Waarom zijn eilandburen Haïti en de Dominicaanse Republiek zo verschillend?
- Artikel
- 04 feb 2022
- 9 minuten leestijd
Het is een verbazingwekkend verschijnsel: Haïti en de Dominicaanse Republiek delen een eiland, maar zijn compleet verschillend. Waar de Dominicaanse Republiek een toeristisch paradijs lijkt, is Haïti een land van armoede en corruptie. De oorzaak hiervan? Die gaat eeuwen terug.
Typ je Dominicaanse Republiek (DR) in op een willekeurige zoekmachine, dan kom je foto’s tegen van witte stranden, palmbomen, luxe resorts en verliefde koppels. Doe je hetzelfde bij Haïti? Dan zie je chaos, geweld en natuurrampen. De hoofdsteden liggen slechts driehonderd kilometer van elkaar vandaan, maar vertegenwoordigen landen die in alles anders zijn. Hoe kunnen twee vergelijkbare buurlanden zo van elkaar verschillen?
Koloniale tweedeling
Om die vraag te beantwoorden, moeten we honderden jaren terug in de tijd: helemaal naar de allereerste verkenningstocht van Christoffel Columbus. Tijdens zijn tocht naar wat hij dacht dat India zou zijn, stuitte hij op het eiland Hispaniola, tegenwoordig de thuishaven van Haïti en de DR. Hier stichtte hij een van zijn eerste kolonies. Zowel Spanje als Frankrijk zag het eiland wel zitten en na een oorlog om het Caraïbische land volgde een tweedeling. Het Spaanse gedeelte werd Santo Domingo (Dominicaanse Republiek) genoemd, het Franse gedeelte werd omgedoopt tot Saint-Domingue (Haïti).
Franse onderdrukking
Beide landen gingen mensonterend om met de oorspronkelijke bevolking, die voor een groot deel werd uitgemoord of verjaagd. Toch kon de verdere aanpak tussen de twee overheersers niet verder uit elkaar liggen. Om te beginnen met de Fransen: zij haalden duizenden mensen uit Afrika naar Saint-Domingue om het land te bewerken onder barre omstandigheden. En dat wierp zijn vruchten af: lange tijd was het voormalige Haïti de rijkste kolonie ter wereld. De grond werd agressief geoogst en de Franse staatskas flink gespekt.
Dit veranderde allemaal in 1804. Geïnspireerd door de Franse Revolutie kwamen de tot slaaf gemaakte werkers in opstand en uiteindelijk met succes. Haïti was geboren: het eerste en enige land in de wereldgeschiedenis waarin de onderdrukte gedwongen arbeiders succesvol onafhankelijk werden en een republiek stichtten.
Geen erkenning
Klinkt als een heldhaftig verhaal, maar de werkelijkheid was minder rooskleurig: van een stabiele basis was namelijk geen sprake. De grond was nagenoeg onvruchtbaar gemaakt door de Fransen en alle mensen met bestuurlijke ervaring waren vermoord of vertrokken. Daarbij kwam dat Frankrijk na de onafhankelijkheid dreigde met een flinke schuldeis en dat Haïti door bijna geen enkel land erkend werd. De reden hiervan was simpel: landen zoals de Verenigde Staten waren bang voor wraak of een gelijkwaardige revolutie onder tot slaaf gemaakten in eigen land.
Uiteindelijk betaalde Haïti de Franse overheid, maar dat ging niet zonder slag of stoot. Financieel heeft het land nooit kunnen herstellen van het verleden en ook na de onafhankelijkheid kent het een geschiedenis van corruptie, armoede, machtsmisbruik en staatsgrepen. Vandaag de dag wordt Haïti gezien als het armste land van het Westelijk halfrond.
Van kolonie naar luxe resorts
In het Spaanse gedeelte van het eiland waren de omstandigheden anders. De Spanjaarden hadden meer interesse in landen als Mexico en Peru om naar goud te zoeken. De grond werd hier niet uitvoerig bewerkt en er werden beduidend minder Afrikaanse bewoners naar dit deel van het eiland gehaald.
Uiteindelijk was er zelfs sprake van een soort integratie: Spaanse immigranten trouwden in veel gevallen met wat er nog over was van de oorspronkelijke bewoners van het eiland. Daarbovenop werden oorspronkelijke bewoners in meer of mindere mate geaccepteerd en kregen sommige zelfs belangrijke economische of politieke posities in het land. Het gevolg was een interraciale bevolking met een duurzame economie en een politiek systeem. Een groot contrast met de buren aan de andere kant van Hispaniola.
In 1844 werd de Dominicaanse Republiek, na een lang verleden onder Spaans bewind en nog enkele jaren onder Haïtiaans gezag, onafhankelijk. Omdat er al een stabiele economische en politieke basis was, heeft de Dominicaanse Republiek beter kunnen herstellen van het koloniale verleden. De plek is tegenwoordig erg populair onder toeristen en wordt gezien als een paradijs voor reizigers. Langs de prachtige kustlijn krioelt het van de luxe resorts, restaurants en toeristen.
Toeristen of hulpverleners
Het is een ironische maar wrange vergelijking: waar witte mensen in de DR voornamelijk roodverbrande toeristen zijn, zijn het in Haïti hulpverleners. En dat is niet het enige verschil tussen de twee landen. De ongelijkheid is groter dan je je voor kan stellen. Wie in een helikopter boven het eiland vliegt, ziet precies waar de landen grenzen. De DR kleurt tropisch groen, terwijl Haïti er op veel stukken uitziet als een droge steppe: het resultaat van de jarenlange agressieve oogst van de Franse overheersers. Cijfers maken dit pijnlijk duidelijk: de DR bestaat voor ruim veertig procent uit bossen, Haïti voor nog geen vier procent.
Maar dat zijn niet de enige schrikbarende cijfers: ben je in de DR geboren? Dan verdien je bijna tien keer meer dan een inwoner van Haïti. Het werkloosheidspercentage in Haïti is acht keer zo hoog en slechts de helft van het land kan lezen en schrijven. Daarbovenop worden mensen uit het arme Haïti gemiddeld zeven jaar jonger en heeft minder dan de helft toegang tot elektriciteit. Het laat duidelijk zien hoe de eeuwenoude koloniale driften van Europese grootmachten zelfs vandaag de dag nog invloed hebben op veel landen.
Racisme aan de grens
Door het koloniale verleden van het eiland verschillen de landen niet alleen in sociale- en economische omstandigheden, maar ook qua samenstelling. Zo zijn inwoners van de DR vooral afkomstig van oorspronkelijke bewoners, Afrikanen en Spanjaarden. De inwoners van Haïti zijn daarentegen grotendeels Afrikaans van origine. Hierdoor is het vaak goed te zien van welk deel van het eiland iemand afkomt, met racisme tot gevolg.
Op de grens van de twee landen vind je verschillende, gedeelde markten. De bedoeling hiervan is dat kopers en verkopers onder dezelfde voorwaarden producten kunnen verhandelen. In werkelijkheid gaat dit er echter anders aan toe. Mensen uit de DR worden vaak eerder toegelaten tot de markten, zodat ze de beste verkoopplekken uit kunnen kiezen en de beste producten kunnen inslaan. Haïtianen worden vaak uren bij de poort tegengehouden en kunnen pas toetreden als de beste verkoopplekken en producten al vergeven zijn. Een ander voorbeeld zijn de grenscontroles, waarbij bijna uitsluitend mensen van Afrikaanse komaf worden gecontroleerd.
Het zijn slechts enkele voorbeelden van de ongelijkheid die er heerst. Jarenlang is Haïti door de buitenwereld geïsoleerd en genegeerd uit angst voor het oprukken van meer ‘slavenrepublieken’. Het land heeft daardoor nooit een eerlijke kans gekregen. Anderzijds komen de problemen tussen de DR en Haïti ook vanuit hun onderlinge verleden. Nadat Haïti onafhankelijk werd, heeft het de DR enkele jaren bezet, waardoor er nog altijd sprake wantrouwen is tussen de buren.
Bendes maken de dienst uit
In 2024 raakt het land verzeild in een intern conflict dat zijn weerga niet kent. Een verzameling van wel driehonderd verschillende gewapende, criminele bendes nemen de macht over en teisteren het land. Hele stadswijken komen onder bewind te staan van deze bendes en ze verklaren elkaar de oorlog. Meer dan driehonderdduizend mensen slaan op de vlucht, onder wie ook de premier van het land, Ariel Henry. De chaos is het resultaat van jarenlange uitholling van de staat door corruptie en criminaliteit. Zo vielen er in het jaar ervoor in Haïti al vijfduizend doden door bendegeweld. Basisvoorzieningen, zoals onderwijs en zorg, zijn dan ook onbeschikbaar voor de bevolking.
Niet opgewassen tegen natuurgeweld
Door de jarenlange vernieling van het landschap tijdens de Franse bezetting, is Haïti vele malen kwetsbaarder voor natuurrampen. De hevige aardbeving van 2010 liet enorm veel schade achter en staat bij veel mensen nog altijd op het netvlies gebrand. Ook in augustus 2021, werd het land getroffen door aardbevingen. Opvallend is dat het in dit soort nieuwsberichten vaak over Haïti gaat en in veel mindere mate over de DR, waarmee het land de grond deelt.
Het simpele antwoord hierop is dat de DR veel beter is opgewassen tegen natuurrampen. De brute kracht van de natuur richt vaak veel meer schade aan in Haïti, omdat alle belangrijke steden aan de kustlijn liggen en ook de infrastructuur veel minder sterk is. De schade door een aardbeving of tsunami is vaak dus veel groter in het arme gedeelte van het eiland.
Vicieuze cirkel
Maar dat is niet het enige. Het land verkeert in een vicieuze cirkel. Omdat veel inwoners geen toegang hebben tot basisvoorzieningen, gebruiken ze hout om bijvoorbeeld te koken. Voor hout moeten bomen gekapt worden, met kale dorre bergen als gevolg. Deze kale bergen zorgen vervolgens weer voor modderstromen die nog meer schade aanrichten. Het gevolg daarvan? Huizen moeten weer opgebouwd worden en je raadt het al… daar is hout voor nodig.
Experts zeggen dat het bebossen van grote delen van het land een goed begin zou zijn om het land een economische boost te geven en te beschermen tegen natuurrampen. Toch lijkt Haïti voorlopig nog afhankelijk van de hulp van buitenaf. Hulp die het hard nodig heeft, ruim twee eeuwen nadat het loskwam van de Franse overheersing.
Naar de Caraïben, maar liever op het vaste land? Costa Rica is biologisch gezien de meest intense plek op aarde.
