzo Chigi-Saracini en stevige verdedigingsweren. Deze periode liet een mix van renaissance- en barokelementen achter die het stadsbeeld nog altijd bepaalt.

Het aandeel van Toscane in de eenwording van Italië

Ook wel de Risorgimento genoemd. Na eeuwen van groothertogelijk bestuur en de opschudding die Napoleon teweegbracht, begon in de negentiende eeuw een periode van grote verandering. Italiaanse staten werden in 1814 toebedeeld aan andere landen of aan elkaar. Zo mocht het koninkrijk Piëmont-Sardinië Genua annexeren en moest Oostenrijk de vrede bewaren in Lombardije-Venetië, Toscane, het Hertogdom Parma en Piacenza, de republiek Lucca en het hertogdom Modena en Reggio. Zuid-Italië en Sicilië kwamen onder het bewind van de Spaanse kroon.

Je merkt wel: Italië werd opgedeeld en als speelbal gebruikt door de grotere, Europese mogendheden van de negentiende eeuw. Overal in Italië groeide daarom het verlangen naar één verenigd land. Ook in Toscane; de havenstad Livorno was een bruisend centrum van handel en ideeën en werd een broedplaats voor revolutionaire en nationalistische bewegingen. Nieuwe denkbeelden verspreidden zich hier snel, mede door de internationale contacten van de stad. Helaas voor de Italiaanse droom werden opstanden hard neergeslagen door met name Frankrijk en Oostenrijk. Ze wilden hun eigen belangen en die van de Paus in Rome verzekeren.

Maar de Italianen geven zich niet zomaar gewonnen. Een politieke meesterzet van Graaf Cavour zorgt indirect voor de eenwording van het land. Tijdens de Krimoorlog in 1853-1856 besluit hij de Britten en Fransen te helpen en Italiaanse troepen te sturen. Door die inzet verandert niet alleen de houding van de Fransen ten opzichte van een Italiaanse staat, maar ook de Britten staan hier dan positief tegenover. De Fransen bedenken samen met de Italianen een list om de Oostenrijkers uit te lokken om zo een Noord-Italiaanse staat te stichten – en dat werkt. Samen met de Fransen verslaan de Italianen Oostenrijk en wordt in 1861 het Koninkrijk Italië uitgeroepen.

Venetië ontbreekt dan nog, maar als de Italianen een verbond sluiten met Pruisen, dat in 1866 de oorlog verklaart aan Oostenrijk, wordt ook Venetië ingelijfd na de Pruisisch-Italiaanse overwinning op Oostenrijk. Omdat Rome nog altijd gezien wordt als het centrum van de katholieke macht, wil Frankrijk dat Italië een andere stad als hoofdstad aanmerkt. En zo is de allereerste hoofdstad van het huidige Italië tot en met 1871, jawel, het Toscaanse Florence.

Meer geschiedenis? Lees hier al onze geschiedenisartikelen.

• Deel