Heimwee op reis: waarom je in het paradijs tóch naar huis wil

Je ligt op het strand en kijkt naar de langzaam ondergaande zon. Maar je kan maar aan één ding denken: je wil naar huis. Hoe kan het dat, ondanks de opwinding voor een nieuwe bestemming, het gevoel van heimwee je kan overvallen? En wat kan je doen om er het beste mee om te gaan?

Psycholoog Monique Harskamp omschrijft heimwee als “het gevoel dat je iets mist – vooral veiligheid, verbondenheid en vertrouwdheid. Je mist iets wat je rust geeft: je eigen huis, je kamer of de mensen met wie je samenwoont.” Alleen wordt er volgens haar opvallend weinig over gesproken, zeker onder volwassenen. “Het wordt vaak gezien als iets kinderachtigs. Daardoor durven mensen het niet snel te uiten, jongeren al helemaal niet.” En dat terwijl we in Nederland gemiddeld zo’n tweeëneenhalf keer per jaar op reis gaan, blijkt uit cijfers van het CBS. Heimwee lijkt iets waar we mee zouden moeten leren omgaan. Of je het nou herkent van eerdere reizen, of er onverwachts mee wordt geconfronteerd.

Je bent niet de enige

Voor Famke (24) is dat gevoel geen onbekende. Ze heeft al last van heimwee zolang ze zich kan herinneren. “Zelfs logeren bij een vriendin om de hoek vond ik vroeger al spannend,” vertelt ze. En ook nu nog. Als ze op reis is, voelt ze die knoop in haar maag al op de eerste dag. Het zijn niet per se de mensen die ze mist, maar vooral de voorspelbaarheid en de rust van het bekende. “Het gaat om het gevoel van thuis zijn. Je dagelijkse routine en zelfs de kleine dingen zoals je eigen kamer of de supermarkt waar je alles kan vinden,” vat ze samen.

Eva (23) herkende zich daar lange tijd niet in, tot ze drie jaar geleden ineens overvallen werd door heimwee. Tijdens een geplande reis van zes weken door Australië hield ze het net iets meer dan vier weken vol. “Het was alsof ik eindelijk kon toegeven aan mijn gevoel dat ik stiekem gewoon naar huis wilde.” Ze besloot tegen alle verwachtingen in terug te keren. En dat was niet makkelijk: “Toen ik eerder naar huis ging dan gepland, vond ik het lastig om aan mensen uit te leggen dat het door heimwee kwam. Ik heb het wel gewoon gezegd, maar ergens hoop je dat je het niet hoeft te benoemen.”

Want dat is volgens Monique het lastigste aan heimwee: “Het voelt voor veel jongeren als iets waar je je voor moet schamen. We associëren heimwee als iets voor kinderen, niet voor twintigers die hun tussenjaar aan wereldreizen besteden.” Vragen als: ‘hoe lang ga je?’ of ‘kan je je er niet overheen zetten?’ kunnen volgens Famke en Eva harder aankomen dan bedoeld. “Ik durfde op een gegeven moment bijna niet te zeggen dat ik maar drieënhalve week naar de Filipijnen ging,” zegt Famke. “Alsof dat niet genoeg was.” Monique stelt de meiden gerust. “Heimwee is een volkomen normale reactie op het loslaten van een veilige, vertrouwde omgeving,” legt ze uit. “Het onwennige gevoel dat veel reizigers ervaren, is eigenlijk je brein dat zegt: ‘ik wil je beschermen tegen stress’, ook al voelt dat soms niet zo."

Het stemmetje in je achterhoofd

Wat het extra verraderlijk maakt, is dat het zich niet alleen in je hoofd afspeelt. Mensen kunnen er ook fysiek door lijden. Je verliest dan je eetlust, je slaapt slecht, je piekert eindeloos of krijgt koorts. “Het lijkt op liefdesverdriet,” zegt Monique. “Je idealiseert wat je mist en dat maakt het gemis alleen maar groter.” Dat liefdesverdriet op heimwee lijkt, is geen toeval. “In je hersenen worden bij heimwee en liefdesverdriet dezelfde gebieden geactiveerd als bij fysieke pijn. Niet gek dus dat het zó heftig kan voelen.” Vertelt Monique. “En door dat heftige gevoel van missen kan je soms niet meer genieten van de mooie dingen die je doet tijdens je reis,” zegt Eva. “Het voelt alsof je dingen moet doen in plaats van het leuke ervan in te zien.”

Toch houden deze gevoelens Famke en Eva niet tegen. Eva is juist trots op de keuzes die ze heeft gemaakt: “Ik kijk goed terug op mijn reis in Australië, omdat ik mijn gevoel heb gevolgd.” Famke kijkt ondanks de heimwee ook positief terug op haar reis:“Aan het eind van mijn reis op de Filipijnen voelde ik zelfs dat ik nog langer had willen blijven. En juist dát gevoel maakte me trots.” Ze reizen gewoon op hun eigen manier: niet langer dan twee tot drie weken en met vertrouwde mensen om zich heen. Voor Famke is het bellen met haar ouders een houvast als ze in het buitenland is, terwijl Eva meer steun haalt uit haar omgeving: “Juist door er open over te zijn, voel ik mij minder alleen.”

Reizen op een andere manier

Famke en Eva benadrukken dat heimwee geen belemmering hoeft te zijn om te reizen, maar het vraagt soms wel om begrip van je omgeving. Dus tip nummer één: praat erover, ook als je geen heimwee hebt. Lukt dat niet, dan raadt Monique aan om iets vertrouwds van thuis mee te nemen of een paracetamol te slikken. Dat klinkt misschien gek, maar onderzoek van de Universiteit van Kentucky wijst uit dat paracetamol ook tijdelijke verlichting kan bieden bij emotionele pijn. “Het moet natuurlijk geen standaardoplossing worden, maar als het helpt om een paar dagen door te komen, waarom niet?” zegt Monique. Laat je daarnaast niet gek maken door het perfecte plaatje van reizen op social media. “Alles is picture perfect,” volgens Monique. “Iets waar jongeren moeilijk doorheen prikken, wat het gevoel van falen kan versterken.” Zo ook voor Famke: “Ik kan mij soms verliezen in social media, waar reizen alleen maar leuk lijkt. Dan denk ik gelijk: dat wil ik ook – maar het moet wel op een manier die bij mij past.” Eva is het met haar eens: “Laat je niet gek maken door het internet. Reis gewoon op een manier die voor jou werkt. Als dat betekent dat je niet aan een stuk door de hele wereld over reist, is dat ook goed.” Heimwee hoeft je reisdromen volgens Famke en Eva dus niet in de weg te zitten; het geeft er gewoon een andere vorm aan. Misschien korter, rustiger of net iets dichter bij huis.

En reis je met iemand die heimwee heeft? Dan heeft Eva nog een goede tip: “Luister en minimaliseer het niet.” Ook al denk jij alleen maar aan hoe mooi je uitzicht is, een ander kan enkel denken aan de bank met een kat op schoot.

Ashley had geen last van heimwee, maar heeft op haar reis naar Indonesië wel geleerd dat ongelukken in een klein hoekje zit: ze raakte blind door een methanolvergiftiging. Lees het hele interview hier.

• Deel