Antarctica bloedt: de dieprode waterval van het ijscontinent
- Artikel
- 31 jan 2023
- 4 minuten leestijd
Een mysterieus en vooral griezelig aanzicht midden op de zuidpool, waarbij het lijkt alsof Antarctica letterlijk bloedt. Deze keer niet vanwege smeltende gletjsers, maar door een dieprode waterval. We introduceren: Antarctica’s Blood Falls.
Zouter dan de oceaan
Antarctica’s griezeligste herkenningspunt is minder eng dan het lijkt, want van dode mensen of dieren is gelukkig geen sprake. Maar een waterval met stromend water, is het op de zuidpool niet altijd ontzettend koud? Klopt, het water van de Blood Falls is ongeveer vijf graden onder het vriespunt, maar toch stroomt het. Hoe dat kan? De waterval is meer dan twee keer zo zout als oceaanwater en superzout water bevriest langzamer dan zoet water of regenval. Dit is precies de reden waarom steden ook hun wegen besprenkelen met zout wanneer er veel sneeuw of ijzel wordt verwacht.
En dat hoge zoutgehalte in het water van de Blood Falls vertelt ons iets over waar het vandaan komt. Het kan namelijk geen gletsjer smeltwater zijn, aangezien dat jarenlang opgestapelde sneeuw – en dus zoet water – is. Het water vindt zijn oorsprong diep onder een gletsjer, in een ondergronds meer van zo’n vierhonderd meter diep.
Wat een zout meer op Antarctica doet? Daarvoor moeten we vijf miljoen jaar terug in de tijd. In die periode was Antarctica nog overspoeld met oceaanwater, waardoor er een zout meer ontstond. Zo’n drie miljoen jaar later vormden de eerste gletsjers zich en werd het meer geïsoleerd van de rest van de wereld in een biologische tijdscapsule.
Vastgeroest
Hartstikke bijzonder dus dat het water van de Blood Falls, ondanks de vrieskou van de zuidpool, volop stroomt. Maar dat verklaart nog niet hoe de waterval aan een bloedrode kleur komt. Dit komt doordat het water bomvol ijzer zit, dat door het ijs van een gletsjer uit onderliggend gesteente is geschraapt en in het meer is beland. Omdat er bijna geen zuurstof onder het gletsjerijs is, kan het water in het ondergrondse meer niet oxideren. Pas wanneer het water boven het oppervlak komt, is er genoeg zuurstof en krijgt het water in de waterval dus zijn bloedrode kleur. Het water gaat dus letterlijk roesten wanneer het uit het ondergrondse gletsjermeer sijpelt.
Leven onder barre omstandigheden
Tot nu toe klinkt het alsof leven in het ondergrondse gletsjermeer onmogelijk is. Maar niets is minder waar. Toegegeven: als mens zijn de leefomstandigheden verre van ideaal. Maar sommige organismen denken daar anders over. Toen het meer door gletsjers afgezonderd werd, werden ook alle aanwezige organismen afgesloten. Zij hebben zich echter aangepast aan de bijna onmogelijke leefomstandigheden. Het gevolg? Het ondergrondse gletsjermeer is een ware tijdsmachine.
Want nergens anders op de wereld vonden wetenschappers organismen die twee miljoen jaar konden overleven zonder zonlicht, zuurstof én extreme kou. Maar in de Blood Falls? Daar is het mogelijk.
Is er leven op Pluto?
Door de isolatie van het meer vind je veel minder zuurstof in het water dan normaal. In tegenstelling tot zwavel en koolstofdioxide, die hier in grote mate aanwezig zijn: een dodelijke combinatie voor de meeste planten en dieren, maar een paradijs voor deze microscopisch kleine organismen. Hoe ze dan overleven? Simpel gezegd gebruiken ze kleine beetjes zuurstof in de aanwezige sulfaten om adem te halen. Vervolgens ademen ze bepaalde stoffen uit die een reactie met het ijzer in het water veroorzaken. Het gevolg? De sulfaten worden eindeloos aangevuld en 'gerecylced'. Een slim én duurzaam trucje van deze organismen om staande te blijven dus.
Extreem zout, donker en koud, maar toch een bron van leven. Dat klinkt bijna als sciencefiction, toch? Onderzoekers zijn in ieder geval hartstikke nieuwsgierig naar deze plek, want het leven in extreme condities kan inzichten geven over bijvoorbeeld het leven op andere planeten. Het is namelijk aangetoond dat er zout water onder het poolijs op Mars ligt. Is deze bloedrode waterval dus hét bewijs van leven op een andere planeet?
Meer ontdekken over de mysteries van gletsjers? Check het hier!