Geelgekleurde gezichten en zelfgemaakte pruiken: welkom in de Huli-gemeenschap
- Artikel
- 03 dec 2024
- 6 minuten leestijd
Diep in de jungle van Papoea-Nieuw-Guinea wonen Huli’s, een gemeenschap wier vrouwen en mannen grotendeels gescheiden leven, met ieder eigen rituelen. Vrouwen dragen zorg voor de tuin en kinderen. Mannen? Maken pruiken van hun eigen haar.
De Huli-gemeenschap
Ontmoet de Huli’s: mannen en vrouwen uit de Hela provincie, vernoemd naar god Hela. Het verhaal gaat dat deze god vier zoons kreeg, waarvan één genaamd Huli. Deze geschiedenis speelt nog altijd een grote rol in het leven van veel Huli’s. Zo bepaalt de afstand tot voorouders als Hela hoeveel aanzien een familie in de gemeenschap heeft. De verschillende families wonen verspreid over een groot gebied van ruim tienduizend vierkante kilometer, maar de meeste mensen vind je rondom de provinciale hoofdstad Tari.
Mannen zijn polygaam, en de gemeenschap leeft verder volgens een traditionele rolvorming: vrouwen zorgen voor jonge kinderen en de tuin, mannen voor de jacht. Ze zijn de kostwinners van het avondmaal en staan vaak hiërarchisch boven de vrouw, vertelt Huli-vrouw Betty Wakia. Het dragen van pruiken is een eer die dan ook uitsluitend aan mannen is toegeschreven. En gaat er een man dood? Dan moet de vrouw zelf voor haar maaltijden en die van haar kinderen zorgen.
School voor pruiken
De eerste jaren van zijn leven woont een jongen bij zijn moeder, en helpt hij haar met simpele tuiniertaken. Is hij vier? Dan gaat hij in de leer bij zijn vader en begint zijn training tot het worden van een man. Hij helpt met zogenoemde mannentaken, zoals het bouwen van huizen of jagen op dieren. Vanaf een jaar of veertien vertrekt een jongen, mits toegelaten, naar de pruikenschool op een afgelegen, onbekende plek. Denk je aan school, dan denk je misschien aan een gebouw waar kinderen de hele dag luisteren naar hun juf of meester. Dat gaat hier wel anders: school is hier een breder begrip, waar studenten leren door te doen, en leren door te leven. Hier leren ze alle vaardigheden die ze nodig hebben om als man terug te keren naar hun gemeenschap, en ondergaan ze allerlei rituelen om de groei van hun haar te bevorderen.
Of elke jongen verplicht naar de pruikenschool moet? Nee, dat hoeft niet. Sterker nog, niet alle jongens worden toegelaten. Eén van de belangrijkste criteria is maagdelijkheid. Jongens die geen maagd meer zijn, mogen sowieso niet naar de school. Na een aantal jaar op school ontvangt een jongen zijn diploma en keert hij terug.
Het pruikenproces
Leuk en aardig zo’n pruikenschool. Maar wat houdt het eigenlijk in? En hoe maken scholieren zo’n pruik? Belangrijk om te weten is dat er verschillende soorten pruiken bestaan. Groei je een kleine, simpele pruik? Dan is er minder haar nodig en duurt het groeiproces maar zo’n anderhalf tot twee jaar. Maar maak je een grote pruik? Dan heeft een man daar soms wel zes jaar voor nodig. Een aantal van de rituelen voor haargroei hebben te maken met water: zo wordt er elke ochtend via een bamboekoker uit een waterbron gedronken en worden de kapsels van de mannen drie keer per dag besprenkeld met water uit een rivier. Daar blijft het niet bij: “Bepaald voedsel mag tijdens het groeien van haar niet worden gegeten”, vertelt Betty.
Wie oplet, merkt daarnaast op dat de pruiken vaak een champignonvormige ronding hebben. Hoe dat kan? Die vorm wordt erin gesneden met behulp van bamboe. Is het haar volgroeid? Dan wordt het net boven de schedel afgeknipt en met knoopjes vastgemaakt. De pruikexpert, iemand met veel ervaring, maakt er vervolgens een pruik van.
Daarna worden er veren en bladeren aan het haarstuk vastgemaakt. Betty legt uit dat elke pruik een bijzondere betekenis heeft, en dat-ie daarom niet zomaar door iedereen kan worden gedragen: “De kleur, lengte en stijl van een pruik vertellen iets over de drager.” Ook staat de pruik voor belangrijke waarden als leiderschap, kracht en broederschap. “Aan het einde van de pruikenschool heeft een man zoveel over zichzelf en het leven geleerd, dat hij precies weet wat er bij hem past.” Vaak wordt geprobeerd om de versiering van een pruik te laten lijken op een paradijsvogel.
Hoeveel pruiken worden gemaakt mag een man zelf bepalen, maar gebeurt in elk geval vóór het huwelijk. Nadat een man zijn diploma van de pruikenschool krijgt, gaat hij, na jaren zonder vrouw in zijn leven, eindelijk op zoek naar een partner. Niet alleen de pruik speelt hierin een belangrijke rol, maar ook het verven van het gezicht, dat geel, rood en wit wordt geschilderd. Mannen die geen zin hebben om hun leven te wijden aan de pruikenleer kunnen er tegenwoordig ook één van een andere man kopen.
Een blik vooruit
Waar ooit jaarlijks zo’n twintig tot dertig mannen naar de pruikenschool gingen, is dat aantal nu verkleind naar een schrale tien. Waarom? Hetzelfde liedje dat tradities op andere plekken van de wereld doet verdwijnen, wordt ook hier gezongen: eeuwenoude traditie maakt plaats voor westerse nieuwigheid. Ook Betty valt dat op: “Er is een grote kans dat de traditionele pruikenschool de komende vijf tot tien jaar uitsterft.” Hoewel een stroom van reizigers vraagt om het behoud van traditie, zijn steeds minder Huli jongens zelf geïnteresseerd in de pruikenschool. Zij kiezen liever voor een westerse school.
Toch zijn er initiatieven om de traditie levend te houden. Zo wordt er met hulp van de overheid jaarlijks een Huli-festival georganiseerd en wordt de cultuur naar de buitenwereld gebracht door één van de gemeenschapshoofden, Mundiya Kepanga. Met zijn traditionele Huli-pruik reist hij de hele wereld over, van Parijs tot Amerika, om aandacht te vragen voor het afsterven van de bossen waar zij leven.
Reisadvies Papoea-Nieuw-Guinea
Het reisadvies voor Papoea-Nieuw-Guinea is grotendeels oranje, wat betekent dat het wordt afgeraden om naar dit land te reizen voor vakantie. Een klein deel van het land is zelfs roodgekleurd. Een aantal veiligheidsrisico’s voor dit land zijn: gevechten, rellen en plunderingen of piraterij. Lees hier alles over de risico’s voor Papoea-Nieuw-Guinea.
Benieuwd hoe jij zelf een steentje kan bijdragen aan klimaatverandering? Hier vind je groene reistips om je ecologische voetafdruk te verkleinen.
