Dit Aziatische volk leeft al eeuwenlang op het water

Artikel
14 dec 2022
5 minuten leestijd

Het zijn ‘s werelds beste freedivers: deze bevolking in Zuidoost-Azië drijft letterlijk van de ene naar de andere plaats. En dat doen ze al eeuwenlang. We stellen je voor aan de Bajau Laut, hoogstwaarschijnlijk het laatste zeevolk op aarde.

Je wordt wakker, stapt uit bed, trekt de koelkast open en maakt een broodje voor jezelf. Bijna negen uur? Dan haast je je waarschijnlijk naar buiten en spring je snel op je fiets. Off to work. Waarschijnlijk een bekend scenario, maar niet voor de Bajau Laut. Deze bevolkingsgroep springt niet op de fiets, maar in de zee. Zij worden wakker in een huis op palen en vissen hun ontbijt met speren uit de oceaan. En dat doen ze al meer dan duizend jaar.

Specerijeneilanden

Hoe de Bajau Laut in de zee terechtkwamen? Dat is nog altijd een onbeantwoorde vraag. Wat we wel weten: deze zogeheten Guardians of the Sea wonen al eeuwenlang boven de oceaan. De vroegste vermelding dateert al uit de zestiende eeuw. Zo zouden ze lange tijd gewerkt hebben als duikers voor het Filipijnse koninkrijk. Daarin hadden ze een belangrijke rol in het vervoeren van specerijen van de Molukken naar de Straat van Malakka. Totdat deze specerijeneilanden in de zeventiende eeuw werden ‘ontdekt’ door Europeanen. Koloniale groepen veroverden het gebied en de Bajau Laut verloren hun sleutelpositie in de handel.

Toch bleef het volk bestaan. Weken, jaren, eeuwen gingen voorbij. De bevolkingscijfers zijn vandaag de dag slecht in te schatten: er is niet veel bekend over de bewoners. Zo hebben sommige kenners het over 750 duizend zee-inwoners waar andere praten over cijfers die oplopen tot een miljoen. En alhoewel steeds meer mensen binnen de Bajau Laut het nomadische leven op zee achter zich hebben gelaten, woont de meerderheid nog steeds boven de oceaan. Zij wonen in afgelegen gebieden in de Filipijnen, Indonesië en Maleisië.

Weinig middelen

En stenen huizen? Die heb je niet midden op zee. De Bajau Laut wonen daarom op woonboten en huizen op palen. Van elektriciteit is uiteraard geen sprake. Om nog maar te zwijgen over televisies, mobiele telefoons of klokken: middelen die door velen tegenwoordig als noodzakelijk worden gezien. En waar je in Nederland hoogstwaarschijnlijk een slaapkamer voor jezelf hebt, is dat hier wel even anders. Sommige huizen worden gedeeld met tien man.

Godvergeten

Bajau (door velen ook wel ‘Badjao’ genoemd) betekent letterlijk “man van de zee”. Toch zijn er ook andere benamingen voor het zeevolk. Ze worden door omliggende buren ook wel ‘Palauor Lumaan’ genoemd. Oftewel: ‘Godvergeten’. Waarom? Door het uitzonderlijke zeeleven heeft het volk in Zuidoost-Azië de reputatie ‘dom’ of ‘achterlijk’. Aangezien de Bajau Laut op de wateren van de Suluzee leven, kregen de meesten geen nationaliteit toegekend door Maleisië, de Filippijnen of Indonesië. En geen nationaliteit betekent geen toegang tot onderwijssystemen. Ook studeren is eigenlijk geen optie: studenten moeten een geboorteakte hebben. Daarnaast horen beide ouders te beschikken over een nationale identiteitskaart. Iets dat voor de Bajau Laut dus niet van toepassing is.

Eigenlijk hoort het zeevolk dus nergens bij. Officieel staan ze dan ook los van een van de buurlanden. Maar of dat erg is? Niet per se. De bevolking kan in veel gevallen namelijk totaal zelfvoorzienend leven. Hoe? Een groot deel van hen leeft van de onderwaterjacht. En dat jagen wordt op jonge leeftijd al aangeleerd. Met behulp van zelfgemaakte speren zijn vooral vissen, zeekomkommers en octopussen de pineut. En die worden doorverkocht op lokale markten of gebruikt voor eigen voedsel.

Revolutionaire evolutie

Maar voordat je thuiskomt met vis en schelpdieren, moet je eerst lang je adem in kunnen houden. Iets dat de Bajau-mensen dan ook goed kunnen: door revolutionaire evolutie is de milt zo gevormd dat lang onderwater blijven geen probleem is. Wetenschappers die de biologie van de zeebewoners bestudeerden, ontdekten dat de milt groter was dan die van andere bevolkingsgroepen uit de regio. Hierdoor bereiken duikers dieptes van twintig meter en kunnen ze hun adem meer dan vijf minuten inhouden. Niet gek, gezien de duikers gemiddeld zestig procent van hun tijd onder water doorbrengen. Dat komt neer op ongeveer acht uur per dag.

Landziek

Uit studies is gebleken dat de ‘zee-zigeuners’ bijna nooit voet aan land zetten. Wat er gebeurt wanneer ze dit wel doen? Dan worden ze naar eigen zeggen ‘landziek’. Ja, wat sommigen van ons ervaren tijdens een boottocht, ondervindt het Bajau-volk aan land. Ze gaan daarom ook alleen naar het vasteland voor de voedselverkoop, het verzamelen van vers drinkwater, hout voor boten en huizen en het begraven van de overledenen.

Onzekere toekomst

Alhoewel de Bajau Laut al ruim duizend jaar op deze manier leven, lijkt er toch echt verandering in te komen. En niet op een positieve manier: klimaatverandering zorgt namelijk voor aangetaste koraalriffen. En dat heeft effect op de levenswijze van het zeevolk. Want waar jaren geleden duikers terugkwamen met kilo’s vis, is dat vandaag de dag wel anders. Vissoorten worden steeds schaarser en daardoor lopen de Guardians of the Sea veel inkomen en voedsel mis. Naar eigen zeggen moet de mens daarom ook afblijven van de oceaan en het gewoon overlaten aan het volk van de Bajau Laut.

Vond je deze levenswijze al interessant? Lees dan hier hoe inwoners van het Noord-Sentineleiland leven.