Edson van Broederliefde over ‘zijn’ Kaapverdië: “Ik voel me dankbaar om Kaapverdiaan te zijn”

De diaspora van Kaapverdianen reikt ver. Via hun werk in de scheepvaart vestigen velen zich in de jaren zestig in grote havensteden zoals Rotterdam en Boston. Rapgroep Broederliefde heeft hun roots in de Kaapverdische eilanden liggen. We spreken Edson over ‘zijn’ Kaapverdië.

Heb je onze afleveringen over Kaapverdië gekeken?

“Jazeker! Wat tof dat jullie daar zijn geweest, ik heb met plezier gekeken. Met name de eerste aflevering over Sao Vicente, waar Jerr (bandlid) en ik vandaan komen.”

Hoe vaak ga je naar Kaapverdië?

“Ik probeer één keer per jaar te gaan, dan zie ik ook meteen mijn oma en opa en andere familie en vrienden daar.”

Kan je me wat vertellen over Sao Vicente en de andere eilanden?

“Ieder eiland heeft een eigen verhaal. Ik ken Santiago en Sao Vicente goed, daar kom ik vaak. Wil je voor het Ibiza-gevoel gaan, dan ga je naar Sao Vicente. Hou je meer van modern, dan ga je naar Santiago. Sao Miguel heeft de beste ‘grogue’, dé sterke drank van de Kaapverdische Eilanden. Ga je voor natuur, dan kan je beter naar Santo Antão gaan of naar Fogo, het bekende vulkaaneiland.”

“Elk eiland draagt dus z’n steentje bij aan het land. Vroeger waren de eilanden verdeeld en werden ze door de Portugezen tegen elkaar opgezet. Dat is veranderd sinds de onafhankelijkheid in de jaren zeventig; nu zien we het als één land dat enorm divers is. Dat maakt Kaapverdië tot wat het is. Er is nu eenheid en iedere keer dat ik er ben, zie ik groei. In de steden, in toerisme, in cultuur; het is overal.”

Hoe is Kaapverdië zo divers geworden, denk je?

“Dat is moeilijk te zeggen, want Kaapverdië is een verzameling, een mengelmoes aan culturen. Vooral veel West-Afrikaanse culturen. Zij zijn hierheen gebracht door de Portugese kolonisten. Maar voor die tijd was Kaapverdië een verzameling van tien onbewoonde eilanden. Er was dus eerst helemaal niets. Uit de grimmen van de slavernij ontstond het land, want het was de doorvoerplaats en een centrum voor Afrikaanse tot slaaf gemaakten. Vanaf hier werd de oversteek gemaakt naar Noord- en Zuid-Amerika. Het ene eiland werd toegewezen aan de ‘zwakkeren’ en het andere aan de ‘sterken’ die ze konden verschepen.”

Hoe zou jij de inwoners van Kaapverdië beschrijven?

“Kaapverdianen zijn heel erg tevreden met het leven. Zelfs als je niets hebt, heb je hier alsnog de zon en de zee. Je gaat gewoon op strand zitten en er is altijd iemand die je te eten komt geven. Ook dat is Kaapverdië. We delen altijd. Want hoewel er van alles weinig is, kan je ervan op aan dat er altijd genoeg te eten is.”

“Waar Kaapverdianen ook om bekendstaan, is dat we harde werkers zijn. We kunnen met weinig heel veel doen. Een paar voorbeelden. We komen ver in de Afrika Cup met goed voetbal en Cesária Évora, de koningin van de Kaapverdiaanse muziek, won een Grammy in 2004 voor haar album Voz D’Amor. Dan laat je je als land met slechts een half miljoen inwoners wel gelden.”

“We zijn daarnaast een dankbaar volk. Iedereen steunt elkaar als het uit Kaapverdië komt. Je kan geen bal geven om basketbal, maar als Kaapverdië speelt, ga je kijken. Zo hoort dat. Daardoor is het dankbaar om Kaapverdiaan te zijn. Kaapverdianen zijn grounded en blijven met beide voeten op de grond staan.”

Wat betekent morabeza voor jou?

“Voor mij is dat woord het synoniem voor Kaapverdië. Het staat voor mooi, het staat voor samenzijn. Er is geen ruzie, er is weinig criminaliteit. We doen alles samen; een Kaapverdiaan zal je zelden in z’n eentje zien. Het is de liefde onder het volk, voor het land. Respect hebben voor elkaar is écht belangrijk. Daar begint en eindigt alles mee bij ons.”

Wat is het eerste eten of drinken dat je koopt als je uit het vliegtuig stapt?

“De oranje sinas. Sommige boys vinden de rode lekkerder, maar ik zweer bij de oranje. Dat is een heel andere smaak dan hier, die is ook iets donkerder dan die hier. Op het strand haal ik graag een noive. Dat is ijskoud bier dat net niet bevroren is.”

“Daarna moeten we natuurlijk cachupa eten. Dat is hét eten van Kaapverdië. Dat bestaat eigenlijk uit twee gerechten. ’s Avonds zeven ze de bonen, daarvan maken ze de eerste avond een bonensoep. De volgende dag gebruiken ze die bonen en bakken ze die samen met ei en chorizo of kip. Die tweede dag is-ie het lekkerst. Dat moet je daar eten om te begrijpen wat ik zeg.”

“Dit komt ook weer van het slavernijverleden, trouwens. Het gerecht komt namelijk gewoon van de restjes eten die overbleven. Alles wat ze konden vinden werd erin gedaan. Inmiddels zijn er allerlei varianten mogelijk. Mijn zusje en Emms zijn bijvoorbeeld bekeerd tot de islam, dus die eten dan zonder varken.”

Wat betekent Rotterdam voor de Kaapverdianen?

“Rotterdam en Kaapverdië is één. We noemen Rotterdam soms weleens één van de eilanden. Samen met Boston heb je hier een van de grootste gemeenschappen uit Kaapverdië wonen. Waarom? Omdat Kaapverdianen vroeger in de jaren zestig en zeventig op zoek gingen naar werk binnen de scheepvaart. Ze reisden op grote schepen de hele wereld over naar de grootste havens. In Europa is de haven van Rotterdam de grootste, vandaar dat veel Kaapverdianen die naar Europa gingen in Rotterdam uitkwamen. Als ze dan aankwamen in Rotterdam of Boston, zagen ze dat daar al veel Kaapverdianen woonden. Dat was natuurlijk interessant. Onder een klein volk zoals wij verspreidde die boodschap zich erg snel van mond-tot-mond en konden die gemeenschappen uitgroeien tot wat ze nu zijn.”

“En ook voor de Kaapverdiaanse muziek is Rotterdam overigens enorm belangrijk. Heel veel bekende artiesten uit Kaapverdië namen hier hun eerste album op. De allerbekendste van hen is Cesária Évora. Omdat de Portugezen het in Kaapverdië lange tijd verboden om muziek op te nemen, deden ze dat via muzieklabels uit andere landen. In Rotterdam had je zo’n label dat maar al te graag haar plaat wilde uitgeven. Daarnaast hadden ze hier apparatuur die ze niet in Kaapverdië hadden en die nodig was om de muziek op te nemen.”

Over muziek gesproken. Wat zijn jullie grootste, muzikale inspiratiebronnen?

“Ik noemde haar al, The Barefoot Queen natuurlijk: Cesária Évora. Zij is zo belangrijk geweest. En nog steeds. Zij is ons muzikaal paspoort en bracht de muziekstijl morna naar een ander niveau. Ze begon op de straten, eigenlijk als junk. Ze zong in bars voor drank en pas toen een Franse producer haar talent hoorde, brak ze door. Toen was ze al over de veertig. Ze heeft tot die tijd haar hele leven in de goot geleefd. Ik had zo graag voor haar gewild dat ze meer van haar carrière had kunnen genieten en eerder was doorgebroken. Maar het zij zo.”

“Toen ze eindelijk geld had, liet ze een huis bouwen. Daar kookte ze elke dag voor iedereen die ook maar wilde aansluiten. Zij deelde met het volk. Op de dag dat ze overleed, stopte iedereen met werken en liepen ze allemaal achter haar kist aan om haar te bedanken voor wat ze heeft gedaan. Dat kunnen we nooit bevatten. Ik krijg gewoon natte ogen als ik hierover praat. We moeten haar allemaal dankbaar zijn. Dat we doen met muziek wat we nu doen, hebben we ook deels aan haar te danken. Dat je als Kaapverdiaan gewoon kan bedenken dat je artiest wil worden, dat heeft zij in gang gezet.”

“De Belgische artiest Stromae is groot fan van haar en heeft zelfs een nummer voor haar geschreven, Avé Cesária. Hij wilde voor dat nummer iemand uit de band van Cesária en kwam uit op Paulinho Vieira. Hij is een muzikaal meesterbrein en wordt ook wel ‘de Beethoven van Cabo’ genoemd. Maar uiteindelijk draaide hij een beetje door, dus adviseerden ze hem om zijn broer Toy te benaderen. Hij zei meteen ja, terwijl hij Stromae niet eens kende. ‘Als er een reden is om Cesária te eren, dan kom ik,’ zei hij. Achteraf bleek dat hij zelf Stromae niet eens kende. Hij deed het voor haar. Zoveel betekent zij voor ons.”

“Tito Paris is ook erg belangrijk voor me, de ‘Prins van Morna’. Hij bracht de coladeira meer swing. De helaas onlangs overleden Sara Tavares was ook erg inspirerend voor me. Zij heeft een heel unieke stem en was vaak in Rotterdam te vinden.”

Hoe ziet het komende jaar voor jullie eruit?

“Er staat veel te gebeuren. We gaan zeer binnenkort een concert aankondigen in Ahoy en er komt nieuwe muziek van Broederliefde aan dit jaar. Stay tuned dus!”

Aflevering terugkijken? Kijk hier hoe Chris Zegers São Vicente en Santo Antão bezoekt en hier hoe hij zijn reis vervolgt naar Santiago en Fogo.

• Deel