Muzikaal Kaapverdië: Hoe een scheepswrak zorgde voor een muziekexplosie
- Artikel
- 07 feb 2024
- 5 minuten leestijd
De Kaapverdische eilanden voor de kust van West-Afrika zijn klein in omvang, maar hebben een enorme indruk achtergelaten op de muzikale geschiedenis. Hoe kan het dat een land met grote leegloop zoveel muziek wist te maken en nog altijd toonaangevend is voor muzikanten wereldwijd?
Veel daarvan is toe te schrijven aan de rijke cultuur en muzikaliteit van het volk zelf. De morabeza,een Kaapverdische uitdrukking die staat voor gastvrijheid, een open houding en een relaxte manier van naar het leven kijken, is hier dominant. Dat zorgt voor een rijke voedingsbodem voor muzikanten, maar toch is er ook één bijzondere gebeurtenis die de muzikale ontwikkeling in een sneltreinvaart heeft gezet.
Het is maart 1968 als op een rustige ochtend een vrachtschip met een lading van de nieuwste muziekinstrumenten (voornamelijk Korgs, Moogs en Hammond-orgels) vanuit de haven van Baltimore op weg is naar een muziekbeurs in Rio de Janeiro. De zee is kalm, de containers zitten veilig vast. Geen vuiltje aan de lucht. Althans, dat denkt men.
Het schip komt in een storm terecht en raakt zoek in de golven. Pas een paar maanden later verschijnt het spookschip eindelijk weer, maar dit keer wel erg ver uit de richting. Op de een of andere manier strandt het op het eiland São Nicolau van Kaapverdië, wat destijds nog Portugees koloniaal gebied was. De bemanning van het schip is dan nergens te bekennen.
De lading wordt in eerste instantie in beslag genomen door de politie, maar als de anti-koloniale leider Amílcar Cabral ontdekt dat het schip honderden keyboards en synthesizers bevat, vindt hij dat de instrumenten eerlijk verdeeld moeten worden onder de scholen. Van de een op de andere dag krijgt een hele generatie jonge Kaapverdianen gratis toegang tot de meest geavanceerde muziekapparatuur. Volgens een in Frankfurt gevestigd muzieklabel heeft dit bijzondere verhaal dan ook direct geleid tot inspiratie voor de muziekexplosie die, na de onafhankelijkheid in 1975, hier vandaan kwam.
Zo zouden de synthesizers hebben geholpen bij het moderniseren van de Kaapverdische, traditionelere genres coladeiras (volksmuziek), mornas (blues) en funaná – een Afrikaanse stijl die eerder door de Portugezen was verboden. Een voorbeeld? Paulino Vieira, een van de schoolkinderen die profiteerde van de vangst. In zijn muziek hoor je geïmproviseerde percussie-instrumenten, gelaagd met strakke disco gitaren en psychedelische synthesizersolo's. En dat allemaal swingend op de wervelende ritmes van Latijns-Amerikaanse bolero en salsa. Andere grote namen uit deze psychedelische stroming zijn José Casimiro, Bonga en Bana.
De Diva op blote voeten
Maar de allerbekendste artiest die na deze muziekexplosie de wereld verovert, is toch wel de ‘Godmother’ van de Kaapverdische muziek, de ‘Diva op blote voeten’: Cesária Évora. De in 1941 geboren zangeres uit Mindelo vertolkt jarenlang het gevoel van de Kaapverdianen en het harde leven daar in haar coladeiras en mornas. Hoewel ze gedurende haar twintigerjaren al volop optreedt in de straten en barretjes van Mindelo, zal ze uiteindelijk pas haar eerste studioalbum uitbrengen als ze half veertig is. En dan komt haar grote, wereldwijde doorbraak nog veel later, namelijk pas als ze de vijftig is gepasseerd. In 1992 brengt ze namelijk het album Miss Perfumado uit, waar een van haar bekendste nummers op staat: Sodade. De jaren negentig zijn haar piekjaren, waarin ze haar andere, meest bekende albums Cesaria (1995) en Cabo Verde (1997) uitbrengt.
Helaas zijn de succesvolle jaren maar van korte duur. Ze kwakkelt na 2005 met haar gezondheid, wat er uiteindelijk voor zorgt dat ze jaren later in 2011 gedwongen wordt te stoppen met optreden. Een jaar later overlijdt ze. Daarom hebben de beelden van haar laatste, opgenomen concert in Parijs (Live d'Amor, Grand Rex, 2004) een legendarische status gekregen onder de fans van Évora.
Niet de minste dus en daarom ook niet zo gek dat het vliegveld bij Mindelo naar haar is vernoemd en dat je haar terugvindt op biljetten. De stad eert haar ook met de grote muurschildering die je midden in het centrum vindt.
Hedendaagse muziek uit Kaapverdië
En die traditie van muzikale Kaapverdianen is nog steeds zichtbaar in de straten van het eiland. Iedereen danst, zingt hier op de straathoeken van Mindelo. Niet voor niets is Kaapverdië nog altijd een van de hofleveranciers van topartiesten die in de Portugese taal zingen. Wil je je afspeellijst verrijken met Kaapverdische muziek die op dit moment veel geluisterd wordt in de straten van Mindelo en omstreken? Dan mogen Mayra Andrade, Ruben Teixeira, Djodje, Lisandro Cuxi, Jonatthon, David Carreira, Thairo Costa en MC Prego Prego niet ontbreken.
De hele aflevering van Chris op Kaapverdië bekijken? Dat doe je hier.