De unieke muziek van de Roma: levendig en privé
- Artikel
- 25 apr 2024
- 4 minuten leestijd
Bijna elk Europees land heeft een Roma gemeenschap, groot of klein. Daarom heeft iedereen wel eens van de cultuur gehoord en misschien ook van hun muziek. De vrolijke gekleurde tonen zijn erg herkenbaar. Maar wat is het precies en wat betekent het voor Roma? Je leest het hier.
© Binkski / Shutterstock.com
De rondtrekkende Roma’s
De Roma waren vroeger een rondtrekkend volk, dat oorspronkelijk uit India kwam. Als een nomadisch volk zonder eigen land, zijn ze door de jaren heen over verschillende Europese landen verspreid. Ze verdienden hun geld met handel, ambachten en vermaak: muziek, dans en waarzeggerij. En hoewel ze ondertussen al eeuwenlang in Europa wonen, worden ze soms nog steeds beschouwd als tweederangsburgers. Hierdoor blijft integratie voor Roma-groepen moeilijk en blijft volksvermaak nog altijd een belangrijke inkomstenbron. Hoe vertoont zich dat? Bevlogen muzikanten met viool of gitaar spelend in Roma-orkesten. Veel Romamuzikanten hebben op deze manier nationale of internationale roem verworven, anderen houden hun muziek liever binnen de gemeenschap.
Invloeden op de volksmuziek
Het nomadisch verleden van het Roma-volk levert een mengelmoes van invloeden in de volksmuziek. Turkse volksmuziek en byzantijnse kerkmuziek zijn enkele voorbeelden van bronnen die Romamuziek heeft gevormd zoals het nu is. Dit is afhankelijk van waar je de muziek luistert: ook dat verschilt per regio. Maar de invloeden stromen twee kanten op: de Roma drukken een stempel in de muziekwereld. Een groot voorbeeld is de populaire flamenco-muziek uit zuid-Spanje. De uitbundige muziekvorm en bijbehorende dans is een belangrijk onderdeel van Spaanse Roma, die met Arabische klanken ook weer zijn externe invloeden verklapt.
Het geluid van de Roma
Er wordt een duidelijk verschil gemaakt in de muziek die de Roma aan anderen laten horen en de muziek die ze binnen hun gemeenschap afspelen: de volksmuziek. Ook daarin zit veel afwisseling: van langzame, emotionele nummers tot snelle knallers. In één onderdeel zit geen afwisseling: het gebrek aan instrument. Voornamelijk vocale klanken en simpele percussie kleuren deze muziek. De beladen emotionele liederen gaan vaak over de vervolgingen die het volk heeft meegemaakt. In 1971 werd Djelem, djelem tijdens het eerste internationale Romani congres uitgeroepen tot volkslied van de Roma. Het lied dat in 1969 door Žarko Jovanović Jagdino was geschreven, beschrijft de Romavervolging door het fascistische Zwarte Ustaša-legioen in Kroatië.
Roma-orkesten
Daarnaast spelen de muzikanten van de Roma-gemeenschappen ook muziek voor publiek. De instrumentelere vorm, die met een klein Romaorkest gespeeld wordt, verschilt sterk per regio. In Roemenië bijvoorbeeld bestaan er Lăutari-ensembles, genaamd taraf. Deze taraf wordt geleid door een primaș: solist, en bestaat vaak alleen uit mannen. De Romani of Roemeense zang wordt begeleid door instrumenten zoals viool, cello, accordeon en tamboerijn. Soms wordt zo'n ensemble aangevuld met een cimbalom en afhankelijk van de regio met blaasinstrumenten.
Het unieke geluid
Er zijn een aantal aspecten die het geluid van de Romamuzikanten uniek maken, zoals de combinatie van cymbaal, viool en bas die vaak wordt gebruikt. De nasale en donkere klanktoon die de muzikanten uit hun violen laten klinken is enorm karakteristiek. Soms wordt gedacht dat zij een speciale viool gebruiken bij het spelen, maar deze klanken weten zij gewoon uit een normale viool te toveren. Dit is een trotste traditionele manier van spelen die vaak, samen met de viool, van vader op zoon wordt doorgegeven. Geen bladmuziek kan het nabootsen, maar daar zijn de Romamuzikanten toch al niet zo van. Het grootste deel van de muziek is namelijk ontstaan uit jarenlang samenspel en ruime improvisatie. Maar misschien wel het belangrijkste? De voordracht. De begeleiding van de melodieën en de wijze van presentatie geven de meeste kleur aan de unieke muziek. Het zit vol met emotie, improvisaties en tempowisselingen, waardoor het vaak vergeleken wordt met jazz.
Bekende namen
De Romagemeenschap heeft op veel plekken grote indruk achtergelaten met hun muziek. In de vorm van Gipsyjazz heeft de Romamuziek een wereldwijd publiek gekregen. Deze Jazzstijl is voornamelijk met behulp van Belgische Django Reinhardt en Franse violist Stéphane Grappelli populair geworden. De groepen Kalyi Jag en Parno Graszt uit Hongarije komen wat meer overeen met de volksmuziek die binnen de gemeenschap blijft en biedt een soort stiekeme blik in de keuken.
Een nieuw jasje
Meer unieke muziek van een bijzonder gemeenschap? Lees hier hoe de Kaapverdische muziek tot stand is gekomen.
